«Αν κάποιος μου έλεγε πριν από δύο χρόνια ότι θα ήμουν εδώ που είμαι σήμερα, δεν θα τον πίστευα. Ούτε τώρα τον πιστεύω». Ο Ερικ από το Κονγκό βρίσκεται σήμερα στη Γαλλία όπου σπουδάζει Οικονομικά. Πριν από δυόμιση χρόνια περίπου, στα 16 του, είχε μόλις πατήσει το πόδι του, βρεγμένος, εξουθενωμένος, πάνω απ’ όλα τρομαγμένος, στη Χίο. «Είχα φύγει από τη χώρα μου φοβούμενος για τη ζωή μου. Δεν είχα ποτέ φανταστεί ότι οι κίνδυνοι σε αυτό το ταξίδι θα ήταν χειρότεροι από αυτούς στην πατρίδα μου». Περιγράφει το ταξίδι με βάρκα από την Τουρκία ως την Ελλάδα σαν έναν εφιάλτη από τον οποίο δεν μπορούσε να ξυπνήσει. «Οι διακινητές με είχαν στη θάλασσα, να κολυμπώ και να σπρώχνω τη βάρκα. Κολυμπούσα και έσπρωχνα. Μια βάρκα στην οποία άνθρωποι με τρόμο στα μάτια ούρλιαζαν, έκλαιγαν, προσεύχονταν σε κάθε πιθανή γλώσσα. Ήμασταν σαν κυνηγημένα ζώα. Η τουρκική αστυνομία στη μία ακτή, η ελληνική αστυνομία στην άλλη, πουθενά να αποδράσεις, εκτός από τη θάλασσα και τα κύματα.» Κυρίως, χωρίς να ξέρεις τι σε περιμένει, αν θα επιβιώσεις, ποιος είναι ο φίλος και ποιος ο εχθρός σου.
Βρέθηκε στο hot spot της Χίου. «Εκεί μαθαίνεις για τι είναι ικανό το ανθρώπινο ζώο. Ενας κλειστός χώρος, όπου σε λίγα τετραγωνικά ζουν εκατοντάδες άνθρωποι, οι οποιοι μαλώνουν μεταξύ τους για πράγματα που άλλοι έχουν δεδομένα. Μια κουβέρτα, ένα πιάτο φαι, ένα ρούχο, πλύσιμο. Ζεις, κοιμάσαι και ξυπνάς με φόβο μη σου επιτεθεί κάποιος για το φαϊ σου ή για τη θέση σου στην ουρά για την τουαλέτα. Ή χωρίς λόγο. Οι απελπισμένοι άνθρωποι είναι ικανοί για τα χειρότερα εγκλήματα.»
Ποιος ξέρει τι θα είχε γίνει, πού θα βρισκόταν σήμερα, αν από μια ανέλπιστη μανούβρα της τύχης, ο Ερικ δεν βρισκόταν στο δρόμο της ΜΕΤΑδρασης. «Κυριολεκτικά η ΜΕΤΑδραση με ψάρεψε μέσα από μια κόλαση» λέει ο ίδιος, που βρέθηκε στη Μεταβατική Δομή Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων της οργάνωσης στη Χίο. Εκεί αισθάνθηκε ασφαλής, ξεκίνησε να κοιμάται πλεόν σε ένα κανονικό κρεβάτι, να τρώει σπιτικό φαγητό. Εμαθε ελληνικά και βελτίωσε τα αγγλικά που είχε μάθει από μόνος του στον καταυλισμό. Το όνειρο του ήταν να πάει πάλι στο σχολείο, να πάρει απολυτήριο. Χάρη στην κινητοποίηση των ανθρώπων της οργάνωσης, ο Ερικ έγινε δεκτός σε ένα πολύ καλό σχολείο στην Αθήνα. Ήρθε στην Αθήνα και έγινε ο πρώτος ένοικος των διαμερισμάτων αυτόνομης διαβίωσης για ασυνόδευτους εφήβους που ετοιμάζονταν να ανοίξει για πρώτη φορά στην Ελλάδα η ΜΕΤΑδραση. «Τον είχα άγχος!» παραδέχεται στην «Κ» η πρόεδρος της ΜΕΤΑδρασης και μέντορας του Ερικ Λώρα Παππά. «Του έστελνα ‘έφαγες;’. Πολλά βράδια μετά τη δουλειά, πήγαινα, τον έπαιρνα και τρώγαμε μαζί. Έτσι κολλήσαμε».
