Υπάρχει ένα δέντρο που έχει ταυτιστεί με την Αθήνα. Εδώ η άνοιξη έρχεται όταν ανθίζουν οι νεραντζιές, όταν οι δρόμοι ευωδιάζουν χάρη στα νεράντζια, τα νεράντζια που αυτή την εβδομάδα έχουν συνδεθεί με τη χειρότερη οσμή από όλες – τη μυρωδιά του φόβου. Νεράντζια πετούσαν στον 14χρονο Μάκη, ο οποίος έδωσε τέλος στη ζωή του, οι μαθητές που τον τυραννούσαν. Τον έβριζαν, τον έφτυναν, τον κορόιδευαν, τον κυνηγούσαν. Η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχει αρχίσει την προκαταρκτική εξέταση, έπειτα από σχετική διαταγή της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθήνας, ούτως ώστε να διευκρινιστεί τι ακριβώς συνέβη, αλλά μαρτυρίες συμμαθητών του Μάκη τονίζουν πως ο μαθητής της Β΄ Γυμνασίου στο 54ο Γυμνάσιο Αθηνών στα Σεπόλια ήταν θύμα bullying. Δεν ήταν ο μόνος.
Μάστιγα στο σχολείο
«Είναι μάστιγα αυτό στο σχολείο», λέει στην «Κ» μητέρα ενός άλλου μαθητή της Β΄ Γυμνασίου στο 54ο Γυμνάσιο, «συμβαίνει συνέχεια». Η ίδια εξηγεί πως πέρυσι, όντας μαθητής Α΄ Γυμνασίου, και ο δικός της γιος υπέστη bullying. Συμμαθητές έπαιρναν τηλέφωνο τα βράδια και τον κορόιδευαν –«πώς είσαι έτσι», του έλεγαν–, τον ακολουθούσαν απειλητικά μέχρι το σπίτι του, τον κλωτσούσαν στη μέση και στο γόνατο. «Μαμά, δεν αντέχω άλλο, κουράστηκα, δεν μπορώ συνέχεια να με ενοχλούν, βγαίνω στην αυλή και δεν με αφήνουν σε ησυχία», της είπε κάποια στιγμή ο γιος της. «Εφτασε το παιδί μου να ανεβάζει πίεση», αναφέρει, τονίζοντας πως όταν κατάλαβε τι συνέβαινε, μίλησε κατευθείαν στον διευθυντή. «Μου είπε “αυτά γίνονται την πρώτη χρονιά”», θυμάται η ίδια, «οι δάσκαλοι είναι στον κόσμο τους, κι ο διευθυντής επίσης». Της είπε πως θα καλούσε τους γονείς των άλλων παιδιών, αλλά δεν το έκανε ποτέ, οπότε τους βρήκε η ίδια κι έτσι σταμάτησε το bullying του γιου της, ο οποίος στο μεταξύ ζήτησε να ξεκινήσει καράτε, για να μπορεί να αμυνθεί αν χρειαστεί. «Εχουν αγριέψει πολύ τα πράγματα», τονίζει, «τα σχολεία εδώ είναι πολύ παρατημένα».
Η μαρτυρία μητέρας
Ενας άλλος μαθητής της Β΄ Γυμνασίου του ίδιου σχολείου, πέρυσι γύρισε στο σπίτι με μελανιασμένο μάγουλο και κόκκινο αυτί – «δεν άκουγε», λέει στην «Κ» η μητέρα του. Της είπε πως τον χτύπησε ένας μαθητής από άλλη παρέα, όσο μιλούσε με έναν καθηγητή. «Είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο μπροστά σε καθηγητή και να μην πηγαίνει ο ίδιος ο καθηγητής τα παιδιά στον διευθυντή;», αναρωτιέται. Εστειλε η ίδια email στον διευθυντή –με τον οποίο η «Κ» επιχείρησε, χωρίς επιτυχία, να μιλήσει– κοινοποιώντας το και στην πρωτοβάθμια διεύθυνση. Του ζήτησε να καλέσει τους γονείς των θυτών και να έρθει η Αστυνομία. «Είπε πως λόγω COVID δεν μπορούσαμε να πάμε στο σχολείο για να γίνει καταγραφή του περιστατικού», δηλώνει η ίδια, συμπληρώνοντας πως έπειτα από ένα μήνα ασταμάτητων emails στον διευθυντή, εκείνος κάλεσε τα παιδιά που χτύπησαν τον γιο της, τιμωρώντας τους με μία ημέρα αποβολή.
