Ανθρωποκτονία, πατροκτονία, γυναικοκτονία, μητροκτονία, παιδοκτονία. Με τις λέξεις επιχειρούμε να συλλάβουμε και να αποδώσουμε το μείζον γύρω από την υπέρβαση της βασικής απαγόρευσης του φόνου ενός ανθρώπου από άλλον, αλλάζοντας κάθε φορά το αντικείμενο του φόνου, το θύμα. Προσθέτουμε τον δόλο στη δολοφονία. Και θα ‘λεγε κανείς πως συγκαλύπτουμε τον φονιά, εκείνον που θανατώνει. Γιατί από τη μεριά του τίποτα δεν διαφοροποιείται στο ελάχιστο: είναι εκείνος που αφαιρεί τη ζωή του άλλου.
Η γλώσσα προσπαθεί να μιλήσει τη φρίκη, αλλά και να μας προφυλάξει από αυτήν. Αλλοτε πάλι το άκουσμα των λέξεων προκαλεί και αυτό φρίκη. Μερικές λέξεις είναι δύσκολο να προφερθούν, καθώς τα αισθήματα που ανακαλούν όσο κι αν μας επιτρέπουν να κρατάμε μια απόσταση από παρόμοιες πράξεις άλλο τόσο μας φέρνουν εγγύτερα σε αυτές. Και η ανακίνηση του μίσους προκαλεί αποτροπιασμό όταν δεν επιμολύνει και δεν συμπαρασύρει στις δικές του οδούς. Καμία οδός δεν είναι ασφαλής.
Ειδικά όταν πρόκειται για πράξεις όπου ο φονιάς έχει τα χαρακτηριστικά του γονιού που έδωσε ζωή και αίφνης την πήρε. Και αν το άγος για έναν πατέρα που σκοτώνει το παιδί του είναι το μέγιστο, αυτό παίρνει μορφή εξαμβλωματική όταν ο φονιάς είναι η μητέρα. Οσο αφόρητο μπορεί να είναι για τον άνθρωπο το ενδεχόμενο του μίσους της μητέρας για το παιδί της, άλλο τόσο αδιανόητο μπορεί να είναι το γεγονός ή το βάθος αυτού του μίσους.
Η Μήδεια υπήρξε τραγική, αλλά από όσα έφτασαν ώς εμάς η Πρόκνη δεν αξιώθηκε τη φήμη της για να τυλίξει τη δική της φρίκη. Η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη έμεινε μεταξύ ανθρώπινης και θεϊκής δικαιοσύνης. Κι αυτό το αδιανόητο, που πράξεις σαν αυτές μας επιβάλλουν να το σκεφτούμε, οδηγεί σε σεισμικές συγκρούσεις. Τόσο το θεμέλιο του ιδεώδους που αφορά τη μητέρα συστήνει το έδαφος επάνω στο οποίο στεκόμαστε. Γιατί τότε συμβαίνει μια βίαιη διάρρηξη αυτού του ιδεώδους που αντιπροσωπεύει η σχέση με τη μητέρα και η μητέρα η ίδια ως φυσικό, ψυχικό και ανθρωπολογικό θεμέλιο.
Αυτή η διάρρηξη οδηγεί σε αναταράξεις που καλούν τον καθένα να τοποθετηθεί ξανά απέναντι στο ενδιάθετο δικό του μίσος, είτε θέλει να το επιβάλει σε εκείνη που διέρρηξε το ιδεώδες είτε να απομακρυνθεί όσο γίνεται ταχύτερα από αυτήν και από τη σημασία που μπορεί να λάβει για τα ανθρώπινα. Αφού όταν αυτός ο πρωταρχικός άλλος είναι φονικός, η μορφή του πιστοποιεί ότι το ανθρώπινο περιέχει και το τέρας και την πιο ριζική καταστροφή και αυτοκαταστροφή του. Αυτήν που οι λέξεις μπορεί να μη χωράνε πια. Γιατί κι αυτές δεν αντέχουν και σπάνε.
* Ο κ. Θανάσης Χατζόπουλος είναι παιδοψυχίατρος, ψυχαναλυτής.