Στο σχολείο ο Ερικ διέπρεψε. «Ήταν δυσκολα στην αρχή αλλά με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο. Η κυρία Λώρα με ενθάρρυνε, με καθοδηγούσε. Όταν μου έλεγε πόσο περήφανη ήταν για μένα, προσπαθούσα ακόμα περισσότερο. Ήταν περίεργο να μη φοβάμαι, να νιώθω ασφαλής”. Τον Ιούνιο αποφοίτησε με έπαινο. «Είχα ανθρώπους που πανηγύρισαν μαζί μου. Είχα μια οικογένεια να βγάλω φωτογραφία με το δίπλωμα μου.”
Οι βαθμοί του ήταν αρκετοί για να καταφέρει να εισαχθεί στο Πανεπιστήμιο στην Γαλλία. «Επιτέλους είμαι και εγώ περήφανος για μένα. Δεν είμαι πια ξεριζωμένος. Ανήκω στο μέλλον. Όλοι οι πρόσφυγες μπορούν να γίνουν μέρος ενός καλύτερου μέλλοντος για τη χώρα σας, αρκεί να δουλέψετε μαζί τους». Φέτος επιθυμεί να συνεχίσει για μεταπτυχιακό. Όταν η κ. Παππά τον ρωτά τι θα κάνει μετά, απαντά: «Θα γυρίσω στην Ελλάδα για να βοηθήσω αυτή την χώρα, τους Έλληνες, γιατί έχουν περάσει πολλά και με την οικονομική κρίση ήταν άδικο αυτό που τους συνέβη».
«Έχουν σωθεί δεκάδες παιδιά»
H METAδραση είναι η πρώτη οργάνωση στην Ελλάδα που δημιούργησε μεταβατικές δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων στα νησιά. Η προστασία των παιδιών που έφταναν στη χώρα μας από τα δίχτυα διακινητών και traffickers ήταν πρώτη προτεραιότητα. Οι άνθρωποι της οργάνωσης γνώριζαν: στα αχανή καμπ τα παιδιά θα «χάνονταν». Η πρώτη δομή δημιουργήθηκε στη Λέσβο, τον Δεκέμβριο του ’15 με την αρωγή του The Hellenic Initiative και την επόμενη χρονιά στη Σάμο και χάρη στη βοήθεια της Γαλλικής Πρεσβείας δημιουργήθηκε και η δομή φιλοξενίας στην Χίο.
Ο όρος «μεταβατικές δομές» δεν ήταν κενός νοήματος. Ο στόχος ήταν τα παιδιά να μη μένουν σε αυτές πάνω από ένα μήνα και να προωθούνται με ασφάλεια σε Κέντρα Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων μόνιμου χαρακτήρα ανά την ελληνική επικράτεια. Στο διάστημα αυτό, δέχονται τη φροντίδα εξειδικευμένων ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, παιδαγωγών και νοσηλευτών, ενώ δέχονται ψυχολογική και κοινωνική στήριξη, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και νομική συμβουλευτική.
«Τα προβλήματα ξεκίνησαν όταν το 2017 δημιουργήθηκε από την διαχειριστική αρχή στο Υπουργείο Οικονομίας, χωρίς καμία διαβούλευση, ένας οδηγός λειτουργίας των δομών φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων, βάσει του οποίου θα χρηματοδοτούνταν από την ΕΕ» λέει στην «Κ» η πρόεδρος της ΜΕΤΑδρασης Λώρα Παππά. Ο οδηγός αυτός, που βρίσκεται ακόμα σε ισχύ παρά τις συστάσεις και προτάσεις των φορέων, προβλέπει ότι οι δομές για να μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν θα πρέπει να είναι είτε αρρένων είτε θηλέων, να δέχονται παιδιά συγκεκριμένων ηλικιακών ομάδων και να μην είναι μεταβατικού χαρακτήρα. «Εάν αποφασίζαμε ότι οι δομές είναι μόνο για αγόρια θα καταδικάζαμε τα κορίτσια να ζουν στις επικίνδυνες και άθλιες συνθήκες των καταυλισμών. Και αντίστροφα. Δεν είναι δυνατόν ειδικά στα σύνορα να κινδυνεύουν παιδιά και να μη μπορούν να βρουν άμεσα θέση σε μια δομή επειδή είναι άλλης ηλικίας ή άλλου φύλου. Έτσι είπαμε ‘όχι ευχαριστώ’ και αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε έναν ιδιαίτερα δύσκολο δρόμο. Για τρισήμιση χρόνια παλεύαμε να βρούμε χορηγούς και Ιδρύματα να μας στηρίξουν. Υπήρχαν περίοδοι που είχαμε τεράστια προβλήματα αλλά τελικά όλη αυτή η προσπάθεια και η αδιαμφισβήτητη ανάγκη υπάρξης των δομών φιλοξενίας στα σύνορα αναγνωρίστηκε. Από τον Ιούνιο του 2020 οι Μεταβατικές Δομές Φιλοξενίας στη Χίο και τη Σάμο, υποστηρίζονται από το πρόγραμμα των EEA Grants «Άσυλο και Μετανάστευση» (Αντιμετώπιση επειγουσών αναγκών για την υποδοχή και καταγραφή των αιτούντων άσυλο και για τη στέγαση ευάλωτων ομάδων), για το οποίο Διαχειριστής Επιχορήγησης είναι η ΣΟΛ Crowe σε συνεργασία με την HumanRights360.
Με τα χρόνια, ο χρόνος παραμονής στις μεταβατικές δομές αυξήθηκε λόγω της έλλειψης θέσεων στα κέντρα στην ενδοχώρα. «Έπρεπε να προσαρμοστούμε» λέει η κ. Παππά. “Πολλά παιδιά έχουν μείνει τόσο καιρό εκεί που δεν θέλουν πια να φύγουν. Αναπτύξαμε ενταξιακές δραστηριότητες, μαθήματα ελληνικών, ενισχυτική διδασκαλία. Τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο και σε όσα πρόκειται να επανενωθούν με κάποιο μέλος της οικογένειας τους σε άλλη χώρα της ΕΕ, προσπαθούμε να τους μάθουμε την γλώσσα της χώρας» αναφέρει η Γιώτα υπεύθυνη των δομών Σάμου και Χίου. Αυτό που είναι εντυπωσιακό είναι η συμμετοχή των παιδιών στα πολιτιστικά δρώμενα, στις αθλητικές εκδηλώσεις, με τι δίψα μαθαίνουν την ιστορία του τόπου που μένουν, τις παραδόσεις. Τα ασυνόδευτα παιδιά έχουν γίνει φίλοι με τους συμμαθητές τους και το «σπίτι» όπως αποκαλούμε την δομή φιλοξενίας είναι πάντα ανοιχτό σε κάθε εκδήλωση στους φίλους των ασυνόδευτων παιδιών και στους γονείς τους.”Από τον Δεκέμβριο του 2015 μέχρι τον Οκτώβριο του 2021 έχουν φιλοξενηθεί στις Μεταβατικές Δομές Φιλοξενίας της ΜΕΤΑδρασης στα νησιά περισσότερα από 295 ασυνόδευτα παιδιά. «Έχουν σωθεί δεκάδες παιδιά που θα ήταν στα καμπ και ποιος ξέρει τι θα τους είχε συμβεί. Και για όλα προσπαθούμε να καταφέρνουν να πραγματοποιούν τα όνειρά τους όπως το παιδί μας που σπουδάζει στη Γαλλία», καταλήγει η κ. Παππά.