Πριν από ένα και πλέον χρόνο, όταν η ολυμπιονίκης στην ιστιοπλοΐα Σοφία Μπεκατώρου κατήγγειλε δημόσια ότι είχε σεξουαλικά κακοποιηθεί πριν από πολλά χρόνια από παράγοντα του αθλητισμού, ούτε η ίδια δεν πίστευε πως η καταγγελία της εκείνη θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου σε ένα θέμα υπαρκτό, αλλά κρυμμένο στο χαλί της ελληνικής κοινωνίας και της οικογένειας.
Η καταγγελία της Μπεκατώρου, αν και δεν είχε από δικαστικής πλευράς αποτελέσματα, καθώς η ιστορία ήταν παλιά και είχε παραγραφεί, εντούτοις λειτούργησε σχεδόν ακαριαία. Σαν να περίμεναν από καιρό πολλά θύματα σεξουαλικών κακοποιήσεων και γενικότερα κακοποιητικών συμπεριφορών να υπάρξει το έναυσμα για να μιλήσουν. Για να καταγγείλουν βίαιες σεξουαλικές κακοποιήσεις, ταπεινώσεις και ματαιώσεις της προσωπικότητάς τους και της αξιοπρέπειάς τους, δύσκολες στιγμές που πολλούς τους καθόρισαν για πάντα.
Η πρώτη καταγγελία της Μπεκατώρου κινητοποίησε άμεσα τις δικαστικές αρχές, οι οποίες αν και γνώριζαν ότι τα όποια αδικήματα είχαν ήδη καλυφθεί από τη στάχτη της παραγραφής, προχώρησαν για λόγους συμβολικούς αλλά και ουσιαστικούς στην έρευνα της υπόθεσης, δίνοντας το στίγμα ότι οι δικαστικές αρχές είναι έτοιμες να ανοίξουν το ποινικό σκέλος μιας εγκληματικότητας βαριάς και καταχωνιασμένης. Ακολούθησε ένα «τσουνάμι» καταγγελιών στα μέσα ενημέρωσης, θυμάτων, γυναικών αλλά και ανδρών, το οποίο προκάλεσε αίσθηση στην κοινή γνώμη, που ήρθε για πρώτη φορά αντιμέτωπη με ένα εκτεταμένο έγκλημα, το οποίο αρκετοί γνώριζαν ότι υπάρχει, αλλά είτε το υποτιμούσαν είτε το ανέχονταν, είτε δεν ήθελαν να βγει στο φως και έκαναν πως δεν ξέρουν τίποτα.
Ο χώρος του αθλητισμού δοκιμάστηκε από καταγγελίες για κακοποιητικές συμπεριφορές από αθλητικούς παράγοντες, αλλά και σεξουαλικές κακοποιήσεις, κυρίως ανήλικων παιδιών που επιλέγουν τους αθλητικούς χώρους για να δοκιμάσουν τα ταλέντα τους. Η ιστιοπλοΐα αλλά και ο χώρος της ενόργανης γυμναστικής δέχθηκαν καταγγελίες, οι περισσότερες από τις οποίες ελέγχθηκαν δικαστικά, αλλά είχαν παραγραφεί, ενώ άλλες δεν μπόρεσαν να τεκμηριωθούν. Ωστόσο, μία από αυτές για έναν προπονητή ιστιοπλοΐας προχώρησε δικαστικά, ασκήθηκε ποινική δίωξη για βιασμό και μάλιστα κατ’ εξακολούθηση κατά αθλήτριας, που τότε ήταν μόλις 11 ετών. Η υπόθεση αυτή είναι και η πρώτη που έφθασε στο ακροατήριο πριν από λίγες μόλις ημέρες, με τον προπονητή να κάθεται στο εδώλιο και η αθλήτριά του, πλέον 21 ετών, να ζητεί να καταθέσει για όσα τραυματικά υποστηρίζει ότι έζησε κεκλεισμένων των θυρών, για να προστατευθεί η αξιοπρέπειά της και να μην ξαναζήσει σε δημόσια θέα την κακοποίηση την οποία υπέστη ως παιδί. Το δικαστήριο δέχθηκε το αίτημα και αποφάσισε μόνον η κατάθεσή της και όχι το σύνολο της διαδικασίας να γίνει με κλειστές τις πόρτες του δικαστηρίου, δίνοντας το σήμα και για τις υπόλοιπες δίκες που θα ακολουθήσουν για άλλες σοβαρές καταγγελίες που ήδη έχουν οδηγήσει σε ποινικές διώξεις για βιασμό και για απόπειρες βιασμών.
Οι άλλες υποθέσεις
Η Δικαιοσύνη που ανέλαβε το βαρύ και δύσκολο έργο να ξεκαθαρίσει τις καταγγελίες, να τις αξιολογήσει και να τις επιβεβαιώσει, κινήθηκε με ταχύτητα, καθώς η Εισαγγελία της Αθήνας με πρωτοβουλία της προϊσταμένης της Σωτηρίας Παπαγεωργακοπούλου διέταξε έρευνες για όσες καταγγελίες είδαν το φως της δημοσιότητας, καταλήγοντας σε δύο περιπτώσεις που προκάλεσαν σοκ στην κοινή γνώμη να ασκηθούν βαριές ποινικές διώξεις.
Πρώτος στο εδώλιο κάθισε ο προπονητής ιστιοπλοΐας που κατηγορείται για βιασμό ανήλικης αθλήτριας – Η Δικαιοσύνη έδωσε ήδη σήμα για «δίκες κεκλεισμένων των θυρών».
Ο γνωστός και καταξιωμένος σκηνοθέτης και ηθοποιός Δημήτρης Λιγνάδης, που είχε οριστεί και ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, κατηγορήθηκε τελικά για τέσσερις περιπτώσεις βιασμών, καθώς καταγγέλθηκε από ενήλικους άνδρες ότι κακοποιήθηκαν σεξουαλικά όταν ήταν ανήλικοι, και μάλιστα ότι οδηγήθηκαν σε αυτό από χειριστικές συμπεριφορές του κατηγορουμένου. Οι καταγγέλλοντες προσήλθαν στις δικαστικές αρχές και επέμειναν στις δημόσιες καταγγελίες τους, ενώ οι εισαγγελικές αρχές αξιολόγησαν τα καταγγελλόμενα, άσκησαν διώξεις και μετά την απολογία του ο Δημήτρης Λιγνάδης βρέθηκε προσωρινά κρατούμενος –ακόμα είναι στη φυλακή–, ενώ η δίκη του αναμένεται να ξεκινήσει στις αρχές του Φεβρουαρίου.
Οι δικαστικές αρχές εμφανίζονται αποφασισμένες να τρέξουν τη δίκη, καθώς σε λίγο λήγει το 18μηνο, ανώτατο όριο της προσωρινής κράτησής του και δεν θα ήθελαν να αποφυλακιστεί πριν η δίκη του τελειώσει.
Η δίκη Λιγνάδη που κρατείται ήδη στις φυλακές της Τρίπολης, και ο ίδιος αρνείται την κατηγορία των βιασμών, ισχυριζόμενος συναίνεση των καταγγελλόντων, δεν είναι η μόνη για το λεγόμενο ελληνικό #MeToo που αρχίζει σε λίγο καιρό. Ακολουθεί στις αρχές Μαρτίου η δίκη του γνωστού ηθοποιού Πέτρου Φιλιππίδη που είναι κατηγορούμενος για βιασμούς και απόπειρες βιασμών έπειτα από καταγγελίες γυναικών ηθοποιών συναδέλφων του, που επιβεβαίωσαν στις δικαστικές αρχές όσα δημόσια κατήγγειλαν για σεξουαλική κακοποίησή τους από τον Πέτρο Φιλιππίδη όταν χρειάστηκε είτε να συνεργαστούν μαζί του στο θέατρο, είτε του ζήτησαν δουλειά. Οι καταγγελίες κατά Φιλιππίδη, όπως και στην περίπτωση Λιγνάδη, προκάλεσαν αίσθηση στο κοινό που χρόνια τον παρακολουθούσε, επιβεβαιώθηκαν από τις δικαστικές αρχές και ο γνωστός ηθοποιός διώχθηκε ποινικά και τελικά είναι –και αυτός– από το περασμένο καλοκαίρι προσωρινά κρατούμενος στις φυλακές της Τρίπολης.
Οι δύο αυτές δίκες που θα αρχίσουν σύντομα –μαζί με εκείνη του προπονητή της ιστιοπλοΐας που ήδη έχει ξεκινήσει–, θα ολοκληρώσουν την πρώτη και ουσιαστική φάση δικαστικής αποτίμησης των καταγγελιών για σεξουαλικές κακοποιήσεις, που άνοιξαν το κεφάλαιο του λεγόμενου ελληνικού #ΜeΤoo και στη χώρα μας, δημιουργώντας νέες συνθήκες στην αντιμετώπιση της βαριάς σεξουαλικής εγκληματικότητας, που δυστυχώς έχει και διάρκεια αλλά και διαταξική έκταση στο κοινωνικό σώμα.
Νομοθετικές αλλαγές
Οι πρώτες δημόσιες καταγγελίες δεν προκάλεσαν μόνον σοκ στην κοινή γνώμη, όταν μάλιστα αυτές αφορούσαν δημόσια πρόσωπα που κανείς δεν φανταζόταν ότι διέθεταν αυτή τη σκοτεινή εγκληματική πλευρά. Προκάλεσαν την ανάγκη η πολιτεία να νομοθετήσει εκ νέου για την πληρέστερη δίωξη αυτών των φρικτών εγκλημάτων και μάλιστα εκείνων που αφορούν σε ανήλικα θύματα, τα οποία εκ των πραγμάτων χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας. Στον νέο Ποινικό Κώδικα που ψηφίστηκε τον περασμένο καλοκαίρι, το υπουργείο Δικαιοσύνης με πρωτοβουλία του υπουργού Κωνσταντίνου Τσιάρα, περιελήφθησαν διατάξεις πολύ αυστηρής αντιμετώπισης των σεξουαλικών εγκλημάτων, καθώς πλέον για τα ανήλικα θύματα επιβάλλεται στους δράστες των σεξουαλικών κακοποιήσεων μόνον μία ποινή, ισόβια, ενώ αυστηροποιούνται όλες οι ποινές για τη βαριά αυτή εγκληματικότητα προκειμένου να τύχουν οι κατηγορούμενοι στο μέλλον σκληρής ποινικής μεταχείρισης για λόγους κοινωνικής προστασίας και ηχηρής αποδοκιμασίας των εγκληματικών πράξεών τους.
Βέβαια, αυστηρότερες ποινές δεν μπορεί να εφαρμοστούν στις ανοικτές στη Δικαιοσύνη υποθέσεις, καθώς ο ποινικός νόμος δεν έχει αναδρομική ισχύ, όμως είναι δηλωτικές της τεράστιας απαξίας που επιφυλάσσει πλέον ο νόμος για τέτοιου είδους βαριά εγκλήματα που προσβάλλουν τον πυρήνα της ανθρώπινης υπόστασης και καταργούν την ελευθερία της βούλησης και της επιλογής των θυμάτων.
Αλλαξαν πολλά
Φαίνεται πως τα τελευταία χρόνια με τη θαρραλέα στάση των θυμάτων, την αλλαγή σε κοινωνικά πρότυπα και σε στερεότυπα, άλλαξαν πολλά που βοήθησαν σημαντικά να ανοίξουν στόματα, τα θύματα να μιλήσουν, να στηρίξουν τις κατηγορίες τους, να απαλλαγούν από τον φόβο, την ντροπή και τις ενοχές, και οι θεσμοί της πολιτείας, η Δικαιοσύνη, να ακούσουν, να πιστέψουν και να κινηθούν. Και αυτό δεν είναι λίγο. Τα υπόλοιπα θα κριθούν στις δικαστικές αίθουσες και ο καθένας θα αξιολογηθεί με βάση τα γεγονότα. Γιατί οι υποθέσεις αυτές είναι εξαιρετικά δύσκολες από κάθε πλευρά. Πρωτίστως για τα θύματα που καλούνται να ξαναζήσουν εφιάλτες αλλά και από πλευράς δυνατότητας πλήρους απόδειξης των όσων καταγγέλλονται…