Καθώς έχει ανοίξει για τα καλά η συζήτηση για το πως λειτουργούν τα κυκλώματα παιδεραστών και με ποιες μεθόδους αποπλανούν εκατοντάδες παιδιά εκμεταλλευόμενα τις σκοτεινές πλευρές του διαδικτύου, το εύλογο ερώτημα που ανακύπτει είναι το εξής: δεδομένης της μεγάλης κλίμακας των κινδύνων (μόνο πέρυσι 200 εταιρείες/ιστότοποι πραγματοποίησαν 29 εκατομμύρια αναφορές εντοπισμού υλικού σεξουαλικής κακοποίησης ενώ σημειώθηκε 64% αύξηση των σχετικών αναρτήσεων σε σχέση με πέρυσι), γιατί δεν έχουν δημιουργηθεί ακόμα ασφαλείς τεχνολογικές λύσεις και ένα αυστηρό νομικό πλέγμα κανόνων σε διεθνές ή έστω σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο και συνεχίζουν να παραμένουν ανυπεράσπιστα σε μια νέου τύπου ρωμαϊκή αρένα;
Ο βασικός λόγος είναι ότι δεν έχει βρεθεί η χρυσή τομή ανάμεσα σε όσους υπερασπίζονται την ανάγκη διαρκούς ψηφιακής παρακολούθησης των παιδιών μέσω της αυτοματοποιημένης ανάλυσης των διαπροσωπικών τους επικοινωνιών (client-side scanning) και σε όσους θεωρούν ότι με αυτές τις μεθόδους θα οδηγηθούμε σε κατάφωρη παραβίαση του απορρήτου, σε υπονόμευση της ασφάλειας που παρέχεται από την κρυπτογράφηση και στην δημιουργία ενός καθεστώτος γενικευμένης επιτήρησης.
Οι μαραθώνιες συζητήσεις στο Αμερικανικό Κογκρέσο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τα νομοσχέδια παιδικής προστασίας αναδεικνύουν τις δυσκολίες του επιμερισμού των ευθυνών ελέγχου ανάμεσα σε γονείς, εκπαιδευτικούς, ψηφιακές πλατφόρμες αλλά και το ίδιο το κράτος. Ένα άλλο ζήτημα που δημιουργεί πονοκέφαλο σε νομοθέτες και εταιρείες είναι ο καθορισμός του τρόπου με τον οποίο οι εταιρείες θα επιβεβαιώνουν την ηλικία των παιδιών προτού τους δώσουν πρόσβαση στις υπηρεσίες τους. Θα αρχίσουν οι διαδικτυακές υπηρεσίες να ζητούν από τους χρήστες ‘σκληρά’ αναγνωριστικά όπως άδειες οδήγησης ή πιστωτικές κάρτες? Ή μήπως θα καταφύγουν στην χρήση συστημάτων αναγνώρισης προσώπου? Αυτόν τον καιρό μάλιστα, τα βλέμματα όλων των ειδικών είναι στραμμένα στην Καλιφόρνια και στον νόμο για την προστασία των παιδιών στον ψηφιακό χώρο (ADCA) που μόλις υιοθετήθηκε και θεωρείται ως το μεγαλύτερο νομοθετικό πείραμα σε αυτό το πεδίο.
Σε καμία περίπτωση όμως, δεν θα πρέπει να επαναπαυτούμε στην ιδέα ότι τα υπό διαμόρφωση νομοθετικά πλαίσια θα καταφέρουν να οδηγήσουν στον έλεγχο του περίφημου dark web. Μια τέτοια σκέψη παραμένει ουτοπική καθώς προσκρούει στην ίδια την τεχνολογική πραγματικότητα. Καταρχάς το ίδιο το dark web αποτελεί το 80-90% του συνόλου του διαδικτύου επομένως ο ίδιος ο όγκος του αποτρέπει κάθε σκέψη αποτελεσματικού ελέγχου του. Επιπλέον, δεν είναι προσβάσιμο από τις συμβατικές μηχανές αναζήτησης και εξασφαλίζει την απόλυτη ανωνυμία και ιδιωτικότητα των χρηστών του και ευρύτερα το απόρρητο της επικοινωνίας. Ταυτόχρονα, οι ιστοτοποι που φιλοξενούν τέτοιο υλικό αλλάζουν συνεχώς τους χώρους υποδοχής για να αποφύγουν τον εντοπισμό τους οπότε πρόκειται ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον στο οποίο μάλιστα οι πληρωμές γίνονται συνήθως με κρυπτονομίσματα γεγονός που καθιστά αδύνατη την οποία ιχνηλάτηση της πληροφορίας. Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι το dark web δημιουργήθηκε από το ίδιο το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό για να διευκολύνει την μετάδοση απόρρητων και ευαίσθητων διπλωματικών και στρατιωτικών πληροφορίων και διαθέτει και μια ιδιαίτερα θετική διάσταση: παρέχει πολύτιμο χώρο για την ανταλλαγή απόψεων και διαμοιρασμό πληροφοριών σε χώρες με περιορισμένη ελευθερία του τύπου χωρίς να υπάρχει φόβος αντιποίνων και στιγματισμού.
Επομένως, δεδομένων των περιορισμένων τεχνολογικών δυνατοτήτων αντιμετώπισης της κινούμενης άμμου του σκοτεινού ιστού και της ατολμίας των οποίων διεθνών νομικών ρυθμίσεων να καταφέρουν να δαμάσουν το σκοτεινό τέρας του διαδικτύου, η ίδια η πολιτεία καλείται να κάνει ένα γενναίο βήμα μπροστά και να αντιμετωπίσει κατάματα τις ίδιες τις βαθύτερες αιτίες που παράγουν και αναπαράγουν βίαιες και κακοποιητικές συμπεριφορές εντός και εκτός ψηφιακού κόσμου.
* O Δρ. Μιχάλης Kρητικός είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ και Επίκουρος Καθηγητής σε θέματα Τεχνητής Νοημοσύνης και Ψηφιακής Μετάβασης στη Σχολή Διακυβέρνησης του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών.