«Εχεις σημασία γιατί είσαι εσύ, και έχεις σημασία μέχρι το τέλος της ζωής σου. Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε όχι μόνο για να σε βοηθήσουμε να πεθάνεις ειρηνικά, αλλά και για να ζήσεις μέχρι να πεθάνεις». Πρόκειται για την πιο διάσημη φράση της Αγγλίδας νοσηλεύτριας Σίσελι Σόντερς, η οποία στα μέσα του 20ού αιώνα ανέπτυξε τις πρώτες υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας, όπως ονομάζεται η προσέγγιση που επιδιώκει τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής των ασθενών με απειλητικές για τη ζωή ασθένειες και χρόνιες εξελικτικές παθήσεις, μέσω της πρόληψης και της ανακούφισης του πόνου και άλλων σωματικών, ψυχοκοινωνικών και πνευματικών προβλημάτων.
Περισσότερο από μισόν αιώνα μετά, και η Ελλάδα παραμένει μία από τις χώρες με τεράστιο κενό στην παροχή υπηρεσιών ανακουφιστικής φροντίδας. Υπολογίζεται ότι περίπου 120.000 έως 135.000 ασθενείς στη χώρα μας χρειάζονται υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας ετησίως. Κατά προσέγγιση, το 37% των αναγκών για στην Ελλάδα αφορά καρκινοπαθείς και το υπόλοιπο 63% καρδιαγγειακά νοσήματα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, φυματίωση, κίρρωση του ήπατος, νεφροπάθειες, διάφορες μορφές άνοιας και άλλες περιπεπλεγμένες σοβαρές παθήσεις. To 2019, και πριν καν την κρίση της πανδημίας COVID-19 που «μονοπώλησε» την προσοχή του συστήματος υγείας, υπολογιζόταν ότι λιγότεροι από το 10% των ασθενών που έχρηζαν ανακουφιστικής φροντίδας τη λάμβαναν είτε μέσω εξειδικευμένου προγράμματος –τρία ήταν σε εφαρμογή στις αρχές του 2019– είτε από ιατρείο πόνου (λίγο περισσότερα από 60, τα οποία όμως λειτουργούν χάρις στην ευαισθησία και στην εθελοντική εργασία εξειδικευμένων λειτουργών υγείας).
Περίπου 120.000 έως 135.000 ασθενείς στη χώρα μας χρειάζονται εξατομικευμένες υπηρεσίες φροντίδας ετησίως.
Το υπουργείο Υγείας, με σχέδιο νόμου που θα είναι σε δημόσια διαβούλευση (opengov.gr) έως και τις 13 Δεκεμβρίου, προτείνει τη δημιουργία και οργάνωση –για πρώτη φορά στη χώρα μας– ενός αυτοτελούς συστήματος παροχής υπηρεσιών ανακουφιστικής φροντίδας. Το σχέδιο νόμου ανοίγει τον δρόμο για την ίδρυση δομών ανακουφιστικής φροντίδας ασθενών (ΔΑΦΑ), δημόσιων ή ιδιωτικών, και οι οποίες θα μπορούν να είναι είτε μονάδες παροχής υπηρεσιών κατ’ οίκον εξειδικευμένης ανακουφιστικής φροντίδας, είτε ειδικά εξωτερικά ιατρεία ή κέντρα ημερήσιας ανακουφιστικής φροντίδας ασθενών, ή ξενώνες, ή μονάδες εντός των νοσοκομείων (δημοσίων ή ιδιωτικών). Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, τουλάχιστον το 95% των ασθενών θα μπορούσε να λάβει ανακουφιστική φροντίδα κατ’ οίκον και μόλις το 3,5% μπορεί να χρειαστεί ανά πάσα στιγμή νοσηλεία σε εσωτερική δομή. Που σημαίνει ότι για την πλήρη κάλυψη των αναγκών θα χρειάζονται 500 κλίνες νοσηλείας και περί τις 300 ομάδες για κατ’ οίκον παροχή φροντίδας.
Επιπλέον, το προτεινόμενο σχέδιο νόμου προβλέπει την εκπόνηση εθνικού σχεδίου δράσης για την ανάπτυξη της ανακουφιστικής φροντίδας, που θα αποτελέσει τον οδικό χάρτη για την οργάνωση των υπηρεσιών, τη σύσταση εθνικής επιτροπής για την ανάπτυξη της ανακουφιστικής φροντίδας και την υλοποίηση προγραμμάτων επιμόρφωσης των επαγγελματιών υγείας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η οργάνωση συστήματος ανακουφιστικής φροντίδας είχε δρομολογηθεί πριν από την πανδημία της COVID-19. Επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ, το υπουργείο Υγείας και το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανέλαβαν πρωτοβουλία για τη διερεύνηση του ζητήματος, στο πλαίσιο της οποίας καταρτίσθηκε και δημοσιοποιήθηκε (Μάιος 2019) μελέτη σκοπιμότητας για την ανάγκη για ανακουφιστική φροντίδα στην Ελλάδα, με συγκεκριμένες προτάσεις για την ανάπτυξή της.