Μια ζοφερή πραγματικότητα για το σύνολο του πληθυσμού, αλλά κυρίως για τους οικονομικά πιο ευάλωτους και τους πρόσφυγες, παρουσιάζεται στη φετινή Αναφορά για τη φτώχεια του 2021, που δημοσίευσε το Ελληνικό Δίκτυο για την καταπολέμηση της φτώχειας. Η έκθεση στηρίζεται ως προς τα ποσοτικά στοιχεία κυρίως στα ετήσια αποτελέσματα της ΕΛΣΤΑΤ για το 2020, περιέχει όμως και πλήθος ποιοτικών στοιχείων για το 2021 που παρείχαν οι οργανώσεις-μέλη του Δικτύου και άλλοι φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών – όπως Αρσις, Praksis, Πρόληψις ΑΜΚΕ κ.ά. Η πανδημία και η κρίση που προέκυψε από αυτήν φαίνεται ότι έχουν επηρεάσει καταλυτικά όλες τις πτυχές της καθημερινότητας.
Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το 2020 28,9% (δηλαδή 3.043.869 άνθρωποι) του πληθυσμού κινδύνευε με φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό. Σχεδόν οι μισοί, 44,6% του συνόλου των νοικοκυριών, δηλώνουν δυσκολία να καλύψουν το ενοίκιο ή το στεγαστικό τους δάνειο, 49% των φτωχών νοικοκυριών καθυστερεί την πληρωμή των λογαριασμών ΔΕΚΟ και στερείται σωστής διατροφής (45,5%). Τους μήνες που μεσολαβούν οι δείκτες χειροτερεύουν. Η ενεργειακή φτώχεια πλησιάζει, επίσης, σε ανησυχητικά επίπεδα: 12% του γενικού πληθυσμού και 38,8% των φτωχών νοικοκυριών απαντάει ότι δεν έχει επαρκή θέρμανση. Ετσι εξηγείται και η κατακόρυφη αύξηση των οικιακών πυρκαγιών και θανάτων που παρατηρείται το 2021. Συγκεκριμένα, 83 άτομα έχασαν τη ζωή του την περασμένη χρονιά, όταν το 2020 τα θύματα ήταν 68.
Πολλά νοικοκυριά δυσκολεύονται να καλύψουν το ενοίκιο, καθυστερούν την πληρωμή των λογαριασμών ΔΕΚΟ και στερούνται σωστής διατροφής.
Στη μετα-COVID εποχή οι σημαντικότερες ανάγκες των ωφελουμένων των οργανώσεων αφορούσαν την υγεία –σωματική και ψυχική–, την κοινωνική απομόνωση, την ανεργία, την πρόσβαση σε υπηρεσίες, στη στέγη και το Διαδίκτυο, το οποίο πλέον λόγω πανδημίας καθίσταται απαραίτητο στη ζωή τους. Ενδεικτικά επισημαίνεται από την Αρσις ότι «οι διαδικτυακές πλατφόρμες που δημιουργήθηκαν για τον ορισμό, είτε εξ αποστάσεως είτε διά ζώσης, των ραντεβού με τις υπηρεσίες, δεν κάλυπταν όλα τα αιτήματα με αποτέλεσμα να είναι πολλές οι περιπτώσεις που δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν (με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό του ΕΦΚΑ) ή που για τις οποίες δεν μπορεί να υπάρξει άμεση ενημέρωση για την εξέλιξη ενός αιτήματος, εφόσον τα διαδικτυακά αρχεία των δημόσιων υπηρεσιών δεν ενημερώνονται άμεσα».
Η κοινωνική απομόνωση επιβάρυνε την ψυχική υγεία όλων. «Τα ψυχολογικά προβλήματα που ήρθαν ως απότοκο της μοναξιάς και η ψυχική δυσφορία, παράλληλα με το έντονο άγχος για το παρόν και το μέλλον οδήγησαν σε καταγραφές μεγαλύτερων αναγκών για ψυχοκοινωνική και ψυχολογική στήριξη από τις οργανώσεις που προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες (Αρσις) με την παράλληλη αύξηση του μεριδίου ευθύνης που τους αναλογούσε», αναφέρεται στην έκθεση. Ιδιαίτερα προβλήματα εκδήλωσαν τα παιδιά και οι έφηβοι, όπως μετέφερε η Πρόληψις. «Φαινόμενα κατάθλιψης και αίσθημα ενοχών στα νεότερα άτομα για την περίπτωση που τα ίδια θεωρηθούν υπεύθυνα για τη νόσηση των μεγαλύτερων σε ηλικία συγγενών τους και έτσι αυτοί οδηγηθούν στον θάνατο, συνοδεύτηκαν από προβλήματα από την απορρύθμιση της μαθησιακής διαδικασίας και εν συνεχεία από τη δυσκολία προσαρμογής στη νέα σχολική πραγματικότητα όταν άνοιξαν ξανά τα σχολεία». Ομως και τα άτομα τρίτης ηλικίας, καθώς ένιωθαν ευάλωτα στον κορωνοϊό, είχαν αυξημένη ανασφάλεια και τους κατέβαλε ο φόβος του θανάτου. Αυξήθηκε επιπλέον η ανασφάλεια μεταξύ των εξυπηρετουμένων με προβλήματα υγείας, οι οποίοι εν μέσω πανδημίας φοβόντουσαν για την επιδείνωσή τους, αλλά και για την αδυναμία πρόσβασης σε νοσοκομειακές μονάδες υγείας.
«Στην Ελλάδα οι ηλικιωμένοι άνθρωποι είμαστε μια κατηγορία ξεχασμένη από το κράτος, παρότι είμαστε τόσοι πολλοί. Μιλάμε για μια γενιά ανθρώπων που έχουμε μεγαλώσει μέσα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και των οποίων η αξιοπρέπεια θίγεται αν τους προσφέρεις ένα γεύμα ή τους μοιράσεις αντικείμενα, αν είσαι κάποιος άλλος πέραν του κράτους – έχουμε μάθει να εξαρτιόμαστε από αυτούς που ψηφίζουμε», αναφέρει η 88χρονη Κατερίνα Μπ., κάτοικος Αθηνών. «Ευτυχώς έχω ένα μικρό διαμέρισμα, όπου μεγάλωσα τα παιδιά μου, αλλά τώρα μένω μόνη μου με μία σύνταξη 400 ευρώ. Βλέπω τις τιμές να ανεβαίνουν και φαινόμενα όπως την πανδημία ως επίθεση στην αξιοπρέπειά μας».