«Δεν ασχολείται κανείς»
«Δεν ασχολείται κανείς· είναι παιδιά που τα δέρνουν, άλλα που φέρνουν μαχαίρια, άλλα αγοράζουν ναρκωτικά μέσα από τα κάγκελα του σχολείου, bullying γίνεται σε όλες τις τάξεις, πάρα πολλά παιδιά έχουν πρόβλημα, τα γνωρίζει ο διευθυντής», τονίζει. Τα παιδιά φοβούνται τι θα τους συμβεί –τόσο στο σχολείο όσο και έξω από αυτό– αν μιλήσουν για το τι συμβαίνει είτε στον ψυχολόγο που έχει τώρα το σχολείο, είτε σε καθηγητές που –όπως σημειώνει– είναι έτσι κι αλλιώς ως επί το πλείστον αδιάφοροι. «Ισως έχουν σηκώσει τα χέρια ψηλά, ίσως φοβούνται και αυτοί», αναφέρει.
Συμμαθητές έπαιρναν τηλέφωνο τα βράδια και τον κορόιδευαν, τον κλωτσούσαν στη μέση και στο γόνατο – «Μαμά, δεν αντέχω άλλο», παραπονιόταν.
Στο σχολείο, τονίζει, δεν υπάρχει σύλλογος γονέων και κηδεμόνων, αλλά πολλοί γονείς, όπως και ο σύζυγός της, «περιπολούν» καθημερινά το σχολείο, για να σιγουρευτούν πως τα παιδιά τους είναι εντάξει όταν βρίσκονται στον προαύλιο χώρο. «Είναι συνεχές το άγχος όταν πηγαίνουν τα παιδιά εκδρομή και φοβόμαστε μη βγουν μαχαίρια». Οταν γυρνάνε σπίτι τους, πάντα σε ομάδες, όλοι οι μαθητές ανησυχούν μέχρι να φτάσει και ο τελευταίος σπίτι του, συμπληρώνει. Και όχι μόνο οι μαθητές. «Οι μόνιμοι κάτοικοι Σεπολίων δεν κυκλοφορούμε μετά τις 9 το βράδυ χωρίς να είμαστε μεγάλη παρέα», αναφέρει. «Αστυνομία δεν υπάρχει πουθενά». «Πολύ άσχημη» – έτσι χαρακτηρίζει τη γειτονιά τους.
«Επικύρωση ισχύος»
«Ξέρουμε ότι τα φαινόμενα της βίας μεταξύ ομηλίκων αυξάνονται όταν αυξάνεται η κοινωνική ανισότητα, η ακραία φτώχεια, και στην ελληνική κοινωνία είναι τεκμηριωμένο πως οξύνονται οι κοινωνικές ανισότητες», λέει στην «Κ» ο Γιώργος Νικολαΐδης, ψυχίατρος και διευθυντής Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού.
Το bullying –«συστηματική και εμπρόθετη πρακτική ανάμεσα σε δύο παιδιά άνισα σε ισχύ ή ένα και πολλά παιδιά, με σκοπό η άσκηση βίας να επικυρώσει τη θέση ισχύος»– υπήρχε πάντα, τονίζει. Αλλά αυτό που σοκάρει τελευταίως, και όχι μόνο στο συγκεκριμένο σχολείο, είναι οι πρακτικές. «Βλέπαμε φαινόμενα bullying, αλλά δεν είχαν αυτή την ιδιαίτερη σκληρότητα, είναι μιας γενιάς που της έχει δοθεί το μήνυμα ότι “δεν έχεις μέλλον”», δηλώνει σχετικά με τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στις οποίες έχουν μεγαλώσει οι σημερινοί έφηβοι.
