Το τηλέφωνο χτυπάει. Κοιταζόμαστε έντρομοι. Για σχεδόν σαράντα μέρες ο πατέρας μου και εγώ δεν κοιμόμασταν, δεν ξυπνούσαμε, ζούσαμε κάπου ενδιάμεσα. Είμαστε στην Εντατική νεογνών για να δούμε την κόρη της Πάττυς, η οποία ευτυχώς τα πηγαίνει μια χαρά. Ξαναχτυπά το τηλέφωνο. Το σηκώνουμε. Στην άλλη άκρη της γραμμής, ο διευθυντής εντατικολόγος μάς λέει με κάπως τρεμάμενη φωνή: «Κύριε Κουτμερίδη, δυστυχώς δεν έχω καλά νέα. Το κορίτσι “έφυγε”».
Η 1η ∆εκεμβρίου του 2021 άλλαξε για πάντα τη ζωή μας. Θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε χωρίς την Πάττυ μας. Ενα χρόνο μετά, για εμάς, την οικογένειά της, οι δυσάρεστες μνήμες ξαναζωντανεύουν. Για αρκετό καιρό η ζωή έμοιαζε να είχε σταματήσει με εκείνο το τηλεφώνημα. Πράγματι, θα μπορούσαμε να είχαμε μείνει στάσιμοι εκεί, αλλά αυτό δεν θα ήταν δίκαιο για την παρακαταθήκη της Πάττυς. Για αυτόν τον λόγο αναλάβαμε μια σειρά δράσεων στη μνήμη της, με στόχο την εξάπλωση της εμβολιαστικής καμπάνιας και την εκλαΐκευση της επιστήμης, ώστε το δικό μας δράμα να προστατεύσει άλλες οικογένειες. Δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες συμπολίτες μας και πολλές μελλοντικές μητέρες συγκινημένες μάς εκμυστηρεύθηκαν ότι το δικό μας δράμα τις οδήγησε να εμβολιαστούν.
Με αφορμή το μνημόσυνο της αδελφής μου, θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια ενός μνημείου-αγάλματος και μια εκδήλωση μνήμης. Αυτές οι δράσεις όμως δεν αφορούν μόνο την αδικοχαμένη μας Πάττυ. Το μνημείο-άγαλμα «Μάνα», του γλύπτη Αχιλλέα Βασιλείου, αφορά κάθε μητέρα που δεν μπόρεσε να αγκαλιάσει το μωρό που έφερε στον κόσμο. Γυναίκες που, σε μια εποχή που νιώθαμε ανίκητοι λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης και των καινοτομιών υγείας, ήρθαν να μας επαναφέρουν στην εύθραυστη φύση μας και να μας υπενθυμίσουν τις βασικές αρχές της γέννησης, της ζωής και του θανάτου. Αυτό το άγαλμα είναι για όλες αυτές τις μητέρες, από όπου και αν κατάγονται, με όποιον τρόπο και αν συγχωρέθηκαν. Προφανώς αυτό το μνημείο τιμά και κάθε μητέρα αλλά και κάθε γυναίκα σε μια εποχή που οι γυναίκες βιώνουν κραυγαλέες αδικίες – με ρεκόρ γυναικοκτονιών, έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας και τεράστιες ανισότητες. Σήμερα λοιπόν πρέπει να ξανα-αγαπήσουμε και να ξανα-σεβαστούμε τη γυναίκα. Αυτό το άγαλμα θα εκτίθεται μόνιμα στην πόλη των Σερρών.
Αποτύχαμε να εκλαϊκεύσουμε τη γνώση, ώστε να βγει έξω από τα ακαδημαϊκά μας γραφεία και να φθάσει σε κάθε γωνιά της κοινωνίας.
Ομως, αυτές οι δράσεις είναι μέρος μιας μεγαλύτερης προσπάθειας. Μετά τον χαμό της αδελφής μου ξεκινήσαμε μια καμπάνια με τον πατέρα μου, στη μνήμη της Πάττυς, η οποία έχει διττό σκοπό: αφενός να επηρεάσει όλους αυτούς που διστάζουν να πάρουν την απόφαση να εμβολιαστούν και αφετέρου να βοηθήσει να εξαπλωθεί η εμβολιαστική καμπάνια σε κάθε πολίτη του κόσμου και σε αναπτυσσόμενες χώρες του παγκόσμιου Νότου. Θα περίμενα ότι τέτοιες μεγάλες προκλήσεις, όπως η πανδημία, θα μας είχαν ενώσει σε μια συλλογική προσπάθεια, δυστυχώς όμως οι παγκόσμιοι ηγέτες μάς απογοήτευσαν. Το ίδιο ισχύει και για την ακαδημαϊκή κοινότητα, στην οποία ανήκω και στην οποία θέλω να ασκήσω δριμεία αυτοκριτική, διότι αποτύχαμε να εκλαϊκεύσουμε τη γνώση, ώστε να βγει έξω από τα ακαδημαϊκά μας γραφεία και να φθάσει σε κάθε γωνιά της κοινωνίας.
Μια μέρα, αργά ή γρήγορα, η πανδημία θα τελειώσει. Ομως ποιο είναι το δίδαγμα που πρέπει να ριζώσει μέσα μας; Το βασικό δίδαγμα θα πρέπει να είναι η αταλάντευτη πίστη μας στη δύναμη της γνώσης. Δεν έχει καμία σημασία αν γνωρίζουμε την αλήθεια για την κλιματική αλλαγή αλλά δεν μπορούμε να πείσουμε τους πολίτες και αυτοί ψηφίζουν ηγέτες που ακυρώνουν τις συνθήκες για το κλίμα. Το αντίστοιχο ισχύει για τη φτώχεια, τις ανισότητες, τη μετανάστευση, τη βία και τον πόλεμο. Αυτό που χρειάζεται είναι «outreach», δηλαδή η ακαδημαϊκή γνώση να εξαπλωθεί και να γίνει χρήσιμη για την ανθρωπότητα.
Το ίδιο συμβαίνει και με την εμβολιαστική καμπάνια για την καταπολέμηση της COVID-19, μιας και αρκετοί συμπολίτες μας ακόμη διστάζουν να εμβολιαστούν. Ομως αυτό που δεν κατάφερε η επιστημονική κοινότητα με τις διχογνωμίες της για τις εγκύους, το πέτυχε η Πάττυ, που με το άδικο τέλος της έπεισε τόσο πολλές εγκύους να εμβολιαστούν. Συνέβη αυτό που ο νομπελίστας Ντάνιελ Κάνεμαν ονομάζει «μεροληψία της διαθεσιμότητας» (availability bias) – στην περίπτωσή μας, ότι η τραγικότητα της ιστορίας της Πάττυς έπεισε περισσότερο από ό,τι η απρόσωπη στατιστική. Για αυτό και σήμερα, ένα χρόνο μετά, πολλοί μας υπενθυμίζουν ότι «η Πάττυ έσωσε ζωές».
* Ο κ. Θοδωρής Κουτμερίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης.