Αυτή την στιγμή υπάρχει ένας έντονος διάλογος αναφορικά με το νομοσχέδιο μεταρρύθμισης των ΑΕΙ με κύριο σημείο τριβής τη σύσταση και δομή των διοικητικών συμβουλίων. Εδώ θα κάνουμε μια αναφορά αρχικά στο υπάρχον σύστημα στα δημόσια πανεπιστήμια της Αυστραλίας. τα οποία έχουν αρκετά υψηλές θέσεις στις διεθνείς αξιολογήσεις και ο τρόπος διοίκησης είναι ένας παράγοντας, ο οποίος συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση.
Το Συμβούλιο αποτελείται από ένα καθορισμένο αριθμό μελών που μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ των 10-21 προσώπων, σύμφωνα και με τη νομοθεσία, ως εξής:
(α) τα επίσημα μέλη
(β) ένας σταθερός αριθμός μελών που διορίζονται από τον/την Υπουργό Παιδείας της πολιτειακής κυβέρνησης
(γ) ένας σταθερός αριθμό διορισμένων εξωτερικών μελών και
(δ) εκλεγμένα μέλη της πανεπιστημιακής και φοιτητικής κοινότητας.
Τα επίσημα μέλη του Συμβουλίου είναι:
(α) ο/η Πρύτανης που προτείνεται από το Συμβούλιο;
(β) ο/η Αντιπρύτανης που διορίζεται από το συμβούλιο;
(γ) ο/η πρόεδρος της συγκλήτου του πανεπιστημίου ή του ισοδύναμου αυτού.
Η σύνθεση αυτή, σε βάθος χρόνου προσδίδει μια ευελιξία ώστε τα πανεπιστήμια να προσαρμόζουν την δομή του διοικητικού συμβουλίου σύμφωνα και με τις περιστάσεις, καθώς το συμβούλιο περιλαμβάνει και εξωτερικά διορισμένα μέλη με τις ανάλογες δεξιότητες, την εμπειρία και την ποικιλομορφία που απαιτούνται για την επίβλεψη ενός σύγχρονου και καινοτόμου πανεπιστημίου.
Εδώ, θα πρέπει να εξηγήσουμε τις θέσεις του Πρύτανη και του Αντιπρύτανη στα πλαίσια αυτού του διοικητικού μοντέλου, γιατί αυτές διαφέρουν από των ελληνικών Πανεπιστημίων. Ο Πρύτανης και Πρόεδρος, ως Διευθύνων Σύμβουλος του Πανεπιστημίου, είναι υπεύθυνος έναντι της Συγκλήτου για την ηγεσία και την καλή διαχείριση του Πανεπιστημίου. Ο Αντιπρύτανης είναι υπεύθυνος για την υλοποίηση της αποστολής του Πανεπιστημίου και για την προώθηση της προόδου του Πανεπιστημίου στην Αυστραλία και στο εξωτερικό. Η θέση είναι όπως αυτή του/της Πρύτανη του ελληνικού πανεπιστημίου.
Η θέση του/της Πρύτανη στην ηγεσία του πανεπιστημίου της Αυστραλίας εκφράζει τον ρόλο των μελών του διοικητικού συμβουλίου και ενθαρρύνει τη συνεργατική συμβολή όλων εκείνων που το υπηρετούν, προωθώντας την ανοιχτή συζήτηση και τη διαφανή λήψη αποφάσεων. Ο Πρύτανης έχει επίσης την ευθύνη να εκπροσωπεί το Συμβούλιο ανά πάσα στιγμή στον δημόσιο χώρο και, κατά περίπτωση, να υποστηρίζει τον Αντιπρύτανη στην προώθηση των συμφερόντων του Πανεπιστημίου στον δημόσιο χώρο. Η θέση αυτή δεν υπάρχει στο ελληνικό πανεπιστήμιο τόσο στο σημερινό περιβάλλον όσο και στο προτεινόμενο διοικητικό συμβούλιο στο νομοσχέδιο.
Ο σημερινός τρόπος διοίκησης του ελληνικού πανεπιστημίου ως γνωστόν δεν συμπεριλαμβάνει τον ρόλο ενός διοικητικού συμβουλίου τόσο ως θεσμικό αντίβαρο στις εκτελεστικές εξουσίες του Πρύτανη όσο και ως πυλώνας στρατηγικής.
Αυτό προκύπτει μέσα από την επιχειρηματολογία του αυτοδιοίκητου για τα ελληνικά πανεπιστήμια, η οποία όμως δεν ευσταθεί τόσο από πλευράς της βιβλιογραφίας που αφορά την χρηστή διοίκηση δημόσιων οργανισμών, όπως και των πανεπιστημίων, αλλά και κρίνοντας εκ των αποτελεσμάτων, με τις διαχρονικά χαμηλές επιδόσεις των ελληνικών πανεπιστημίων στις διεθνείς αξιολογήσεις. Ένας παράγοντας αυτών των επιδόσεων είναι και ο τρόπος διοίκησης και το αυτοδιοίκητο των ελληνικών πανεπιστημίων δεν συμπλέει με τον τρόπο διοίκησης των ξένων δημοσίων πανεπιστημίων, όπως π χ αυτών της Αυστραλίας τα οποία διαπρέπουν στον παγκόσμιο χώρο. Όπως και εταιρική διαχείριση προϋποθέτει λογοδοσία στους μετόχους, έτσι και οι δημόσιοι οργανισμοί πρέπει να είναι υπόλογοι στους φορολογούμενους και την κοινωνία.
Προς αυτή την κατεύθυνση σωστά κινείται και η κυβέρνηση με την προτροπή ενσωμάτωσης διοικητικών συμβουλίων στον τρόπο λειτουργίας των ΑΕΙ σύμφωνα με το νομοσχέδιο που έχει κατατεθεί στην βουλή για συζήτηση. Σύμφωνα με το ν/σ, τα μέλη ΔΕΠ εκλέγουν τα έξι (6) εσωτερικά μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης τα οποία με τη σειρά τους επιλέγουν 5 εξωτερικά μέλη, δίνοντας τόσο την πλειοψηφία όσο και την προεδρία στα μέλη του πανεπιστημίου. Το 11μελές συμβούλιο εκλέγει τον Πρύτανη από τα εσωτερικά μέλη του Συμβουλίου, και ο πρύτανης διορίζεται ως πρόεδρος του Συμβουλίου, το οποίο υποτίθεται λειτουργεί ως θεσμικό αντίβαρο στις εκτελεστικές εξουσίες του Πρύτανη. Όμως, το προτεινόμενο μοντέλο διοίκησης χάνει τον στόχο του, που θεωρητικά είναι η δημιουργία ενός θεσμικού αντίβαρου στην εκτελεστική εξουσία του Πρύτανη/Πρυτανικού Συμβουλίου. Είναι άκρως προβληματικό ότι το ίδιο πρόσωπο θα προεδρεύει δύο διοικητικών οργάνων, εκ των οποίων το ένα, Συμβούλιο Διοίκησης, έχει εποπτικές και ελεγκτικές αρμοδιότητες, ενώ το δεύτερο, Πρύτανης, εκτελεστικές αρμοδιότητες. Σωστά έχει τονιστεί ότι είναι προφανές ότι ο Πρόεδρος του Συμβουλίου δεν θα ελέγχει τον Πρύτανη, δηλαδή τον εαυτό του.
Τι πρέπει να αλλάξει; Μια διαφορετική προσέγγιση θα μπορούσε να είναι μια μορφή της αυστραλιανής πανεπιστημιακή διακυβέρνησης. Δηλαδή, να υπάρξει μεγαλύτερη ευελιξία στον αριθμό μελών, όπως και ο ρόλος του Υπουργείου να διορίζει αντιπροσώπους του, μεταξύ άλλων. Στην τωρινή του μορφή δεν είναι ευέλικτο.
Εν κατακλείδι, αυτά θεωρούνται ως δεδομένα στα περισσότερα ξένα πανεπιστήμια με υψηλές θέσεις στις διεθνείς πανεπιστημιακές αξιολογήσεις και θα πρέπει να ενσωματωθούν και στα ελληνικά πανεπιστήμια. Για αυτούς τους λόγους η εκ νέου θεσμοθέτηση αυτών των συμβουλίων κρίνεται απαραίτητη για να ενισχυθεί η θετική τους συμβολή στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, και η αναρρίχηση τους στις διεθνείς πανεπιστημιακές αξιολογήσεις.