Για γήπεδο είχε το κτήμα του. Τους τελευταίους δύο μήνες, χωρίς διαθέσιμο αυτοκίνητο για να πηγαίνει στο γειτονικό στάδιο, ο Στέλιος Πρασσάς, με ανασηκωμένους ώμους και σβέλτο διασκελισμό, όργωνε το οικόπεδό του με τα 96 ελαιόδεντρα και τις αλανιάρες κότες στον κάμπο του Μαραθώνα. Σε αυτή την οριοθετημένη από τον μαντρότοιχό του διαδρομή συμπλήρωσε τα προπονητικά του χιλιόμετρα και έγινε πρόσφατα ο γηραιότερος μαραθωνοδρόμος που τερμάτισε στην Αθήνα, στην ηλικία των 90 ετών. «Αμα γυμνάζεται λιγάκι το σώμα, όλα φτιάχνουν στον άνθρωπο», λέει.
Παραμένει αεικίνητος, παρότι έχουν περάσει λίγες ημέρες από τις 14 Νοεμβρίου, όταν διήνυσε τα 42 χιλιόμετρα και 195 μέτρα του Μαραθωνίου της Αθήνας σε οκτώ ώρες. Εκμυστηρεύεται ότι την επομένη του αγώνα δοκίμασε να κάνει τέσσερα σύντομα σπριντ, από την πύλη του κτήματος μέχρι την εξώπορτα του σπιτιού, και δεν ένιωσε την παραμικρή ενόχληση. «Είδα ότι ο αθλητισμός προσφέρει υγεία τρομερή», λέει και μας ξεναγεί στον χώρο του με γοργό βηματισμό. Ακόμα και όταν στέκεται, η ελαφριά κλίση του σώματός του προς τα μπρος και η σπίθα στο βλέμμα θυμίζουν δρομέα που μόλις έχει λάβει θέση εκκίνησης. «Τούτη τη φορά ήταν πολύ ωραία γιατί ήρθαν κοντά μου πολλοί δρομείς και έλεγαν “θα τερματίσουμε”, “θα το γλεντήσουμε”, όλο συζήτηση ήταν ο αγώνας μέχρι το τέλος», λέει.
Οσοι μοιράστηκαν μια φευγαλέα κουβέντα μαζί του κατά μήκος της μαραθώνιας διαδρομής δεν ήταν οι μόνοι που τον προσέγγισαν πρόσφατα. Μετά τον τερματισμό του ο βετεράνος αθλητής έγινε περιζήτητος από τους δημοσιογράφους. Ηταν τόσο μεγάλο το ενδιαφέρον που ο κ. Πρασσάς σημείωνε με μολύβι σε χαρτάκια κάθε ραντεβού για συνεντεύξεις σε ραδιόφωνα, τηλεοράσεις και ιστοσελίδες, ώστε να μην τα ξεχάσει. Ο ίδιος ακόμη απορεί με αυτή την αναπάντεχη δημοφιλία. «Εχω τρέξει και πιο γρήγορα», λέει στην «Κ» αφοπλιστικά. Ενδεικτικά, το 2018, σε ηλικία 87 ετών, είχε καλύψει την ίδια απόσταση στην Αθήνα σε 6 ώρες και 27 λεπτά.
Στην εποχή των έξυπνων ρολογιών, των παλμογράφων και των μακροσκελών αναρτήσεων αυτοπροβολής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο κ. Πρασσάς αντιπροσωπεύει μια άλλη δρομική γενιά. Σκόνιζε τα παπούτσια του στο πέταλο του Καλλιμάρμαρου Σταδίου ή στη χωμάτινη διαδρομή του Αγίου Κοσμά πολύ προτού το τρέξιμο αποκτήσει τη μαζικότητα των ημερών μας. Πρόλαβε τις εποχές στις οποίες ακόμη και σε μεγάλους αγώνες δεν διακοπτόταν τελείως η κυκλοφορία των οχημάτων, όπως συμβαίνει σήμερα για λόγους ασφαλείας, και οι δρομείς έτρεχαν πλάι στα αυτοκίνητα. Τότε οι συμμετοχές ήταν μερικές εκατοντάδες, όχι χιλιάδες όπως έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια.
