Η κορύφωση της πανδημίας ανέδειξε τη λειτουργία των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) στο επίκεντρο της επικαιρότητας. Οι ΜΕΘ αποτελούν εξειδικευμένα τμήματα μεγάλων νοσοκομείων, που υποστηρίζουν μηχανικά τις ζωτικές λειτουργίες των βαρέως πασχόντων ασθενών, ώστε να δοθεί ο αναγκαίος χρόνος για να αντιμετωπισθεί το νόσημά τους και να συνεχίσουν επιτυχώς την αποθεραπεία τους. Η λειτουργία τους έχει υψηλό κόστος, αφού προϋποθέτει υγειονομικό προσωπικό υψηλής κατάρτισης, με συνεχή εκπαίδευση, εξοπλισμό προηγμένης τεχνολογίας, με συχνή ανανέωση και πρόσβαση σε υψηλού κόστους θεραπείες. Η επάρκεια κλινών ΜΕΘ εν μέσω πανδημίας αποτελεί δυσεπίλυτο πρόβλημα, ακόμη και για χώρες με προηγμένο σύστημα υγείας, πόσο μάλλον για τη χώρα μας, που και πριν από την πανδημία υπολειπόταν σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου: κατά το έτος 2020, ενώ η Γερμανία είχε 35,3 κλίνες ΜΕΘ ανά 100.000 κατοίκους και η Αυστρία 26,4, η Ελλάδα είχε μόνο 12,1 κλίνες ΜΕΘ. Καθώς η πανδημία συνεχίζεται, όλο και περισσότεροι ασθενείς θα βρίσκονται διασωληνωμένοι εκτός ΜΕΘ, λαμβάνοντας πλημμελή φροντίδα (παρά τις περί του αντιθέτου δηλώσεις), έχοντας δυσμενέστερη έκβαση, επιβαρύνοντας σημαντικά τη λειτουργία των κλινικών που τους φιλοξενούν και προσθέτοντας περιττή ψυχολογική επιβάρυνση στους συγγενείς τους. Η αγωνία «να βρεθεί ένα κρεββάτι στην εντατική» μετατρέπει την ανάγκη σε αντικείμενο πολιτικής παρέμβασης, προσωπικών γνωριμιών και συναλλαγής. Η δικαιολογημένη αγανάκτηση και καχυποψία της κοινωνίας διογκώνονται από ειδήσεις σχετικά με ελλιπή στελέχωση και ανεπάρκεια μονάδων ΜΕΘ, «παράδοξες» διακομιδές, «επώνυμους» ασθενείς που βρίσκουν αμέσως κλίνη ΜΕΘ και ανυπόστατες καταγγελίες για επιλεκτική χρήση κλινών ΜΕΘ από «διασήμους».
Προτεραιότητα για διασωλήνωση και εισαγωγή στην εντατική πρέπει να έχει ο ασθενής που αναμένεται να ωφεληθεί περισσότερο.
Στην εποχή της Ιατρικής που βασίζεται στην τεκμηρίωση, στα επιστημονικά δεδομένα και στην εξατομικευμένη προσέγγιση, προτεραιότητα για διασωλήνωση και εισαγωγή στη ΜΕΘ πρέπει να έχει ο ασθενής που αναμένεται να ωφεληθεί περισσότερο από τη νοσηλεία του στη ΜΕΘ και που είναι πιο πιθανό να εξέλθει επιτυχώς από αυτή. Η διαλογή (και όχι επιλογή) των ασθενών πρέπει να γίνεται με προκαθορισμένα, σαφή και αυστηρά κριτήρια, που θα συμπεριλαμβάνουν τη γενική κατάσταση του αρρώστου, τα υποκείμενα νοσήματά του, τη βαρύτητα της κατάστασής του, το συνολικό προσδόκιμο της επιβίωσής του, αλλά και το κατά πόσο είναι εμβολιασμένος ή όχι. Η ιατρική επιστήμη δεν μπορεί να τιμωρεί ή να επιβραβεύει, αλλά ούτε επιτρέπεται να αγνοεί τα δεδομένα. Υπάρχει πλέον επαρκής τεκμηρίωση ότι οι εμβολιασμένοι ασθενείς έχουν ηπιότερη κλινική πορεία, καλύτερη πρόγνωση και υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης από τις ΜΕΘ. Ως εκ τούτου, ο εμβολιασμός θα πρέπει να συνυπολογίζεται στον αλγόριθμο λήψης της απόφασης για διασωλήνωση. Η θέληση του ασθενούς σχετικά με την κλιμάκωση της περίθαλψής του και τη μηχανική υποστήριξη της ζωής του, όταν εκφράζεται σαφώς και μετά από ενημέρωση, πρέπει πάντα να γίνεται σεβαστή, ανεξαρτήτως των προσωπικών πεποιθήσεων του γιατρού. Προφανώς στη διαλογή των ασθενών δεν έχουν καμία θέση κριτήρια όπως το φύλο, η φυλή, η θρησκεία, ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η οικονομική κατάσταση.
Αν και η πανδημία απαιτεί έκτακτες λύσεις, δεν θα πρέπει να παραβλέπονται οι ανάγκες των μη COVID ασθενών: στο σχεδόν μονοθεματικό ΕΣΥ των τελευταίων δύο χρόνων, όλο και περισσότεροι ασθενείς με άλλα νοσήματα, πέραν της COVID, και με πολύ καλή πρόγνωση, καταλήγουν διασωληνωμένοι σε κοινούς θαλάμους. Οι μη COVID ασθενείς συνεχίζουν να αποτελούν την πλειονότητα όσων χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες υγείας και δεν πρέπει να παραγνωρίζονται οι ανάγκες και τα δικαιώματά τους, επειδή δίνουν τον αγώνα τους αθόρυβα, σιωπηλά, με αξιοπρέπεια και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Αποτελεί επείγουσα ανάγκη η διάθεση περισσότερων κλινών ΜΕΘ για μη COVID ασθενείς.
Η εισαγωγή σε μονάδα ΜΕΘ είναι δικαίωμα κάθε ασθενούς. Αποτελεί κλιμάκωση της ιατρικής φροντίδας για να σωθούν ζωές και όχι τυπική διαδικασία, που έπεται της νοσηλείας σε κοινό θάλαμο. Η διαλογή των ασθενών που πρόκειται να διασωληνωθούν και να εισαχθούν στη ΜΕΘ πρέπει να γίνεται αποκλειστικά και μόνο με επιστημονικά κριτήρια και εξατομικευμένη προσέγγιση, από ομάδα ειδικών. Iσως έχουν πλέον ωριμάσει οι συνθήκες και στη χώρα μας για την καθιέρωση της ειδικότητας του Συμβούλου Δεοντολογίας (Medical Ethics Consultant), που με μεγάλη επιτυχία εφαρμόζεται σε πανεπιστημιακά κέντρα των ΗΠΑ και συμμετέχει στη λήψη τέτοιων αποφάσεων.
* Ο κ. Κ. Ν. Συρίγος είναι καθηγητής Παθολογίας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ.