Στις 29 Σεπτεμβρίου 2022 ψηφίστηκε νόμος που εισάγει στην Ελλάδα τη χρήση θεραπείας που προφυλάσσει από τη μετάδοση του ιού HIV, γνωστή και ως PrEP. Είναι μια σπουδαία κατάκτηση, αφού ένα από τα αποτελεσματικότερα επιστημονικά όπλα αντιμετώπισης του HIV, ιδίως για τις πλέον ευάλωτες στον ΗΙV ομάδες, θα είναι πια προσβάσιμο και στην Ελλάδα, και αυτό οφείλεται στην πρωτοβουλία της κυβέρνησης.
Η Ελλάδα είναι μια χώρα αντιφάσεων. Ικανή για τις καλύτερες, αλλά και για κακές επιδόσεις. Η PrEP εγκρίθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων το 2016 και μέχρι σήμερα 20 δυτικές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και χώρες όπως η Ουκρανία και η Γεωργία, έχουν ξεκινήσει προγράμματα χορήγησης. Η οικονομική κρίση δεν μπορεί να αποτελεί επαρκή εξήγηση για την καθυστέρηση, αφού σε τελική ανάλυση, περιορισμένοι πόροι επιβάλλουν να υιοθετούμε όποια αποτελεσματική παρέμβαση εξοικονομεί χρήματα, χωρίς καν να λάβουμε υπόψη ότι αυτές σώζουν ζωές.
Ηδη από το 1997 η HIV λοίμωξη, που οι παλαιότεροι γνωρίσαμε με το όνομα AIDS, εάν διαγνωστεί εγκαίρως και διασφαλιστεί η πρόσβαση στη φαρμακευτική αγωγή, μπορεί να μετατραπεί σε ένα αντιμετωπίσιμο χρόνιο νόσημα. Ομως, στα 41 χρόνια από την εμφάνιση του HIV/AIDS έχουν πεθάνει παγκοσμίως πάνω από 40 εκατομμύρια άνθρωποι. Η επιδημία του AIDS κατατάσσεται σε μία από τις έξι μεγαλύτερες επιδημίες που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα. Επιβάλλεται, λοιπόν, η χρήση όλων των διαθέσιμων όπλων για την αναχαίτισή της.
Χαρακτηριστικό του HIV, όπως άλλωστε κάθε ιού, είναι ότι δεν κάνει διακρίσεις. Θα αναρωτηθεί ωστόσο κανείς γιατί βλέπουμε τόσο μεγάλες διαφορές μεταξύ και εντός των διαφόρων κρατών στις ομάδες που πλήττονται και εκτίθενται στον HIV; Γιατί μοιάζει ή ακούγεται ότι είναι μια αρρώστια που αφορά αποκλειστικά τους γκέι άνδρες και τους χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών; Η απάντηση έχει δοθεί εδώ και πολλά χρόνια: οι άνθρωποι και οι κοινωνίες κάνουν διακρίσεις, που οδηγούν σε αποκλεισμούς και σε ανισότητες στην πρόσβαση, στην ενημέρωση, στις δεξιότητες, στα εργαλεία και στην ενδυνάμωση, που οδηγούν στην αυτοπροφύλαξη.
Η επιδημία του AIDS κατατάσσεται σε μία από τις έξι μεγαλύτερες επιδημίες που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα.
Οι τρόποι μετάδοσης του HIV είναι αποκλειστικά τρεις: με σεξουαλική επαφή, με κοινή χρήση συρίγγων στη διάρκεια χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών και με «κάθετη μετάδοση» από τη μητέρα στο παιδί στον τοκετό ή στον θηλασμό. Η πρόληψη, λοιπόν, απαιτεί: ενημέρωση, ξεκινώντας από τα σχολεία, προφυλακτικά, σύνεργα ασφαλούς χρήσης ενδοφλέβιων ουσιών, προγεννητικό έλεγχο και υποστήριξη οροθετικών μητέρων, αφού η χορήγηση θεραπείας σταματάει τη μετάδοση από τη μητέρα στο παιδί, και φυσικά την PrEP. Θα περίμενε κανείς ότι σήμερα τα παραπάνω θα είχαν καταστεί κοινός τόπος. Δυστυχώς, όμως, όπως έχουν δείξει οι έρευνες και η καθημερινότητα των ατόμων που ζουν με HIV, απαιτείται ακόμη πολλή δουλειά για την καταπολέμηση του στίγματος και την ενημέρωση του πληθυσμού.
Εδώ και ένα χρόνο έχει συντελεστεί μια ποιοτική διαφορά στην Ελλάδα, που αναδεικνύει την τεράστια σημασία της πολιτικής βούλησης αλλά και των συμβολισμών. Τέτοιος συμβολισμός υπήρξε όταν, με αφορμή την επέτειο των 40 χρόνων από την εμφάνιση του HIV, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου επισκέφθηκε το Κέντρο Πρόληψης HIV και Σεξουαλικής Υγείας, Athens Checkpoint την 1η Δεκεμβρίου 2021. Την ίδια ημέρα, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αλέξης Τσίπρας, επισκέφθηκε τον Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδας, «Θετική Φωνή». Η Πρόεδρος μεταξύ άλλων είχε τονίσει: «Η άγνοια, ο φόβος και ο κοινωνικός στιγματισμός των οροθετικών συνεχίζει, δυστυχώς, να υπάρχει. Η καταπολέμηση της προκατάληψης και σε αυτόν τον τομέα ανήκει σ’ εμάς τους ίδιους. Ας κάνουμε όλοι ό,τι μπορούμε, ώστε κανείς συμπολίτης μας να μην υποφέρει από αδικαιολόγητες διακρίσεις». Ο κ. Τσίπρας είχε δηλώσει: «Είναι ορισμένα ζητήματα που δεν χωράνε πολιτικές αντιπαραθέσεις. Θέλει πολλή δουλειά σε σχέση με τις προκαταλήψεις, την ενημέρωση των πολιτών, τη σύγκρουση με τον ανορθολογισμό και πολλή δουλειά στα σχολεία».
Αλλά η ευθύνη της υιοθέτησης και υλοποίησης πολιτικών ανήκει πάντοτε στην κυβέρνηση. Ετσι οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας HIV/AIDS την 1η Δεκεμβρίου 2021 οδήγησαν σε σειρά νομοθετικών πρωτοβουλιών από τους αρμόδιους υπουργούς, όπως ο κ. Πλεύρης, η κ. Μιχαηλίδου και ο κ. Χατζηδάκης, που έχουν συμπεριλάβει τα εξής: τη δυνατότητα αναδοχής και τεκνοθεσίας από οροθετικά άτομα, την ένταξη φαρμάκων και εξετάσεων στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση (η υλοποίηση της οποίας βρίσκεται στο τελικό στάδιο), την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, την PrEP, και στις 6 Οκτωβρίου 2022 κατατέθηκε νομοθετική διάταξη που απαγορεύει διακρίσεις στην πρόσβαση στην εργασία εις βάρος των ατόμων που ζουν με τον HIV.
Κάθε νέα μόλυνση με το ιό HIV είναι μια αποτυχία. Κάθε καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων, ένα βήμα για μια καλύτερη κοινωνία.
* Ο κ. Νίκος Δέδες είναι πρόεδρος του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή» και της Ενωσης Ασθενών Ελλάδας.