Αγώνας επιβίωσης
Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 5 Νοεμβρίου του 1931. Ο πατέρας του ήταν εργάτης. «Αγωνιστής, καλός, γερός άνθρωπος. Ολες τις δουλειές έκανε, για να βγάζει το μεροκάματο και να ζει εμένα και τα αδέλφια μου. Στα 90 του πήγε μια μέρα στη λαϊκή, ψώνισε, μαγείρεψε στο σπίτι, ξάπλωσε και εκεί “έφυγε”. Ετσι ξαφνικά, δίχως να τον δει γιατρός», θυμάται.
Ο κ. Πρασσάς δεν είχε τη δυνατότητα να ολοκληρώσει κανονικά τη φοίτησή του στο δημοτικό, καθώς τον πρόλαβε η γερμανική κατοχή. «Μόλις τελείωσε ο πόλεμος πήραμε ένα χαρτί αποφοίτησης, τι να μάθεις, δεν μάθαμε γράμματα», λέει. Στα 14 του χρόνια εργάστηκε ως τορναδόρος στο κέντρο της Αθήνας φτιάχνοντας κατσαρόλες και τηγάνια. Ανέκαθεν, όμως, λάτρευε τον αθλητισμό.
«Ποτέ δεν είχα προπονητή. Ο,τι λέει ο οργανισμός μου κάνω, ό,τι πει το σώμα και η καρδιά».
Επαιξε ποδόσφαιρο, πάντα στη θέση του σέντερ φορ σε τοπικούς αθηναϊκούς συλλόγους, αρχικά στη Νίκη Πλάκας και έπειτα στον Αρίωνα Αγίου Αρτεμίου. Σταμάτησε σε ηλικία 27 ετών και ασχολήθηκε επαγγελματικά με τις οικοδομές ως ελαιοχρωματιστής. Αργότερα άνοιξε στον Βύρωνα ένα μαγαζί με χρώματα, σιδηρικά είδη και εργαλεία. Παντρεύτηκε και απέκτησε ένα γιο. «Ημουν ο μόνος που έκλεινε το μαγαζί στις 15.00, γιατί κάθε απόγευμα έπαιρνα τον γιο μου και πηγαίναμε στον Αγιο Κοσμά να παίξουμε ποδόσφαιρο με τους φίλους μας. Ηταν αρρώστια το ποδόσφαιρο, το αγαπούσα πολύ», λέει.
Στα γήπεδα του Αγίου Κοσμά, όμως, ένας φίλος του τον παρότρυνε να ξεκινήσει το τρέξιμο. Ο κ. Πρασσάς ήταν τότε 60 ετών και δεν αρνήθηκε την πρόκληση. Αποδείχτηκε ότι ήταν καλός για την ηλικία του. Σε έναν από τους πρώτους μαραθωνίους του τότε στο εξωτερικό έτρεξε την απόσταση σε 3 ώρες και 12 λεπτά. Ακολούθησαν δεκάδες άλλοι αγώνες και αρκετά πανελλήνια ρεκόρ βετεράνων σε διάφορες ηλικιακές κατηγορίες, σε αποστάσεις από τα 5.000 μέτρα μέχρι τον μαραθώνιο.
Είναι τόσο πολλές οι αναμνήσεις, τόσο πολλά τα κειμήλια από κάθε δρομική συνάντηση, που ο κ. Πρασσάς έχει φτιάξει έναν ειδικό χώρο για να τα εκθέσει στο σπίτι του. Στην πόρτα έχει τοποθετήσει την επιγραφή «Αίθουσα τροπαίων Στυλιανού Πρασσά». Στο εσωτερικό δεν υπάρχει γυμνός τοίχος. Κάθε σπιθαμή έχει καλυφθεί με διπλώματα συμμετοχής σε αγώνες τρεξίματος και ράφια με δεκάδες κύπελλα από διεθνείς και εγχώριους αγώνες βετεράνων (μετρήσαμε τουλάχιστον 80). Σε κάθε γωνιά του δωματίου υπάρχει και από μια φωτογραφία με τον κ. Πρασσά να τερματίζει μαζί με τους δύο εγγονούς του μέσα στο Καλλιμάρμαρο, μια παράδοση που κρατάει σε κάθε συμμετοχή του και επανέλαβε και φέτος στον Μαραθώνιο της Αθήνας.
