Συχνά περπατάω στον δρόμο και φαντάζομαι τα κτίρια της Αθήνας απογυμνωμένα από όλα αυτά τα στοιχεία που κατακλύζουν τις όψεις τους, προκαλώντας έναν οπτικό κατακερματισμό και μια αισθητική υποβάθμιση, τόσο των κτιρίων αυτών καθ’ εαυτά όσο και του αστικού συνόλου: ανένταχτες ταμπέλες, ατάκτως ερριμμένα κλιματιστικά μηχανήματα, καλώδια παντού, αμφιβόλου αισθητικής προστεγάσματα, αυθαίρετες πρόχειρες κατασκευές επί των δωμάτων, ανομοιογενή κουφώματα, χρώματα και σκίαστρα, αποθηκευτικές ντουλάπες και αξεσουάρ οικιακής χρήσης σε κοινή θέα, μια ξεραμένη γλάστρα, μια άναρχη οικειοποίηση του υπαίθριου –και ουσιαστικά δημόσιου– χώρου.
Δεν είναι η έλλειψη ωραίων κτιρίων στην πόλη ή η «κακή αρχιτεκτονική» – σίγουρα είναι και αυτό σε κάποιο βαθμό. Είναι η έννοια της ευγενικής χειρονομίας προς την πόλη, που είναι απούσα στο αθηναϊκό τοπίο. Η Αθήνα έχει αρκετά αξιόλογα κτίρια και ακόμη και αν ο αστικός της ιστός δεν εμπίπτει σε έναν συνολικό σχεδιασμό, τα επιμέρους κτίρια παρουσιάζουν ενδιαφέρον ως μονήρη στοιχεία που συνθέτουν μια πολυφωνική αρμονία. Ομως η εικόνα είναι αλλοιωμένη, ακόμη και στους περισσότερο αστικούς θυλάκους της πόλης, λόγω αυτής της εγωιστικής απαξίωσης των όψεων των κτιρίων της.
Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια, μάλλον ως αποκύημα της οικονομικής κρίσης, παρατηρείται το εξής φαινόμενο: οι όψεις των ισογείων καταστημάτων «ξεχύνονται» πέρα και έξω από τις βιτρίνες, με μια δικιά τους «αρχιτεκτονική» η οποία καθόλου δεν σέβεται την αρχιτεκτονική του κτιρίου στο οποίο (δεν) εντάσσεται, ούτε, συχνά, το περιεχόμενο της πόλης στην οποία υπάρχει. Οπότε κάποιος που κυκλοφορεί στην πόλη στο επίπεδο του δρόμου, αφενός, ουσιαστικά δεν μπορεί να αντιληφθεί τα αληθινά μέτωπα των κτιρίων ως αρχιτεκτονικά σύνολα, αφετέρου, η πόλη γίνεται αντιληπτή ως ένα σκηνικό Ποτέμκιν.
Η Αθήνα έχει ανάγκη από έναν αστικό εξορθολογισμό: έναν κανονισμό όψεων με συστηματικό κεντρικό αλλά και εσωτερικό έλεγχο, που θα οριοθετήσει χωροκατακτητικές συμπεριφορές, θα αποκαταστήσει μια οπτική ηρεμία και θα προαγάγει μια αισθητική συνοχή.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Μπούρας είναι αρχιτέκτων και πολεοδόμος, διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και μέλος του Δ.Σ. του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.