Απόγευμα Πέμπτης, δύο ημέρες πριν την επέτειο δολοφονίας του Παύλου Φύσσα κι οι ρυθμοί της καθημερινότητας στο Κερατσίνι θυμίζουν αυτούς μιας οποιασδήποτε γειτονιάς στο λεκανοπέδιο.
Τη μεσημεριανή ραστώνη του αποκαλόκαιρου, διαδέχεται η κινητικότητα: η κεντρική λεωφόρος γεμίζει με αυτοκίνητα που κορνάρουν ή παίζουν μουσική δυνατά, ο κόσμος βγαίνει να πιει ένα καφέ ή να κάνει μια βόλτα στα μαγαζιά των οποίων οι βιτρίνες τέτοιες μέρες πριν εννιά χρόνια ήταν σπασμένες. Όσο πλησιάζει το βράδυ, πολλοί πιάνουν μια θέση για να δουν τον αγώνα του Ολυμπιακού.
Αυτή η σύμπτωση με τον αγώνα της πειραιώτικης ομάδας, μαζί με τις αφίσες στις κολώνες και το λιτό μνημείο, είναι από τα λίγα πράγματα που θυμίζουν το βράδυ της 17ης προς 18 Σεπτεμβρίου 2013, όταν ο 34χρονος Killah P -όπως ήταν ευρύτερα γνωστός ο αντιφασίστας καλλιτέχνης της ραπ- δολοφονήθηκε από το μέλος της Χρυσής Αυγής, Γιώργο Ρουπακιά.
Στα μετόπισθεν της πολύβουης λεωφόρου απλώνεται η γειτονιά του Παύλου, η Αμφιάλη, η οποία στο παρελθόν δέχθηκε κύματα προσφύγων.
Συναντάμε την 80χρονη κα Μαργαρίτα Βασιλά στην αυλή ενός εκ των πολλών προσφυγικών σπιτιών. Μας λέει πως μένει στο Κερατσίνι από το 1973 και αμέσως μετά θυμάται τον Σεπτέμβρη του 2013 – «Δύο μέρες πριν σκοτώσουν το παλικάρι περνούσα κατά τύχη έξω από το σπίτι του. Όταν έμαθα ποιον δολοφόνησαν, τον θυμήθηκα. Σκέφτηκα αμέσως τη μάνα του και τον πατέρα του. Σκεφτόμουν τα παιδιά μου, ανύπαντρα και παντρεμένα. Στην αρχή, ακούγονταν διάφορες θεωρίες για το τι έγινε. Δεν ασχολούμαι πολύ με την πολιτική αλλά με τους φασίστες δεν ήμουν ποτέ, είμαι νορμάλ άνθρωπος».
Η σταδιακή αποσυμπίεση και η σημερινή αμηχανία για το παρελθόν
Πίσω, στη λεωφόρο «Παύλου Φύσσα», η 26χρονη Σοφία Γουδέλη μάς μιλάει μέσα από την οικογενειακή επιχείρηση όπου εργάζεται. Θυμάται κι εκείνη τις ημέρες που συγκλόνισαν όλη την Ελλάδα και σήμαναν με τρόπο τραγικό την αρχή του τέλους της χαρακτηρισμένης σήμερα ως εγκληματικής οργάνωσης.
«Το επόμενο πρωί επικρατούσε σιωπή» περιγράφει η Σοφία και συνεχίζει: «Έπρεπε να περάσουν κι άλλες μέρες για να αρχίσουν να το συζητούν όλοι. Και αυτό συνέβη γιατί ήμασταν διχασμένοι. Κάποιοι υποστήριζαν εκείνη την περίοδο ανοιχτά τη Χρυσή Αυγή. Εμείς μένουμε στα Μανιάτικα, όπου τα μέλη και οι ψηφοφόροι της οργάνωσης ήταν πιο ενεργοί. Ο κόσμος δεν θέλει να θυμάται εκείνη την περίοδο όπου έψαχναν κάποιον να τους σώσει και κάποιον άλλο να πληρώσει για τα σπασμένα».
Είτε το θέλουν, είτε όχι, κάθε Σεπτέμβρη τα γεγονότα τραβούν ξανά τους κατοίκους από το μανίκι.