Η αξία της ζωής
«Το μόνο που έχουν να ανακαλέσουν είναι κίνδυνος και επισφάλεια, θυμούνται οικονομική κρίση, υγειονομική κρίση και πόλεμο – η αξία της ζωής σε αυτή τη γενιά αρχίζει να χάνει το θετικό πρόσημο», λέει αναφερόμενος και στο λεγόμενο Blackout Challenge, το οποίο ενδέχεται ο 14χρονος Μάκης να «έπαιζε» μέσω TikTok και κατά το οποίο οι συμμετέχοντες προσπαθούν να προκαλέσουν στον εαυτό τους ασφυξία έως ότου χάσουν τις αισθήσεις τους. «Το να φτάνει κανείς στα όρια του θανάτου με ασφυξία για να θεωρηθεί άξιος από τον διαδικτυακό περίγυρο είναι άκρως προβληματικό», λέει ο κ. Νικολαΐδης, συμπληρώνοντας πως «διάφορες πεισιθανάτιες πρακτικές» έχουν επικρατήσει στη νεολαία τελευταίως.
Γυρνώντας στο bullying τονίζει πως τέτοια φαινόμενα εκδηλώνονται δυσκολότερα όταν μια σχολική κοινότητα προωθεί κλίμα σεβασμού στα δικαιώματα, σεβασμό στη διαφορετικότητα και μια δημοκρατική κουλτούρα. «Οταν μιλάμε για μια σχολική κοινότητα που είναι αποσυνδεδεμένα τα μέλη της, που επικρατεί αδιαφορία και έντονα ανταγωνιστικό κλίμα, όταν δεν πλαισιώνεται από υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής μέριμνας, και όχι από συμβασιούχους 6-8 μηνών που έχουν 45 τμήματα, τότε προφανώς υπάρχει πεδίο να ανθίσουν κάθε είδους άνθη του κακού», καταλήγει ο ίδιος.
«Οπλα» κατά του σχολικού εκφοβισμού
«Η μάχη ενάντια στον σχολικό εκφοβισμό είναι πολύ δύσκολη και διαρκής», λέει στην «Κ» η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Νίκη Κεραμέως. Δηλώνει πως τώρα υπάρχουν περισσότεροι ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί στα σχολεία από ποτέ, αναφέροντας πως καθένας είναι υπεύθυνος για πέντε σχολεία και, λόγω ΕΣΠΑ, οι διορισμοί είναι για ένα χρόνο, αλλά πως 1.100 από τις θέσεις είναι μόνιμες. Το υπουργείο έχει θεσμοθετήσει τη λειτουργία του Συμβούλου Σχολικής Ζωής, ενός εκπαιδευτικού που αποτελεί «το πρώτο σημείο επαφής κάποιου παιδιού που θέλει να εκμυστηρευτεί κάτι», λέει η κ. Κεραμέως, και, σε συνεργασία με φορείς όπως το ΕΚΠΑ, γίνονται επιμορφωτικά σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς. Στα μέτρα με πιο μακροπρόθεσμα αποτελέσματα συμπεριλαμβάνονται η ένταξη κοινωνικών θεματικών στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων και η επιμόρφωση 85.000 εκπαιδευτικών. Σχετικά με την αυτοκτονία του 14χρονου Μάκη, «αυτή την τραγική απώλεια», τονίζει η κ. Κεραμέως, «αμέσως μόλις το μάθαμε διατάχθηκε έρευνα για να διευκρινιστεί αν μπορεί να υπάρχουν και ευθύνες, οι οποίες θα πρέπει προφανώς να αποδοθούν».