Αναρωτήθηκα τι έχει αλλάξει για εμένα που ζω στο Ντράφι από την προηγούμενη δασική πυρκαγιά του 2009 μέχρι αυτή του 2022. Το 2009 τις πρώτες πρωινές ώρες μας ξύπνησε ο πανέξυπνος σκύλος μας, εμένα και τη γυναίκα μου, ειδοποιώντας μας όταν ο ουρανός της νύχτας έγινε κατακόκκινος από την πυρκαγιά που επέλαυνε στα όρια του σπιτιού μας. Φύγαμε αμέσως και σωθήκαμε, αφού το σπίτι μας έχασε 160 δέντρα που είχαν φυτευτεί στην περίμετρο του κήπου. Το σπίτι σώθηκε ως εκ θαύματος.
Στις 17.38 της 19ης Ιουλίου χτύπησε το 112 ειδοποιώντας μας ότι θα πρέπει να εκκενώσουμε τις οικίες μας, πράγμα που πράξαμε αμέσως. Η 19η Ιουλίου μας θύμισε ακόμα και το Μάτι ως επέτειο και ως φόβο τον οποίο έχουμε ενσωματώσει στην ψυχή μας όλοι οι Ελληνες. Το 2009 ήταν αραδιασμένες υδροφόρες χωρίς νερό. Το 2022 υπήρχαν πυροσβεστικά τα οποία καλοί μου γείτονες κάλεσαν και έσβησαν τις φωτιές που ξεκίνησαν, όπως λέγεται, πάλι από τη Μονή της Νταού Πεντέλης. Προσωπικά αμφιβάλλω αν η κύρια εστία ήταν εκεί. Θα το ψάξουν οι αρμόδιοι. Η Πυροσβεστική επέδειξε όχι μόνο σε εμάς, αλλά σε όλη την περιοχή εκπληκτική επίδοση στην κατάσβεση των πυρκαγιών και χρειάζονται συγχαρητήρια σε όλους γι’ αυτό.
Από την άλλη μεριά αναλογίζομαι ότι τα 40 χρόνια στα οποία προειδοποιώ για την κλιματική αλλαγή σε παγκόσμιο επίπεδο και για τις τραγικές επιπτώσεις που έχει στην κοινωνία και την υγεία συλλογιέμαι: θα μπορούσε αυτή η τελευταία πυρκαγιά στο Ντράφι και στην Πεντέλη να είχε αποφευχθεί; Το ίδιο θα συλλογίζονται και οι κάτοικοι στην Ισπανία, την Πορτογαλία και τη Γαλλία που ζούνε ανάλογες στιγμές και τις έχουν ξαναζήσει και το 2018 και το 2003 σε χειρότερη μορφή. Το ίδιο και εμείς τις ξαναζήσαμε το 2019, το 2009, το 2007, με σημείο έναρξης τον καύσωνα του 1987. Αλήθεια, τι γινόταν πριν από το 1987; Στη χώρα μας τα προηγούμενα 150 χρόνια δεν είχαμε ξαναδεί τέτοιας έκτασης καταστροφές σε επίπεδο καύσωνα και δασικών πυρκαγιών. Είδαμε συμπυκνωμένα τα αποτελέσματα το 2007 και στη συνέχεια σχεδόν κάθε άλλο χρόνο έχουμε το ίδιο πρόβλημα.
Κανείς θα μπορούσε να σκεφθεί ότι αυτό που λείπει είναι η πρόληψη. Πράγματι, η πρόληψη είναι η λύση στο μεγάλο αυτό πρόβλημα που μαστίζει τη Νότια Ευρώπη δεκαετίες τώρα και έχει κοστίσει τόσα δισεκατομμύρια που πλήρωσαν και φτωχοί και πλούσιοι άνθρωποι. Ολα αυτά γιατί δεν υπήρξε ούτε σωστή πρόληψη, ούτε αυστηρή τιμωρία των εξ αμελείας ή και επίτηδες εμπρηστών. Επομένως θα πρέπει κάπου να τραβήξουμε μια γραμμή. Θα πρέπει οι δήμοι πράγματι να απομακρύνουν από την άνοιξη την καύσιμη ύλη που είναι το έτοιμο μπουρλότο για μια δασική πυρκαγιά. Φέτος περίμενα μεν τις πυρκαγιές στην Πορτογαλία και την Ισπανία, γιατί προηγήθηκε περίοδος σημαντικής μείωσης της υγρασίας του εδάφους και αύξησης του δείκτη ξηρότητας εκεί. Αντίθετα, στη χώρα μας είχα την ελπίδα ότι η προηγηθείσα υγρή περίοδος του 2022 με τον χιονιά που σάρωσε όλη τη χώρα αλλά και διάφορες καταιγίδες έντονες θα είχε εμποτίσει το έδαφος, αυξάνοντάς του τη σχετική υγρασία πάνω από 10% και δεν θα κινδυνεύαμε από πυρκαγιές. Ομως, ναι μεν εμπλουτίστηκε το έδαφος με υγρασία, αλλά από την άλλη έμειναν εκτεθειμένα τα κλαδιά που έσπασαν από τα χιόνια και τα άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα που έγιναν μέχρι το τέλος της άνοιξης.
Θα πρέπει οι δήμοι πράγματι να απομακρύνουν από την άνοιξη την καύσιμη ύλη, που είναι το έτοιμο μπουρλότο για μια δασική πυρκαγιά.
Φοβούμαι ότι η έλλειψη της πρόληψης έχει την καλύτερή της έκφραση φέτος στις πυρκαγιές που είδαμε. Ο επιπόλαιος καθαρισμός των πεζοδρομίων, η μη εφαρμογή της κείμενης νομοθεσίας να καθαρίζουν τα κενά οικόπεδα οι κάτοικοι των περιαστικών περιοχών και η μη εφαρμογή των προβλεπομένων προστίμων οδήγησαν στη συσσώρευση καύσιμης ύλης, η καύση της οποίας χωρίς τη βοήθεια εναέριων και επίγειων μέσων δεν θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί.
Στο σημείο αυτό θέλω και πάλι να εξάρω τη σημαντική συνεισφορά της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στην περίπτωση της εξάλειψης κατά μεγάλο ποσοστό των εστιών της πυρκαγιάς σε όλη την Πεντέλη. Βεβαίως η τελική λύση δόθηκε όταν τα αεροπλάνα και τα ελικόπτερα μπόρεσαν να δράσουν συντονισμένα με τις επίγειες δυνάμεις και έδωσαν την κάθαρση σε όλους εμάς που τόσο έχουμε υποφέρει από αυτή την ιστορία των πυρκαγιών. Τα σπίτια μας αγοράστηκαν από κόπους πολλών δεκαετιών και είναι όλα από πολλού στο σχέδιο της πόλης. Είναι κρίμα η επικράτεια να μην αυτοπροστατεύεται εφαρμόζοντας τους στοιχειώδεις κανόνες πρόληψης των δασικών πυρκαγιών, ιδιαίτερα σε μια περίοδο εξελισσόμενης κλιματικής κρίσης.
* Ο κ. Χρήστος Σ. Ζερεφός είναι γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών, εθνικός εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή.