Τι πραγματικά ειπώθηκε στις δύο τηλεδιασκέψεις που έγιναν με σκοπό την προετοιμασία του μηχανισμού για την αντιμετώπιση της κακοκαιρίας «Ελπίς»; Και τι τελικά συνέβη τις κρίσιμες ώρες το πρωί της Δευτέρας και χιλιάδες οδηγοί εγκλωβίστηκαν στην Αττική Οδό και σε άλλους κεντρικούς οδικούς άξονες της Αττικής λόγω της χιονόπτωσης; Ποιους βαρύνει η ευθύνη για τη δίχως προηγούμενο ταλαιπωρία χιλιάδων οδηγών στον πιο σύγχρονο αυτοκινητόδρομο της χώρας;
Η «Κ» συζήτησε διεξοδικά το θέμα με στελέχη της Αστυνομίας, της Πυροσβεστικής και της Πολιτικής Προστασίας αναζητώντας τις απαντήσεις.
Η πρώτη τηλεδιάσκεψη έγινε την Παρασκευή και σε αυτή δεν ήταν προσκεκλημένη να συμμετάσχει η «Αττική Οδός», καθώς τότε η εκτίμηση των μετεωρολόγων ήταν ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν θα έπλητταν με μεγάλη ένταση την Αττική. Τα στελέχη της εταιρείας πληροφορήθηκαν όσα ειπώθηκαν μέσω άλλου παραχωρησιούχου.
Στην τηλεδιάσκεψη της Κυριακής, ωστόσο, πήραν άπαντες μέρος. Η «Νέα Οδός», που διαχειρίζεται την εθνική οδό Αθηνών – Λαμίας, και ο «Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου», αφού παρουσίασαν τη διαθεσιμότητα των εκχιονιστικών μέσων τους, πρότειναν να διακοπεί προληπτικά από το βράδυ της Κυριακής η κίνηση των φορτηγών στους αυτοκινητοδρόμους. Με την εισήγησή τους συντάχθηκε η «Αττική Οδός». Σύμφωνα με ορισμένες πηγές τα στελέχη της Πολιτικής Προστασίας αντιπρότειναν η κίνηση των φορτηγών να διακοπεί όταν οι καιρικές συνθήκες το απαιτήσουν, με το σκεπτικό ότι η εφοδιαστική αλυσίδα δεν θα έπρεπε να διαταραχθεί προληπτικά.
Αντιρρήσεις στο ενδεχόμενο της προληπτικής απαγόρευσης είχαν διατυπώσει και στελέχη της αυτοδιοίκησης από τη Θεσσαλία, ενώ δεν πρέπει να αγνοηθεί και το προηγούμενο του «Μπάλλου», όταν η κυκλοφορία στον Κηφισό είχε διακοπεί προληπτικά υπό τον φόβο υπερχείλισης του ποταμού, κάτι που τελικά δεν συνέβη, με αρκετούς να στρέφουν τα πυρά τους στον νέο, εκείνη την περίοδο, υπουργό Πολιτικής Προστασίας Χρήστο Στυλιανίδη.
Μετά το τέλος της τηλεδιάσκεψης, ο περιφερειάρχης Γιώργος Πατούλης είχε νέα σύσκεψη με τους δημάρχους και αντικείμενο τη λειτουργία ή μη των σχολείων, ενώ δεν υπήρξε απόφαση ή εισήγηση για αναστολή λειτουργίας του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, παρότι στο μυαλό των στελεχών της Πολιτικής Προστασίας υπήρχε η σκέψη η Δευτέρα να είναι αργία.
Η χιονοκαταιγίδα άρχισε να πλήττει την Αττική ήδη από νωρίς το πρωί της Δευτέρας. Νωρίτερα, δηλαδή, από την ώρα που είχαν εκτιμήσει τα στελέχη της ΕΜΥ, τα οποία προέβλεπαν εκδήλωση των φαινομένων νωρίς το μεσημέρι. Τα στελέχη της Αττικής Οδού επικαλέστηκαν τη μικρή αυτή ανακολουθία προκειμένου να αιτιολογήσουν τον αιφνιδιασμό τους, που τελικά οδήγησε στο κλείσιμο του αυτοκινητοδρόμου.
Μένει να διευκρινιστεί ένα μείζον νομικό ζήτημα: η σύμβαση παραχώρησης της Αττικής Οδού υπερισχύει του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας ή όχι;
Στη Νέα Οδό η απόφαση να διακοπεί η κυκλοφορία των βαρέων οχημάτων τέθηκε σε ισχύ στις 8 το πρωί. Συμφώνησαν σε αυτό η διαχειρίστρια εταιρεία του αυτοκινητοδρόμου και τα στελέχη της Τροχαίας, με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι στη Μαλακάσα βρισκόταν από νωρίς το πρωί ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Τροχαίας Αττικής Σπύρος Λάσκος. Εξάλλου, η μεγαλύτερη ανησυχία των στελεχών της Πολιτικής Προστασίας και του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη ήταν να μη διακοπεί η κυκλοφορία στην εθνική οδό, όπως είχε συμβεί στο παρελθόν. Υπήρχε, όπως λένε, απόλυτη εμπιστοσύνη στις δυνατότητες της Αττικής Οδού.
Στις 10.28 π.μ. η Πολιτική Προστασία έστειλε μήνυμα μέσω της εφαρμογής «112» ζητώντας από τους κατοίκους του λεκανοπεδίου «να αποφύγουν κάθε άσκοπη μετακίνηση». Πληροφορίες από την Πολιτική Προστασία αναφέρουν ότι, λίγη ώρα αργότερα, ο επικεφαλής των πυροσβεστικών υπηρεσιών Αττικής Κωνσταντίνος Θεοφιλόπουλος ενημέρωσε τον προϊστάμενο του Εθνικού Συντονιστικού Κέντρου Σπύρο Βαρσάμη για προβλήματα στην κίνηση των αυτοκινήτων στον αυτοκινητόδρομο. Εκείνος με τη σειρά του διαβίβασε τηλεφωνικώς τις πληροφορίες στα στελέχη της «Αττικής Οδού», που δήλωσαν ότι «αξιολογούν τα δεδομένα».
Τις επόμενες δύο ώρες, κλήσεις στα στελέχη του παραχωρησιούχου πραγματοποίησαν ο γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας Βασίλης Παπαγεωργίου και ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας Ευάγγελος Τουρνάς, μεταφέροντάς τους την ανησυχία τους για τις συνθήκες που διαμορφώνονταν στον αυτοκινητόδρομο, δίχως, όπως αναφέρουν οι πληροφορίες, να υπάρξει άμεση ανταπόκριση.
Ούτε όμως και τα στελέχη της Τροχαίας Αττικής Οδού, που βρίσκονταν στο κέντρο επιχειρήσεων του αυτοκινητοδρόμου, παρενέβησαν για να διακόψουν εγκαίρως την κυκλοφορία, παρά το γεγονός ότι ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (άρθρο 52) τους δίνει σχετική δυνατότητα. Μένει βέβαια να διευκρινιστεί ένα μείζον νομικό ζήτημα: η σύμβαση παραχώρησης υπερισχύει του ΚΟΚ ή όχι;
Τα στελέχη του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, απαντώντας στην κριτική για την αντίδραση της Τροχαίας, αναφέρουν μεταξύ άλλων ότι ο επικεφαλής του ΕΣΚΕΔΙΚ ουδέποτε ήρθε σε επικοινωνία με τους υπευθύνους της Αστυνομίας και του υπουργείου προτρέποντάς τους να προχωρήσουν σε διακοπή της κυκλοφορίας, παρότι βέβαια στο Συντονιστικό Κέντρο υπάρχει –τυπικά τουλάχιστον– αστυνομικός σύνδεσμος. Επισημαίνουν όμως και κάτι ακόμα ιδιαίτερα σημαντικό: εάν η Τροχαία αποφασίσει μονομερώς το κλείσιμο του αυτοκινητοδρόμου, υπάρχει ενδεχόμενο ο παραχωρησιούχος να εγείρει ζήτημα αποζημιώσεων.
Εκχιονιστικά χωρίς καύσιμα
Η απαγόρευση στην κίνηση των φορτηγών στην Αττική Οδό τέθηκε σε ισχύ στις 2 μ.μ. και η γενική απαγόρευση κυκλοφορίας στον αυτοκινητόδρομο λίγο μετά τις 4 μ.μ. Ενώ δηλαδή είχε ήδη δημιουργηθεί το αδιαχώρητο, με τα στελέχη του παραχωρησιούχου αλλά και του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη να επισημαίνουν ότι η απαγόρευση κυκλοφορίας των φορτηγών στην εθνική οδό είχε ως αποτέλεσμα πολλά φορτηγά να επιλέξουν εναλλακτικό δρομολόγιο μέσω Αττικής Οδού.
Τις ώρες που ακολούθησαν αναζητήθηκαν τρόποι αποσυμφόρησης του αυτοκινητοδρόμου, δίχως επιτυχία. Παράπλευροι δρόμοι καθώς και οι έξοδοι της Αττικής Οδού ήταν ουσιαστικά αδιάβατα, καθώς με υπαιτιότητα των δήμων και κυρίως της Περιφέρειας δεν είχε γίνει αποχιονισμός. Οταν, δε, κάποια στιγμή επιχειρήθηκε να διοχετευθούν τα αυτοκίνητα που ήταν μποτιλιαρισμένα στην Αττική Οδό, στην Περιφερειακή Υμηττού μέσω του κόμβου της Δουκ. Πλακεντίας, αυτό δεν κατέστη εφικτό. Ο λόγος; Τα εκχιονιστικά που κινούνταν στην Περιφερειακή είχαν μείνει από καύσιμα, με αποτέλεσμα η κυκλοφορία να διακοπεί.
Σημειώνεται ότι παρότι η κυβέρνηση προχώρησε τον Σεπτέμβριο στην ίδρυση υπουργείου Πολιτικής Προστασίας υπό τον Χρήστο Στυλιανίδη, δεν έχουν δοθεί νομικές αρμοδιότητες, με αποτέλεσμα ο ρόλος του να παραμένει συμβουλευτικός, αλλά όχι ελεγκτικός!