Οταν πρωτοεγκαταστάθηκε στα Πατήσια ως φοιτήτρια, το 1973, η Πηνελόπη Κυρίτση άρχισε να εξερευνά τη νέα της γειτονιά. Θυμάται ακόμα και σήμερα να κοντοστέκεται μπροστά σε ένα παράξενο, νεογοτθικής αρχιτεκτονικής, κτίσμα επί της οδού Θήρας. Στο μυαλό της φαινόταν βγαλμένος από παραμύθι, δεν ήταν όμως ο πύργος της Σταχτοπούτας, αλλά ο πύργος Τυπάλδου. Ο Τυπάλδος ήταν ένας επιχειρηματίας από την Κεφαλονιά με καταγωγή από τη Νάπολη, ο οποίος λάτρευε ό,τι είχε σχέση με ιππότες και κάστρα. Ετσι, έφερε έναν αρχιτέκτονα και του έφτιαξε τον πύργο. «Πολύ πρωτοπόρος για τη γενιά του, η κρεβατοκάμαρά του είχε δικό της μπάνιο και γκαρνταρόμπα», διηγείται η κ. Κυρίτση. Από το 1993 έως το 2013, ο πύργος έμεινε κλειστός. «Εγινε ζούγκλα ο κήπος, οι κάκτοι θεόρατοι φρουρούσαν την πόρτα του, τα οικόσημα εξαφανίστηκαν», λέει η 72χρονη γυναίκα και από μέσα της ξυπνάει η φοιτήτρια που αγαπούσε τα όμορφα παραμύθια.
Είναι παράξενο αυτό που συμβαίνει όταν οι μεγαλύτεροι καλούνται να αφηγηθούν ιστορίες, να ανακαλέσουν αναμνήσεις, να επιστρέψουν στην εποχή που ήταν νέοι. Ξανανιώνουν, το βλέμμα τους αστράφτει, το μυαλό οξύνεται σκαλίζοντας τη μνήμη. Αυτό είναι το σκεπτικό του ευρωπαϊκού προγράμματος TSITour, στο οποίο από ελληνικής πλευράς συμμετέχει το ΚΜΟΠ – Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας: να συμπεριλάβει τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας στην τουριστική βιομηχανία ως τοπικούς αφηγητές. Μέσα από την αφήγηση ιστοριών να τους δώσει την ευκαιρία να εισέλθουν και πάλι ενεργά στην κοινωνία, αφηγούμενοι γεγονότα και ιστορίες που ενδεχομένως να μη γνωρίζουν οι νεότερες γενιές. «Οι ηλικιωμένοι έχουν μεγάλη διάθεση να διηγηθούν ιστορίες», λέει στην «Κ» η κοινωνιολόγος και project manager στο ΚΜΟΠ Εύα Σαλματάνη. «Στην πιλοτική εφαρμογή του έργου παρατηρήσαμε στην αρχή διστακτικότητα, δεν καταλάβαιναν γιατί τους θέλαμε ή γιατί μας φαινόταν ενδιαφέρον ό,τι είχαν να μας πουν. Ομως ενθαρρύνθηκαν από εμάς και κατάλαβαν ότι έχουν πολλά πράγματα να δώσουν».
Συμμετοχές
«Παρατηρήσαμε στην αρχή διστακτικό- τητα, όμως ενθαρρύνθηκαν από εμάς και κατάλαβαν ότι έχουν πολλά πράγματα να δώσουν», λέει στην «Κ» η κοινωνιολόγος Εύα Σαλματάνη.
Στην πιλοτική φάση του προγράμματος συμμετείχαν έξι ηλικιωμένοι από την Ελλάδα που διηγήθηκαν ιστορίες για την παλιά Αθήνα, τις περιοχές όπου ζούσαν, τα Εξάρχεια του ’70, την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, τον Εθνικό Κήπο, τη Βούλα. Ανάμεσά τους ο 85χρονος Γιώργος Χριστοφιλόπουλος, που μιλάει για την ιστορία της πόλης του Περιστερίου στην Αθήνα και πώς από προσφυγικός συνοικισμός, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, έγινε ο τρίτος μεγαλύτερος δήμος της Αττικής. Ή η Γεωργία Μποφυλάτου, συνταξιούχος εκπαιδευτικός, που αφηγείται την ιστορία του 1ου Προτύπου Λυκείου Αθηνών στο κέντρο της πόλης, αλλά και την προσωπική της εμπειρία από τη διδασκαλία στο ιστορικό αυτό σχολείο.
«Για να μπουν στη διαδικασία να διηγηθούν τις ιστορίες τους έψαξαν παλιές φωτογραφίες, άνοιξαν συρτάρια, αναζήτησαν πληροφορίες. Τα οφέλη της δράσης είναι δηλαδή πολλαπλά. Τώρα είμαστε στη φάση διάχυσης του έργου στην κοινωνία, με στόχο να ξεκινήσει να υλοποιείται από δήμους ή και άλλους φορείς», λέει η κ. Σαλματάνη.
Το ΚΜΟΠ έχει υλοποιήσει μια σειρά από δράσεις για την κοινωνική ενδυνάμωση των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο εκτιμάται ότι ο πληθυσμός ηλικίας άνω των 85 ετών θα έχει τριπλασιαστεί έως το 2080 σε σχέση με τα επίπεδα του 2016. Καθώς ο πληθυσμός στην Ευρώπη γηράσκει και το προσδόκιμο ζωής μεγαλώνει, οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας αισθάνονται την ανάγκη να παραμείνουν ενεργά μέλη της κοινωνίας.