«Ως αθλητής, στην ηλικία των 60 ετών αποτελούσε φαινόμενο γιατί έκανε καλούς χρόνους αν και μόλις είχε ξεκινήσει το τρέξιμο», λέει ο Βλάσης Καραβασίλης, ιδρυτής του συλλόγου δρομέων Τελμησσός Νέας Μάκρης – Μαραθώνα, μέλος του οποίου είναι και ο κ. Πρασσάς. «Είναι βιοπαλαιστής, αυτοδημιούργητος, απλός άνθρωπος, μορφωμένος από τη ζωή. Αγαπάει τη ζωή», προσθέτει. Οπως παρατηρεί ο ίδιος, η δίψα του 90χρονου δρομέα για αγώνες παραμένει άσβεστη ακόμη και τώρα. Γι’ αυτό και προσπαθεί κάθε τόσο να τον συμβουλεύει πού να τρέξει ή ποιες διοργανώσεις να αποφύγει για να μη ρισκάρει την υπερβολική κόπωση.
«Είμαι αρχαίος»
Ο κ. Πρασσάς, πάντως, όλα αυτά τα χρόνια δεν πορεύτηκε δρομικά με προπονητικές συμβουλές. «Ποτέ δεν είχα προπονητή», λέει. «Ο,τι λέει ο οργανισμός μου κάνω, ό,τι πει το σώμα και η καρδιά». Ούτε χρησιμοποιεί τον εξοπλισμό άλλων δρομέων. Τρέχει φορώντας ένα ρολόι με δείκτες και ακόμη και σήμερα παραξενεύεται όταν άλλοι δρομείς δίπλα του μπορούν από τα δικά τους ρολόγια να δουν πόση απόσταση έχουν διανύσει και ποιος είναι ο ρυθμός τους. «Τους ακούω στον δρόμο που λένε είμαστε στο τάδε χιλιόμετρο και το λέει το ρολόι. Δεν πίστευα όταν γεννήθηκα ότι θα έφτανε εκεί η κατάσταση. Εχω μείνει πίσω στην τεχνολογία», λέει. «Είμαι αρχαίος».
Η προσέγγιση του κ. Πρασσά για το τρέξιμο θυμίζει και άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις γηραιών δρομέων. Τον Οκτώβριο του 2016, ο 85χρονος Εντ Γουίτλοκ τερμάτισε στον μαραθώνιο του Τορόντο σε χρόνο ρεκόρ για το ηλικιακό του γκρουπ καλύπτοντας την απόσταση σε 3 ώρες και 56 λεπτά. «Αγωνίστηκε φορώντας παπούτσια δεκαπενταετίας και ένα φανελάκι που ήταν 20 ή 30 ετών. Δεν έχει προπονητή. Δεν ακολουθεί κάποια ειδική διατροφή. Δεν καταγράφει τον αριθμό των προπονητικών του χιλιομέτρων. Δεν φοράει παλμογράφο, δεν κάνει παγοθεραπεία, ούτε μασάζ. Φτυαρίζει χιόνι τον χειμώνα και περιποιείται τον κήπο του το καλοκαίρι, αλλά δεν σηκώνει βάρη, δεν κάνει κοιλιακούς», έγραφε για αυτόν λίγους μήνες αργότερα ένα αφιέρωμα των New York Times. «Δεν ξέρεις πότε θα τρέξεις τον τελευταίο σου αγώνα. Νομίζω ότι έχω τη μακροζωία στα γονίδιά μου – ένας θείος μου έζησε μέχρι τα 107», έλεγε ο Γουίτλοκ.
