Οταν ένας 26χρονος Ελληνας, μόνιμος κάτοικος άλλης ευρωπαϊκής χώρας, επέστρεψε για μεγάλο διάστημα στην Ελλάδα, στις βαλίτσες του είχε την καθημερινή αγωγή του για την προφύλαξη από τον ιό HIV, την PrEP. Θα τον κάλυπτε για τρεις μήνες, το μέγιστο όριο για το οποίο οι Ευρωπαίοι γιατροί τη χορήγησαν στον ίδιο –έναν άνδρα που είχε ολοκληρωμένες σεξουαλικές επαφές με άνδρες– και άλλους ωφελουμένους. Για την αγωγή του επόμενου τριμήνου έπρεπε να κάνει πλήρη εξέταση για τον HIV και για άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Αλλά όταν πέρασε το τρίμηνο, ο ίδιος βρισκόταν ακόμη στην Ελλάδα, όπου δεν μπορούσε να προμηθευτεί την PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis), παρόλο που η θετική εισήγηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων είχε γίνει από το 2016 και η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) την είχε εγκρίνει από το 2012.
«Πήγα στο checkpoint», το κέντρο πρόληψης για τον HIV του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή», «και μου είπαν πως θα μπορούσα να το παραγγείλω online, αλλά δεν ένιωθα άνετα», αναφέρει στην «Κ». Αναγκαστικά, σταμάτησε την αγωγή. Αυτό συνέβη πριν από δύο χρόνια. Σύντομα, όμως, μετά την ψήφιση σχετικού νομοσχεδίου του υπουργείου Υγείας, η PrEP θα είναι διαθέσιμη και στην Ελλάδα.
«Εξαιρετικά αποτελεσματικό»
«Πιστεύω ότι έπρεπε να είχε γίνει εδώ και καιρό», λέει στην «Κ» η Μίνα Ψυχογυιού, καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και υπεύθυνη της Μονάδας Ειδικών Λοιμώξεων στο Λαϊκό Νοσοκομείο. Πριν από λίγα χρόνια ηγήθηκε της μοναδικής μελέτης στην Ελλάδα για τη χορήγηση της PrEP σε άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, η οποία ολοκληρώθηκε το 2020. Συμμετείχαν 100 άτομα που για ένα χρόνο έπαιρναν καθημερινά την αγωγή ενώ ήταν σεξουαλικά ενεργοί – σε εκείνο το διάστημα, κανένας τους δεν κόλλησε HIV. «Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό εφόσον το παίρνεις, και ήταν σε όλους πολύ ασφαλές φάρμακο», τονίζει.
«Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό», δηλώνει στην «Κ» και η Θεοδώρα Χατζηιωάννου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ροκφέλερ της Νέας Υόρκης – σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ, η αγωγή μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού μέσω σεξουαλικής επαφής κατά 99%. Η κ. Χατζηιωάννου ξαφνιάστηκε που μέχρι τώρα δεν είχε έρθει στην Ελλάδα. «Στην Αμερική είχαν κάνει δοκιμές πριν από το 2012, ήταν πολύ καλές, από τότε εφαρμόστηκε και έχει αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικό – στην Ελλάδα έρχεται το φάρμακο truvada, το οποίο εμποδίζει τον ιό να ενσωματωθεί με το δικό μας γενετικό υλικό», συμπληρώνει. Το AIDS, το οποίο ο HIV προκαλεί, συνεχίζει να αποτελεί παγκόσμια επιδημία, σημειώνει. «Ο ιός του AIDS πλέον δεν είναι θανατηφόρος όπως παλιά, και αυτό οφείλεται στο ότι έχουμε φάρμακα όπως το PrEP που τον καταστέλλουν, αλλά δεν μπορούν να τον θεραπεύσουν – το να προστατευτείς από τη μετάδοση είναι εξαιρετικά σημαντικό», υπογραμμίζει.
Σύμφωνα με την τελευταία επιδημιολογική επιτήρηση του ιού HIV στην Ελλάδα από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας, το 2021 καταγράφηκαν στη χώρα 526 νέα περαστικά – 429 από αυτά αφορούσαν άνδρες και 97 γυναίκες, και οι λόγοι για τη μόλυνση ήταν για το 44,1% η δίχως προφύλαξη σεξουαλική επαφή μεταξύ ανδρών, για το 19,8% η δίχως προφύλαξη ετεροφυλοφιλική σεξουαλική επαφή και για το 16,3% η ενέσιμη κοινή χρήση ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών. Συνολικά, από τα 19.265 περιστατικά HIV λοίμωξης που είχαν καταγραφεί στον ΕΟΔΥ μέχρι το τέλος του 2021, το 82,5% αφορά άνδρες, πολλοί εκ των οποίων έχουν ομοφυλοφιλικές σεξουαλικές επαφές.
99% μειώνεται ο κίνδυνος μετάδοσης HIV μέσω σεξουαλικής επαφής όταν η PrEP λαμβάνεται σωστά. 74% τουλάχιστον μειώνεται ο κίνδυνος μετάδοσης μέσω ενδοφλέβιας χρήσης ναρκωτικών όταν η PrEP λαμβάνεται σωστά. 19.265 συνολικές διαγνώσεις HIV στην Ελλάδα έγιναν από τον ΕΟΔΥ μέχρι το τέλος του 2021 – 15.889 άνδρες (82,5%), 3.335 γυναίκες (17,3%), 41 άτομα που δεν δήλωσαν φύλο (0,2%). 526 καινούργια περιστατικά HIV στην Ελλάδα το 2021 – 429 (81,6%) άνδρες, 97 (18,4%) γυναίκες. 44,1% των νέων διαγνώσεων αφορούσαν μεταδόσεις μέσω σεξουαλικής επαφής μεταξύ ανδρών χωρίς προφυλάξεις – 19,8% μέσω ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής – 16,3% μέσω ενδοφλέβιας κοινής χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. Πηγές: CDC – ΕΟΔΥ
Ο ακτιβιστής και ποιητής Ευά Παπαδάκης αναφέρει ότι παράπλευρο όφελος της αγωγής PrEP είναι και η πρόληψη για τα υπόλοιπα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα λόγω του συχνότερου ελέγχου που απαιτείται για τη χορήγησή της. «Χαίρομαι πολύ που, αν και με μεγάλη καθυστέρηση, φτάνει επιτέλους και στην Ελλάδα», λέει στην «Κ». «Στο μυαλό μου έρχονται τα οροδιαφορετικά ζευγάρια που θα νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια, αλλά και ο κόσμος που φοβάται να κάνει σεξ ακόμη και με τη χρήση προφυλακτικού», συμπληρώνει.
Eνας από αυτούς είναι ο 29χρονος Α., ο οποίος, παρότι είναι σεξουαλικά ενεργός εδώ και 10 χρόνια, ζει με την αγωνία –να κολλήσει HIV– που έχει εξελιχθεί σε φοβία. «Πιστεύω πως η PrEP θα με βοηθήσει να ξεπεράσω αυτόν τον φόβο», αναφέρει, ο οποίος ξεκίνησε κυρίως επειδή, όπως λέει, ήταν ανενημέρωτος. Δεν ήταν ο μόνος. Σύμφωνα με έρευνα κοινής γνώμης για τον HIV που έγινε πέρυσι στην Ελλάδα από το Gilead Sciences, το 41% των συμμετεχόντων πίστευε ότι μπορεί να κολλήσει από κοινή χρήση τουαλέτας και το 24% από τσιμπήματα εντόμων. Ακόμη χειρότερα, το 28% δήλωσε ότι τα άτομα με HIV δεν μπορούν να εργαστούν σε κανονικές δουλειές, ενδεικτικό του πόσο μεγάλο ταμπού συνεχίζει να είναι η λοίμωξη. Πολλοί δεν γνωρίζουν καν ότι άνθρωποι που λαμβάνουν θεραπεία για τον HIV δεν τον μεταδίδουν όταν το ιικό τους φορτίο παύει να ανιχνεύεται. Οπως δηλώνει και η κ. Χατζηιωάννου, στον συγκεκριμένο ιό ισχύει το «undetectable = untransmittable», δηλαδή μη ανιχνεύσιμος = μη μεταδοτικός.
«Η συγκεκριμένη παρέμβαση συνιστάται σε όσους βρίσκονται σε μεγάλο ρίσκο να κολλήσουν», όπως άτομα με πολλούς σεξουαλικούς παρτενέρ ή χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών, λέει η ίδια για την PrEP.
Τα κριτήρια
Η διαδικασία προμήθειας και διάθεσης της αγωγής και τα κριτήρια υπαγωγής των δικαιούχων αναμένεται να ξεκαθαριστούν με απόφαση που θα δημοσιευθεί μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα, λέει στην «Κ» ο υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης.
«Η κυβερνητική μας πολιτική έχει ως πρώτη βάση την πρόληψη σε όλους τους τομείς της υγείας», τονίζει ο ίδιος, «προς αυτή την κατεύθυνση, η γενική γραμματέας Δημόσιας Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη επεξεργάστηκε τη διαδικασία της προφυλακτικής αγωγής». «Η συνολική στόχευση του υπουργείου είναι να διασφαλίζει δικαιώματα ομάδων και της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και για αυτόν τον λόγο έχουμε προχωρήσει σε μια σειρά πρωτοβουλιών, όπως η κατάργηση του έντυπου αιμοδοσίας που απαγόρευε σε άτομα που έχουν ομοφυλοφιλική σχέση να δίνουν αίμα, η κατάργηση των θεραπειών μεταστροφής, η διασφάλιση των δικαιωμάτων των ίντερσεξ ατόμων, η σύσταση μονάδας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για τα άτομα HIV και η συνταγογράφηση αντιρετροϊκής αγωγής», δηλώνει ο κ. Πλεύρης.
Οσον αφορά τον 39χρονο Παύλο, ο οποίος παρήγγειλε εδώ και δύο χρόνια αγωγή PrEP online αλλά, πριν την πάρει, την έδειχνε στον γιατρό του, πιστεύει πως η PrEP αφύπνισε τον κόσμο να προσέξει περισσότερο την υγεία του, αλλά και ότι απενοχοποιεί τη σεξουαλική πράξη. «Ειδικά αν είσαι γκέι», τονίζει. «Είναι χρόνια η κατάσταση με τον HIV – ναι μεν δεν πέθαινε κόσμος όταν άρχισα τη σεξουαλική μου ζωή, αλλά μεγαλώσαμε με ενοχή, με φόβο, γιατί ακόμη και το προφυλακτικό μπορεί να σπάσει». «Θεωρώ», συνεχίζει, «ότι η PrEP αφαιρεί αυτό το βάρος».
99% μειώνεται ο κίνδυνος μετάδοσης HIV μέσω σεξουαλικής επαφής όταν η PrEP λαμβάνεται σωστά.
74% τουλάχιστον μειώνεται ο κίνδυνος μετάδοσης μέσω ενδοφλέβιας χρήσης ναρκωτικών όταν η PrEP λαμβάνεται σωστά.
19.265 συνολικές διαγνώσεις HIV στην Ελλάδα έγιναν από τον ΕΟΔΥ μέχρι το τέλος του 2021 – 15.889 άνδρες (82,5%), 3.335 γυναίκες (17,3%), 41 άτομα που δεν δήλωσαν φύλο (0,2%).
526 καινούργια περιστατικά HIV στην Ελλάδα το 2021 – 429 (81,6%) άνδρες, 97 (18,4%) γυναίκες.
44,1% των νέων διαγνώσεων αφορούσαν μεταδόσεις μέσω σεξουαλικής επαφής μεταξύ ανδρών χωρίς προφυλάξεις – 19,8% μέσω ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής – 16,3% μέσω ενδοφλέβιας κοινής χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών.
Πηγές: CDC – ΕΟΔΥ
