Οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί είναι ο πιο έγκυρος τρόπος για την αναζήτηση της αρχιτεκτονικής ποιότητας. Δεν ανακαλύπτω τον τροχό όταν το υποστηρίζω. Ετσι γίνεται διεθνώς. Aποτελούν εργαστήριο ιδεών και δίνουν την πολύτιμη δυνατότητα στον κύριο του έργου να επιλέξει από μια σειρά διαφορετικών προτάσεων την καλύτερη.
Ξαφνικά όμως, εξαιτίας ενός νέου νόμου, οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί για σημαντικά και προβεβλημένα δημόσια έργα «καταργούνται». Δεν είναι υποχρεωτικοί, άρα δεν κρίνονται απαραίτητοι. Η επιλογή αποτελεί πλέον αρμοδιότητα ενός χορηγού, ο οποίος, με μικρή συμμετοχή, μπορεί να επιλέξει τον μελετητή του, ως να αφορούσε τη μελέτη του σπιτιού του. Ομως το έργο πληρώνεται από δημόσια ή/και ευρωπαϊκά κονδύλια. Μία περίπτωση γνωρίζουμε όπου ο δωρητής επέλεξε τον αρχιτέκτονά του, το ΚΠΙΣΝ, όμως κάλυψε ο ίδιος το σύνολο του κόστους του πολύ μεγάλου αυτού έργου. Πρόσφατα, ο δωρητής ενός νέου μουσείου διοργάνωσε κλειστό διαγωνισμό. Παλαιότερα, ο δωρητής της μελέτης για το νέο κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών έκανε επίσης κλειστό διαγωνισμό με έγκριτη επιτροπή. Από πού συνάγεται ότι μπορεί ένας νόμος να ακυρώνει την υποχρέωση της διαγωνιστικής διαδικασίας και να μεταβιβάζει όλη την αρμοδιότητα σε έναν ιδιώτη; Το φανερά «αντιθεσμικό» του ζητήματος ανοίγει τον ασκό του Αιόλου.
Για την επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών, του σημαντικότερου της χώρας, αποκλείονται από τον διαγωνισμό οι Ελληνες αρχιτέκτονες. Γιατί; Οι διαμαρτυρίες πολλές και απολύτως δικαιολογημένες. Η διεθνής εμπειρία άλλα επιβάλλει. Μα ακόμη και στην πρόσφατη ελληνική –αναφέρομαι στον διεθνή διαγωνισμό της ΔΕΘ υπό την αιγίδα της UIA, στην κριτική επιτροπή του οποίου συμμετείχα–, περισσότερα από 120 γραφεία εκδήλωσαν ενδιαφέρον με βιογραφικά και η επιλογή έγινε στη βάση της εμπειρίας και της ποιότητας του έργου τους. Τι αποκλείει αυτή τη διαδικασία από τον διαγωνισμό για την επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου; Για ποιο λόγο επιλέγεται μονομερώς και εκ των προτέρων η συμμετοχή μόνο ξένων αρχιτεκτόνων; Από πού προέκυψε ότι τα ελληνικά γραφεία δεν είναι σε θέση να διαγωνιστούν για να συμμετάσχουν στην επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου;
Πρέπει να δούμε σοβαρά το τι συμβαίνει ως απόρροια του νέου νόμου. Οι πρόσφατες περιπτώσεις που δημοσιοποιούνται προβληματίζουν πολύ. Ο,τι είναι νόμιμο, γιατί έτσι ορίζει ένας νέος νόμος, είναι και ηθικό; Ας το ξανασκεφθούμε.
* Η κ. Ρένα Σακελλαρίδου είναι αρχιτέκτων, MArch, Ph.D, καθηγήτρια ΑΠΘ.