Ο κ. Πρασσάς αποφεύγει να προπονείται εκτός σταδίου, φοβάται όπως λέει μήπως πέσει σε κάποια λακκούβα και συμβεί κάποιο ατύχημα. Προτιμάει την ασφάλεια του ταρτάν, την ομαλή και προβλέψιμη επιφάνειά του, απαράλλαχτη σε κάθε στροφή. «Πηγαίνω στην τελευταία γραμμή και τρέχω όσο με ευχαριστεί. Λέω ας κάνω σήμερα πέντε χιλιόμετρα, ας κάνω δέκα», λέει. Παλιότερα έκανε πιο τακτικά προπονήσεις, εξακολουθεί πάντως να εφαρμόζει ορισμένες από τις τακτικές των μαραθωνοδρόμων, όπως την υδατανθράκωση, τη συστηματική κατανάλωση υδατανθράκων (κυρίως μακαρονιών) τουλάχιστον για τις τελευταίες τρεις ημέρες πριν από τον αγώνα, για να γεμίσει πλήρως τα αποθέματα σε γλυκογόνο.
Πριν κλείσει τα 80 του, ο βετεράνος δρομέας υποβλήθηκε σε δύο ολικές αρθροπλαστικές ισχίων, κι όμως επέστρεψε στους αγώνες μεγάλων αποστάσεων.
Κατά τη διάρκεια του πρόσφατου Μαραθωνίου της Αθήνας ο κ. Πρασσάς ένιωσε έναν πόνο στη μέση, ο οποίος πλέον δεν είναι αισθητός. Τις επόμενες ημέρες μίλησε τηλεφωνικά με τον ορθοπεδικό Θεόδωρο Παπαπολυχρονίου, τον ενημέρωσε για τον τερματισμό του και ενδέχεται σύντομα να τον επισκεφθεί. Προτού κλείσει ο κ. Πρασσάς τα 80 έτη, ο κ. Παπαπολυχρονίου τον είχε χειρουργήσει. Ο βετεράνος δρομέας είχε υποβληθεί σε δύο ολικές αρθροπλαστικές ισχίων, μια επέμβαση που γίνεται για να αντιμετωπιστεί μια βαριά οστεοαρθρίτιδα.
«Αυτές οι παθήσεις μπορεί να εξελιχθούν βραδέως, σε βάθος 10 ή 15 ετών, ή ραγδαία, όπως στην περίπτωση του κ. Πρασσά. Μέσα σε ένα χρόνο καταρρέουν οι αρθρώσεις των ισχίων και η βάδιση γίνεται επώδυνη», λέει ο ορθοπεδικός. «Οταν ήρθε σε εμένα ήταν ένας άνθρωπος με ιδιαίτερα έντονο ψυχισμό για να κινηθεί και να περπατήσει και ο πόνος στο ισχίο τον ανέστειλε από βασικές δραστηριότητες καθημερινής κινητικότητας, όπως το να πάει στο φούρνο ή στο σούπερ μάρκετ ή να σταθεί μερικές ώρες όρθιος. Αποκαταστάθηκε όμως πλήρως και το αποδεικνύουν και οι συμμετοχές του στον Μαραθώνιο».
Μετά τις επιτυχείς επεμβάσεις στα ισχία και αφού είχε γρήγορη αποκατάσταση, ο κ. Πρασσάς επισκεπτόταν τον κ. Παπαπολυχρονίου ανά τακτά διαστήματα. «Ηταν πολύ καλά και μάλιστα το καλαμπουρίζαμε, μου έλεγε ότι θα τρέξει μαραθώνιο και του έλεγα να είναι προσεκτικός», θυμάται ο ορθοπεδικός.
Ο 90χρονος μαραθωνοδρόμος θέλει να συνεχίσει να τρέχει ανά τον κόσμο, για όσο μπορεί. Τονίζει ότι δεν κουβαλάει σκοτούρες στην καθημερινότητά του. Εχει ψηθεί στα δύσκολα, έχει περάσει «πείνα και δυστυχίες», όπως λέει, και δεν τρομάζει εύκολα. «Είμαι ευτυχισμένος», λέει. «Υγεία να έχουμε και όσο μπορούμε να μείνουμε στη γη, στη ζωή».