«Μέχρι και 3 χρόνια πριν, γινόταν χαμός στην κεντρική πορεία» θυμάται ο κ. Παναγιώτης, υδραυλικός στο επάγγελμα, τον οποίο συναντάμε σε μία καφετέρια. Όπως σημειώνει: «Τώρα είναι ήρεμα τα πράγματα, έχει πέσει η φωτιά».
Ο 32χρονος Δημήτρης, ο οποίος όταν έγινε η δολοφονία έμενε στη γειτονική Νίκαια και τα τελευταία χρόνια κατοικεί στο Κερατσίνι ακούγεται απαισιόδοξος: «Το θέμα με τον Φύσσα έχει ξεχαστεί, δεν ακούς να συζητιέται πια, ακόμα και όταν πλησιάζει η επέτειος. Νιώθω πως πολλοί εδώ ξεχνάνε: λόγω πανδημίας και μετά λόγω των νέων οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε τώρα».
Γειτονιές σε χειμερία νάρκη
Η Χρύσα Παπαδάκη και η Ιωάννα Σοκελιάδου, γέννημα θρέμμα Νικαιώτισσες και συναδέλφισσες στο Γενικό Κρατικό Νίκαιας (εργάζονται ως νοσηλεύτριες) είναι από αυτούς που δεν θέλουν τα γεγονότα να ξεχαστούν, όσο οδυνηρά κι αν είναι. Οι ίδιες περιγράφουν όσα προηγήθηκαν της δολοφονίας Φύσσα.
«Στη Νίκαια, η κοινότητα των Αρμενίων ήταν πάντα μεγάλη. Μεγάλη παραμένει και η κοινότητα των Πακιστανών» λέει η Χρύσα και συνεχίζει: «Σε αυτούς τους ανθρώπους, οι βίαιες επιθέσεις είχαν ήδη ξεκινήσει ένα με δύο χρόνια πριν τη δολοφονία. Οι λαϊκές αγορές ήταν ένα συχνό πεδίο δράσης τους. Και δεν ήταν μόνο οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Εμείς με την Ιωάννα ως μέλη των κινημάτων για τα δικαιώματα, αλλά και αριστερών οργανώσεων, είχαμε στοχοποιήθει. Έρχονταν νύχτα έξω από τα σπίτια μας και έγραφαν απειλητικά συνθήματα».
Η Χρύσα εξηγεί πως η εκρίζωση του φασισμού από αυτές τις παραδοσιακά αριστερές γειτονιές δεν συνέβη αμέσως μετά τη δολοφονία, αλλά χρειάστηκε καιρός. «Το 2014, ένα χρόνο μετά τη δολοφονία, τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής στις ευρωεκλογές ήταν διψήφια σε όλες τις γειτονιές του Πειραιά. Έβαλαν όμως λουκέτο στα ορμητήρια τους γιατί διαισθάνονταν ότι κάποια στιγμή θα φτάσει η ώρα της κρίσης. Έπρεπε να χαρακτηριστεί η οργάνωση εγκληματική για να σιωπήσουν εντελώς».
Με τη σειρά της, η Ιωάννα θυμάται: «Είχαν τρομοκρατηθεί άπαντες. Παρόλο το μούδιασμα, όμως, υπήρχε ένα σημαντικό κομμάτι του κόσμου που αντιστέκονταν στις φασιστικές επιθέσεις. Η αλήθεια είναι πως για μερικά χρόνια, η μια Πειραιώτικη συνοικία μετά την άλλη έμοιαζαν να πέφτουν σε χειμερία νάρκη».
Το Κερατσίνι που «πιάστηκε στον ύπνο» και η αναγκαιότητα να διατηρηθεί η μνήμη
Ποιοι ήταν όμως οι λόγοι που παραδοσιακά αριστερές γειτονιές, βυθίστηκαν σε αυτή τη χειμέρια νάρκη; Για τον Χρήστο Βρεττάκο, δήμαρχο Κερατσινίου-Δραπετσώνας (από το 2014), αυτοί είναι ξεκάθαροι.
Όπως το θέτει: «Συνέβη αυτό που μας είχε αποδείξει κι άλλες φορές η Ιστορία: η ανέχεια είναι το καλύτερο λίπασμα για να “ανθίσει” ο φασισμός».
«Το “ειδικό” πρόβλημα με τις δικές μας γειτονιές είναι ότι πλήττονταν από βαθιά οικονομική κρίση αρκετά χρόνια νωρίτερα από τις άλλες. Ήδη από το 2000, η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη – μια από τις ατμομηχανές της ελληνικής οικονομίας – αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα. Χιλιάδες οικογένειες που ζούσαν εδώ με αξιοπρέπεια ξεκίνησαν να στερούνται το μεροκάματο αρκετό καιρό πριν. Και εκτός από τη ζώνη, χαστούκι είχε φάει και η οικοδομή, η έτερη δραστηριότητα που έτρεφε τις γειτονιές μας – και το ίδιο συνέβαινε και με τις μικρές βιοτεχνίες».
«Όταν η κρίση έγινε πια “επίσημη”, οι γειτονιές εδώ ήταν ήδη κατσαρόλες που έβραζαν. Όλοι ξέρουμε τι συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις. Δημιουργούνται οι συνθήκες για να εξαπλωθούν οι ακραίες απόψεις. Οι οποίες, βέβαια, υπήρχαν πάντα στη περιοχή, απλώς δεν τολμούσαν να αρθρώσουν λόγο. Το περιβάλλον δεν τους επέτρεπε να εμφανιστούν».
Και τι συνέβη από τη δολοφονία του Παύλου και έπειτα;
«Η αλήθεια είναι πως στο Κερατσίνι πιαστήκαμε στον ύπνο», λέει με μια δόση πίκρας ο κ. Βρεττάκος και εξηγεί τι εννοεί: «Στη διπλανή Νίκαια και στο Πέραμα υπήρχαν παραρτήματα. Σε εμάς, η “δουλειά” γινόταν στο παρασκήνιο, πιο μουλωχτά. Και αυτό φάνηκε ότι ήταν τελικά το πιο επικίνδυνο».
Όσο για την αίσθηση που αποκομίσαμε από την γειτονιά του κ. Βρεττάκου – ότι πολλοί νιώθουν αμηχανία και κάποιοι άλλοι δεν θέλουν να θυμούνται – ο ίδιος λέει:
«Ναι, υπάρχει κόσμος που θέλει να ξεχάσει, γιατί τον ενοχλεί πως αυτό το φριχτό γεγονός συνέβη στο Κερατσίνι. Κάποιοι άλλοι, λιγότεροι, μπορεί να απονευρώνουν το γεγονός γιατί φλερτάρουν ακόμα με το ακραίο κομμάτι. Τα υψηλά ποσοστά της Χρυσής Αυγής δεν πέθαναν απλώς μια ωραία μέρα. Μερικές φορές, ακούω έντονα στην γειτονιά μου να διατυπώνεται η ερώτηση: “9 χρόνια μετά, ποιος ο λόγος να ξαναθυμόμαστε;” Είναι πολύ σημαντικό και να συνεχίσουμε να θυμόμαστε το γεγονός και να μιλάμε για αυτό. Να διοργανώνουμε με ευλάβεια τις εκδηλώσεις κάθε Σεπτέμβρη. Με τον φασισμό δεν ξεμπερδεύεις έτσι εύκολα. Τα αδιέξοδα των ανθρώπων και οι μεγάλες δυσκολίες τους δεν έχουν εξαφανιστεί και όσο συμβαίνει αυτό, δεν μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι. Η συζήτηση παραμένει ανοιχτή.
Στα σχολεία μας, μάλιστα, διοργανώνουμε δραστηριότητες με αφορμή αυτό που συνέβη καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Εν ολίγοις: ενώ φαίνεται ότι η επέτειος πια κουράζει, μόνο έτσι δεν θα έπρεπε να είναι. Ο χαρακτήρας τιμής και μνήμης πρέπει σε κάθε περίπτωση να διαφυλαχθούν».
Οι εκδηλώσεις για τον Αντιφασιστικό Σεπτέμβρη λαμβάνουν χώρα όλη την εβδομάδα και κορυφώνονται το Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου με την αντιφασιστική συναυλία στις 19:00, στα Λιπάσματα. Θα συμμετέχουν οι: Ματούλα Ζαμάνη, Φοίβος Δεληβοριάς, Νατάσσα Μποφίλιου, Social Waste, Tiny Jackal, Boomerang & Innervoice. Οι εκδηλώσεις διοργανώνονται από τον Σύλλογο Πολιτισμού Παύλος “Killah P.” Φύσσας.
Την Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου θα λάβει χώρα η καθιερωμένη πορεία που ξεκινάει από το μνημείο του Παύλου Φύσσα στις 17:30.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr