Με την αλλαγή του χρόνου αναμένεται να ηχήσει το καμπανάκι της αντίστροφης μέτρησης για τη λειτουργία του καταυλισμού στον «Ελαιώνα». Ο Δήμος Αθηναίων δεν προτίθεται να ανανεώσει τη σύμβαση παραχώρησης της έκτασης προς το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, καθώς ο άλλοτε καταυλισμός «πρότυπο» της Αθήνας έχει μετατραπεί σε γειτονιά-καταφύγιο για όσους προτιμούν την… ανωνυμία και δεν εξυπηρετεί τους σκοπούς για τους οποίους δημιουργήθηκε.
«Αυτή τη στιγμή στον Ελαιώνα βρίσκεται ένας πληθυσμός που σε μεγάλο βαθμό δεν είναι πρόσφυγες χωρίς στέγη. Οποιος θέλει έρχεται, φτιάχνει την παράγκα του και κάνει τις δουλειές του. Μια εστία ανομίας», λέει στην «Κ» η κ. Μελίνα Δασκαλάκη, εντεταλμένη σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων για το μεταναστευτικό. «Δεν υπάρχει έλεγχος στην είσοδο, δεν γίνονται περιμετρικά περιπολίες, πρακτικά η δομή δεν είναι απλώς ανοιχτή, είναι ξέφραγο αμπέλι», συμπληρώνει.
Στοίχημα για τον Δήμο Αθηναίων είναι να μη βρεθούν άστεγοι στο κέντρο της πόλης όσοι μένουν επισήμως έως τώρα στον χώρο.
Το αίτημα του δήμου, βάσει και όσων προβλέπονταν στη σύμβαση που είχε υπογραφεί με το υπουργείο, είναι μέσα στον επόμενο χρόνο να σταματήσει να λειτουργεί η δομή. Το στοίχημα είναι διπλό και δύσκολο. Από τη μια οι 2.000 άνθρωποι που μένουν επισήμως στον «Ελαιώνα» να μη βρεθούν από την «άκρη της πόλης» στο κέντρο της χωρίς στέγη, και από την άλλη στα απομεινάρια του πάλαι ποτέ πρότυπου camp να μη βρουν καταφύγιο κάποιοι που ζητούν να κρυφτούν για οποιονδήποτε λόγο, μετατρέποντας τον χώρο σε μόνιμο και ανεξέλεγκτο ορμητήριο παραβατικότητας. Ο καταυλισμός του «Ελαιώνα» σήμερα δεν είναι αυτό που ήταν κάποτε. Στήθηκε το 2015 για αιτούντες άσυλο, σύμφωνα με όλες τις απαιτούμενες προδιαγραφές, και για χρόνια ήταν το μέρος που διάλεγαν όλοι οι πολιτικοί να «δείξουν» όταν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έρχονταν για να διαπιστώσουν ιδίοις όμμασιν πώς αξιοποιούνται τα ευρωπαϊκά κονδύλια για το μεταναστευτικό.
Οταν, όμως, το καλοκαίρι του 2020 η πλατεία Βικτωρίας γέμισε και πάλι, αυτή τη φορά κυρίως από αναγνωρισμένους πρόσφυγες, οι οποίοι είχαν έρθει από τα νησιά και οι οποίοι τυπικά έπρεπε να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους, αλλά δεν ήξεραν πώς, ο «Ελαιώνας» αποτέλεσε μια κάποια λύση. «Τότε, σε μια προσπάθεια να βρούμε πού θα φιλοξενηθούν οι άνθρωποι που κοιμούνταν στις πλατείες αλλά και να βοηθήσουμε την πόλη, σε συνεννόηση με το υπουργείο και τους εμπλεκόμενους οργανισμούς, βάλαμε στο camp σε σκηνές περίπου 700-800 άτομα αναγνωρισμένους πρόσφυγες», εξηγεί η κ. Δασκαλάκη.
Ετσι, μερικές εκατοντάδες πρόσφυγες προστέθηκαν στον ήδη υπάρχοντα πληθυσμό των περίπου 2.000 αιτούντων άσυλο. Σιγά σιγά δημιουργήθηκαν άλλες συνθήκες, καθώς οι νεοφερμένοι διεκδικούσαν χώρο και δικαιώματα από τους παλιούς. Ενώ πριν όλοι διέμεναν σε κοντέινερ, χτίστηκαν παραπήγματα από υλικά του δρόμου και φτιάχτηκαν «γειτονιές». Η καλύτερη αυτή με τα διπλά κοντέινερ, η χειρότερη ασφαλώς οι καλύβες με υλικά οικοδομής. Διαφορετικά τα θέματα των αιτούντων άσυλο που ζητούσαν «χαρτιά», είχαν και έχουν δικαίωμα σίτισης, και άλλα εκείνα των προσφύγων που αναζητούν δουλειά και καλούνται να χτίσουν μια νέα ζωή από το τίποτα.Ο κορωνοϊός ήρθε ως ο τελικός καταλύτης, αλλάζοντας πλήρως τα δεδομένα. Οσοι κατασκήνωναν πέριξ του καταυλισμού, ελπίζοντας να επωφεληθούν από τις υπηρεσίες του, αναγκαστικά, λόγω των μέτρων, γίνονταν δεκτοί εντός για τήρηση του lockdown, χωρίς πολλά διαδικαστικά προσκόμματα. Το μείγμα του πληθυσμού στον «Ελαιώνα» σταδιακά μεταβλήθηκε, και σήμερα η μεγαλύτερη πληθυσμιακή κοινότητα όσων παραμένουν είναι Αφρικανοί. Η αποδόμηση του εμβληματικού καταυλισμού δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Συχνά στα «σπίτια» που αδειάζουν βρίσκουν κατάλυμα άστεγοι μετανάστες και άτομα χωρίς χαρτιά. Από μέρα σε μέρα ο Δήμος Αθηναίων θα γκρεμίσει αρκετές δεκάδες πρόχειρα φτιαγμένες παράγκες, σε μια προσπάθεια να δώσει το σήμα της τελικής ευθείας. Ο στόχος –από την πλευρά του δήμου πάντα– είναι ο «Ελαιώνας» να κλείσει μέσα στον επόμενο χρόνο και γι’ αυτό είναι σημαντικό ό,τι αδειάζει να μην ξαναγεμίζει. «Οσοι φεύγουν πουλάνε το παράπηγμά τους σε άλλους. Τη μια μέρα φεύγουν και την άλλη μέρα το πρωί βρίσκεις άλλους μέσα», λέει στην «Κ» η κυρία Μελίνα Δασκαλάκη.
Αυτοψία
Πέρασα την «είσοδο» του καταυλισμού ανενόχλητη, μαζί με πολλούς άλλους που μπαινόβγαιναν σπρώχνοντας καρότσια με χαρτιά ή σιδερικά. Hταν η ώρα που μοιραζόταν το μεσημεριανό, «δύο γεύματα, ένα γάλα, έξι νερά», φώναξε η κοπέλα που κρατούσε τον κατάλογο με τους ωφελούμενους, οι οποίοι ήδη σχημάτιζαν ουρά. Εδώ και δύο μήνες για τους αιτούντες άσυλο μοιράζεται καθημερινά συσσίτιο, καθώς έχει σταματήσει η καταβολή των cash, λόγω γραφειοκρατικών προβλημάτων. Το γεγονός προκάλεσε αναταραχές στον πληθυσμό για μερικές ημέρες, αλλά τώρα όλα έχουν γίνει και πάλι «κανονικά». Μόλις προχθές μια γειτονιά με μερικές παράγκες έπιασε πάλι φωτιά λόγω υπερφόρτωσης του δικτύου. «Συχνό φαινόμενο», λένε οι διαμένοντες.