Δεκαπέντε παιδιά. Δύο γονείς. Ενας τέως εργαζόμενος. Πέντε μέρες συνεντεύξεων. Οι άνθρωποι που μίλησαν αποκλειστικά στην «Κ» περιγράφουν ένα μοτίβο, έναν τρόπο λειτουργίας της «Κιβωτού του Κόσμου» με σαφή ιεραρχία και διαχωρισμούς, «αγαπημένα» παιδιά, τιμωρίες και απλήρωτη εργασία, απομόνωση, ξύλο. Αυτό το μοτίβο λειτουργίας, που μέσα από τις μαρτυρίες τους φαίνεται να επαναλαμβάνεται στις περισσότερες δομές της «Κιβωτού» –η οποία δεν ανταποκρίθηκε σε νέο αίτημα της «Κ» για σχόλιο από την (πρώην πλέον) ηγεσία της– επιχειρούμε να περιγράψουμε.
Ανάγκη: Κάποια παιδιά πήγαν στην «Κιβωτό» με εισαγγελική παρέμβαση. Αλλα, τα παρέδωσαν συγγενείς τους – μια γιαγιά ή μια μητέρα που δεν μπορούσε οικονομικά να τα αναθρέψει. Ορισμένα παιδιά ζούσαν στους ξενώνες, ενώ άλλα επισκέπτονταν καθημερινά την κεντρική δομή της «Κιβωτού» στην Αθήνα – για να διαβάσουν, να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες, να πάρουν τρόφιμα για την οικογένειά τους. Αυτά τα παιδιά είχαν μεγαλύτερο βάρος. Από τη δική τους συμπεριφορά εξαρτιόταν το αν θα είχαν ή όχι φαγητό στο τραπέζι τα μέλη της οικογένειάς τους.
Πειθαρχία: Αυτό ζητούσε η «Κιβωτός», λένε οι μαρτυρίες. Να μη μιλάς στην τραπεζαρία την ώρα του φαγητού. Να μην έχεις σχέσεις με παιδιά του άλλου φύλου ή στενές φιλίες – «γιατί μπορεί και καλά να κάνουμε κλίκες», αναφέρει κοπέλα που έζησε έξι χρόνια στην «Κιβωτό». Να μην αντιμιλάς. Να μη βρίζεις. Να κάνεις καλά τα μαθήματά σου. Να βοηθάς στις δουλειές. Να εκκλησιάζεσαι τις Κυριακές. Να νηστεύεις στις γιορτές. Να προσεύχεσαι πρωί, μεσημέρι, βράδυ. Να μη μιλάς με τις «κακές επιρροές». Να μην κάνεις αταξίες. Να λες ό,τι σου έχουν υπαγορεύσει.
Τιμωρία: Οι μάρτυρες στην «Κ» εξηγούν. Μιλούσες στην τραπεζαρία; Γράψε, «δεν θα ξαναμιλήσω στην τραπεζαρία» 500 φορές. Είχες σχέση; Στέρηση τηλεφωνήματος από συγγενείς. Στέρηση εξόδου, στέρηση εκδρομών. Μεταφορά σε δομή άλλης περιοχής. Κομμένο για ένα χρόνο το πράγμα που αγαπούσες πιο πολύ από όλα, το ποδόσφαιρο. Το έσκασες από τη δομή; Απομόνωση και εργασία στο υπόγειο. Θα φοράς τις ίδιες κάλτσες για 7 ημέρες. Θα ζητάς μάταια να σου δώσουν ένα ακόμη ζευγάρι. Αυτό είναι κάτι που δεν θα ξεχάσεις ποτέ, εκείνες τις βρώμικες κάλτσες. Επισκέφθηκες έναν φίλο σου στο νοσοκομείο, ενώ δεν επιτρεπόταν; Αποβολή εβδομάδων από την «Κιβωτό» και στέρηση τροφίμων για την οικογένειά σου για ένα μήνα. Μιλούσες στην τάξη; Τιμωρία στη γωνία για περίπου τρεις ώρες με το πρόσωπο στον τοίχο, στέρηση τροφίμων για την οικογένειά σου για ένα μήνα. Αντιμίλησες; Γροθιά από εργαζόμενο της δομής.
Ιεραρχία: Σύμφωνα με τους μάρτυρες, η «Κιβωτός» λειτουργούσε ιεραρχικά. Η κορυφή της ιεραρχίας ήταν αδιαμφισβήτητη και κάποιοι λένε πως το πιο υψηλόβαθμο στέλεχος ήταν δυσεύρετο. Κάτω από το πιο υψηλόβαθμο στέλεχος, οι «άνθρωποί» του. Τρεις με τέσσερις εργαζόμενοι που ήταν προηγουμένως παιδιά της «Κιβωτού» και τώρα εργάζονταν ως παιδαγωγοί και υπεύθυνοι. Περιπολούσαν τους διαδρόμους, επέβαλλαν τις περισσότερες τιμωρίες.
Ανθρωποι που έζησαν στους κόλπους της ΜΚΟ μιλούν στην «Κ» για το μοντέλο λειτουργίας.
Αλλόθρησκο άτομο που πήγαινε για χρόνια καθημερινά στην «Κιβωτό» αναφέρει στην «Κ» πως υπήρχε ξεκάθαρος θρησκευτικός διαχωρισμός. Στην κρουαζιέρα πήγαιναν τα «αγαπημένα παιδιά», αναφέρει άτομο που έζησε σε δύο δομές της Κιβωτού, τονίζοντας επίσης πως τουλάχιστον δύο από αυτά, «όταν οι υπόλοιποι ήμασταν με παλιά ρούχα, έρχονταν με δώρα από την ηγεσία, με ακριβές μάρκες».
Εργασία: Στην «Κιβωτό» όλοι δούλευαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. «Θα μας πήγαιναν 4 η ώρα το πρωί στο βουνό να μαζέψουμε από δύο τσουβάλια τσάι να τα φέρουμε κάτω να τα πουλήσουμε – πληρωμή μας ήταν το σπίτι και το φαγητό», λέει ένας 23χρονος σήμερα, στην «Κ». Μητέρα παιδιού ισχυρίζεται πως όταν πήγαινε να πάρει το παιδί της από τη δομή, ζητούσαν τόσο από εκείνη όσο και από άλλες μητέρες –κάτι που επιβεβαιώνουν και άλλα δύο παιδιά– να δουλέψει. Για περίπου 5 χρόνια, δύο μέρες την εβδομάδα καθάριζε τη δομή μαζί με άλλες μητέρες. Δεν πληρώθηκε ποτέ, ισχυρίζεται, ενώ ένας τέως φιλοξενούμενος της «Κιβωτού» καταγγέλλει πως «χρήματα που επανειλημμένως άφηνε σε υπεύθυνη της δομής η γιαγιά μου δεν έφτασαν ποτέ στα χέρια μου».
Ιδρυματοποίηση: Κάποιες τιμωρίες αφορούσαν την απαγόρευση επαφής με συγγενείς. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, δεν άφηναν τα παιδιά που ζούσαν στην «Κιβωτό» να κάνουν παρέα με παιδιά που την επισκέπτονταν. Δεν τους επέτρεπαν να έχουν κινητό τηλέφωνο. Απαγορεύονταν οι έξοδοι με παιδιά εκτός «Κιβωτού». Σε πολλά τηλεφωνήματα συγγενών η απάντηση ήταν ότι τα παιδιά δεν είναι διαθέσιμα. «Δεν με ενημέρωσαν πως πέθανε η γιαγιά μου», λέει στην «Κ» μια κοπέλα.
«Εξορία»: Οταν ενηλικιώθηκε ένα παιδί που ζούσε σε δομή της Ηπείρου, ένας από τους εργαζομένους του είπε «θα αποτύχεις αν φύγεις από εδώ, θα γίνεις πρεζάκι». Εφυγε, λέει, με σκυμμένο το κεφάλι. Οταν θέλησε να επισκεφθεί δομή της «Κιβωτού» ξανά, δεν τον άφησαν να μπει – δύο παιδιά ακόμη δηλώνουν το ίδιο. Σε άλλα, οι άνθρωποι της «Κιβωτού» έδιναν υποσχέσεις πως θα τα βοηθήσουν να πιάσουν σπίτι για να μπορέσουν να ζήσουν μόνα. Οταν έφευγαν όμως από τον έλεγχό τους δεν τα βοηθούσαν, αντιθέτως διέδιδαν φήμες για εκείνα σε όσους ήταν μέσα – «με έλεγαν αλήτη», λέει ένας 27χρονος σήμερα, στην «Κ». Ενας άλλος 23χρονος εξομολογείται πως όταν ήταν μικρός το είχε σκάσει από την «Κιβωτό». Πέρασαν χρόνια και πρόσφατα έμεινε άνεργος. «Επικοινώνησα με την “Κιβωτό”, ρώτησα αν μπορώ να εργαστώ εκεί», αναφέρει. Αλλά δεν υπήρχε γυρισμός. Απαξ και κλείσει η πόρτα, λένε, η «Κιβωτός» δεν ανοίγει ξανά.
«Είμαι ευγνώμων»
Ενα από τα παιδιά που επισκεπτόταν την «Κιβωτό» καθημερινά δηλώνει στην «Κ»: «Διαφωνώ με όσα ακούγονται. Είμαι καθημερινά ευγνώμων». Ευγνωμοσύνη, παράλληλα με όσα καταγγέλλουν, εκφράζουν και άλλα άτομα, σημειώνοντας πως παρά τις δυσκολίες, χωρίς την «Κιβωτό» μπορεί να ήταν στον δρόμο. Τονίζουν όμως πως πολλά πρέπει να αλλάξουν. «Πρέπει να τιμωρηθεί όποιος είναι υπεύθυνος», λέει ένας 23χρονος. «Ολοι έχουμε τραύματα», τονίζει ένας άλλος. «Δεν μιλάω μόνο για μένα», συμπληρώνει. «Μιλάω για μας και για όλα τα παιδιά».