Η αλματώδης εξέλιξη της Ηλεκτρονικής, των Μικροεπεξεργαστών και των Τηλεπικοινωνιών τις τελευταίες δεκαετίες έδωσε τεράστια ώθηση στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Η ευρύτατη χρήση ισχυρών υπολογιστικών συστημάτων, πληθώρας κατανεμημένων -στο πεδίο- ηλεκτρονικών μονάδων παρακολούθησης/επίβλεψης και ελέγχου διαδικασιών κάθε είδους (sensors, actuators) και προηγμένων ενσύρματων και ασύρματων δικτυακών συστημάτων πραγματικού χρόνου έχει επηρεάσει καθοριστικά και ολοκληρωτικά την οικονομική και κοινωνική ζωή.
Σήμερα είμαστε μάρτυρες της πρωτοφανούς τεχνολογικής εξέλιξης της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης (Βιομηχανία 4.0), η οποία χαρακτηρίζεται κυρίως από τα κυβερνοφυσικά συστήματα, το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things, IoT), το υπολογιστικό νέφος (cloud computing) την γνωστική υπολογιστική (cognitive computing), την τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence), τα μεγάλα δεδομένα (big data).
Γενικότερα, διανύουμε την εποχή της Ψηφιακής Οικονομίας η οποία βασίζεται ακριβώς στην ευρεία χρήση των προηγμένων ΤΠΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόσφατα παρουσίασε το σχέδιο της για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ΕΕ έως το 2030, το οποίο προβλέπει την υλοποίηση μεγάλων διακρατικών έργων, ενδεικτικά στους τομείς των υποδομών δεδομένων, επεξεργαστών χαμηλής κατανάλωσης, επικοινωνιών υψηλής ταχύτητας 5G, υπολογιστικής υψηλών επιδόσεων, ψηφιακής δημόσιας διοίκησης, κόμβων ψηφιακής καινοτομίας, ενίσχυσης ψηφιακών δεξιοτήτων.
Αυτές οι τεχνολογικές εξελίξεις (θα) υποστηρίζουν νέες, υψηλής ποιότητας υπηρεσίες σε ευρύτατη κλίμακα, όπως τα νέα γενιάς έξυπνα τηλέφωνα, τα έξυπνα πλήρως αυτοματοποιημένα «εικονικά» εργοστάσια, το έξυπνο ενεργειακό «πλέγμα» (smart grid) κατανεμημένης αρχιτεκτονικής, οι έξυπνες μεταφορές και τα αυτόνομα οχήματα χωρίς οδηγούς, η ψηφιοποίηση του κράτους, η “ηλεκτρονική” δικαιοσύνη για την αξιόπιστη εκ του μακρόθεν ακροαματική διαδικασία και εξέταση μαρτύρων, οι έξυπνες πόλεις, ο πολιτισμός, η ψηφιακή ψυχαγωγία. Η Ψηφιακή Yγεία 4.0 προσφέρει καινοτόμες λύσεις σε κρίσιμους τομείς, πχ. της παραγωγής εμβολίων, μελέτης και παραγωγής εξατομικευμένων θεραπειών, ρομποτικής ιατρικής και χειρουργικών επεμβάσεων από απόσταση, τηλεϊατρικής, τεχνολογίας δικτυωμένων, έξυπνων «φορέσιμων» (wearable) προσωπικών συσκευών παρακολούθησης ιατρικών παραμέτρων. Στον ευαίσθητο τομέα της εκπαίδευσης, εν μέσω πανδημίας, εξ ανάγκης τα δια ζώσης μαθήματα αντικαταστάθηκαν με την εξ αποστάσεως διδασκαλία σε εικονικές τάξεις, μέσω αξιόπιστων, υψηλής ποιότητας επικοινωνιακών και πληροφοριακών συστημάτων για τηλεκπαίδευση, προσφέροντας ασφαλή και αποδοτικό τρόπο συνέχισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως έγινε εξ άλλου για την τηλεργασία στον ευρύτερο δημόσιο φορέα.
Όμως, λόγω αυτής της γενικευμένης χρήσης των ΤΠΕ αυξάνονται οι κίνδυνοι από κακόβουλες η μη επιθέσεις ή βλάβες των υπολογιστικών και δικτυακών πόρων των συστημάτων που διαχειρίζονται ευαίσθητα και κρίσιμα δεδομένα (πχ. ιατρικά, τραπεζικά, βιομηχανικά κλπ.). Λόγω τούτου, η κυβερνοασφάλεια αποτελεί σήμερα μια βασικότατη τεχνολογική κατεύθυνση, της οποίας ο στόχος είναι ακριβώς η προστασία των δεδομένων και της αξιόπιστης λειτουργίας αυτών των κρίσιμων τεχνολογικών υποδομών και υπηρεσιών.
Σήμερα στην Ελλάδα, αυτές οι προηγμένες τεχνολογίες και υπηρεσίες μπορούν να υποστηριχθούν από το υψηλού επιπέδου εκπαιδευμένο επιστημονικό προσωπικό των Ελληνικών Πανεπιστημίων και Ερευνητικών Κέντρων, όπου παράγονται αξιοσημείωτα ερευνητικά αποτελέσματα. Είναι ενδεικτική και σημαντική η ανερχόμενη ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων (startups), οι οποίες επιδιώκουν την εμπορική εκμετάλλευση καινοτόμων ερευνητικών αποτελεσμάτων, με εξαιρετικά ελπιδοφόρες προοπτικές, προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Βεβαίως, πρέπει να σημειωθεί με έμφαση ότι η διαθεσιμότητα χρηματοδότησης (δημόσιας, ιδιωτικής) είναι απαραίτητη στην ώθηση αυτής της πολυεπίπεδης ερευνητικής και οικονομικής δραστηριότητας μέσα στην διεθνή ανταγωνιστική πραγματικότητα, κάτι που όμως ακόμα υστερεί στη χώρα μας.
Πάντως, είναι πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι το τελευταίο διάστημα υπάρχουν σημαντικές επενδύσεις σε τομείς αυτών των τεχνολογιών στην Ελλάδα, όπως το Κέντρο Δεδομένων της Microsoft στην Αττική, το Κέντρο Ψηφιακής Τεχνολογίας της Pfizer στην Θεσσαλονίκη, το Κέντρο Έρευνας και Ανάπτυξης της TeamViewer στα Ιωάννινα, αλλά και άλλων τα προηγούμενα χρόνια στην Πάτρα από μεγάλες εταιρείες, όπως οι Citrix, Daimler, Atmel. Πέραν αυτών, έχουν υπάρξει και σημαντικές εξαγορές Ελληνικών startups, όπως πχ. της Think Silicon στην Πάτρα από την Applied Materials και της Innoetics από την Samsung, ενώ βρίσκεται σε τελικό στάδιο η σημαντικότατη εξαγορά από την εμβληματική Facebook Inc. (Meta Platforms) της ελληνικής startup εταιρείας Accusonus, η οποία έχει έδρα στην Πάτρα και διαθέτει παρουσία και στις ΗΠΑ.
* Ο κ. Σταύρος Κουμπιάς, είναι ομότιμος Καθηγητής, τ. Πρόεδρος του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Πολυτεχνικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών, πρώην Πρύτανης και ο κ. Δημήτριος Σερπάνος είναι καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Πολυτεχνικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών, Διευθυντής του ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ», τέως Διευθυντής του Ινστιτούτου Βιομηχανικών Συστημάτων του Ερευνητικού Κέντρου ΑΘΗΝΑ, πρώην Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Δυτικής Ελλάδος.