Κοντά στο 122 μ.Χ. ο γιατρός Σωρανός από την Εφεσο, με σπουδές στην Εφεσο και στην Αλεξάνδρεια, μεγαλουργούσε στη Ρώμη. Είχε μόλις ξεκινήσει η εποχή του αυτοκράτορα Αδριανού, ο οποίος τίμησε το αρχαίο ελληνικό πνεύμα και υποστήριξε σε όλη την αυτοκρατορία έργα για τη διάδοση της γνώσης, ενώ δεν έκρυβε τον θαυμασμό του για την Αθήνα. 1.900 χρόνια μετά, το όνομα του Σωρανού, ο οποίος διακρίθηκε στη γυναικολογία και στη μαιευτική, είναι οδός στην Αθήνα. Ενα βροχερό απόγευμα φτάνουμε στην οδό Σωρανού του Εφεσίου, κάθετη της Λ. Κατεχάκη στο ύψος του ΓΝΑ. Κατευθυνόμαστε στο Ιδρυμα Ιατρικών και Βιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ), όπου υπάρχει προγραμματισμένη συνάντηση με τον πρόεδρο του ΙΙΒΕΑΑ, Λουκά Παπαδήμο. Ο πρώην πρωθυπουργός και ακαδημαϊκός από το 2006 γνωρίζει τις συγκρούσεις και τις δολοπλοκίες που θα ζήλευαν ακόμη και οι Ρωμαίοι και οι οποίες ταράζουν την Ακαδημία με επίκεντρο το Ιδρυμα στο οποίο προεδρεύει. Δεν θα ήθελε, όμως, να μιλήσει γι’ αυτές, παρά μόνο για το έργο του Ιδρύματος. Ωστόσο, ούτε ακόμη ο ίδιος ο Σωρανός δεν θα μπορούσε να προσδιορίσει τι κυοφορείται στους κόλπους της Ακαδημίας.
Η «Κ» έχει δημοσιεύσει ρεπορτάζ σχετικά με τη μακρά διένεξη για τον έλεγχο του ΙΙΒΕΑΑ (Κυριακή, 23/10/2022) ανάμεσα στους επιγόνους του ιδρυτή του, αείμνηστου καθηγητή Ιατρικής Γρηγόρη Σκαλκέα, η προτομή του οποίου υποδέχεται τον επισκέπτη στην είσοδο του Ιδρύματος και στον καθηγητή της Ιατρικής Αθηνών Χαράλαμπο Ρούσσο. Το ΙΙΒΕΑΑ υπάγεται στην Α’ Τάξη της Ακαδημίας Αθηνών (Τάξη Θετικών Επιστημών) και το αντικείμενο της αντιπαράθεσης που έφτασε μέχρι το Συμβούλιο της Επικρατείας, έπειτα από προσφυγή του Ρούσσου και άλλων ακαδημαϊκών, ήταν εάν η Ακαδημία εφαρμόζει σωστά τον υφιστάμενο νόμο, που επιβάλλει ότι τα πέντε από τα επτά μέλη του Δ.Σ. του ΙΙΒΕΑΑ πρέπει να είναι «κατά προτεραιότητα» ιατροί και βιολόγοι. Το ΣτΕ αποφάσισε ότι η Ακαδημία, με τις σχετικές ψηφοφορίες της στις 2 Δεκεμβρίου 2021, δεν εφάρμοσε σωστά τον νόμο. Με αποτέλεσμα να ακυρωθεί το Δ.Σ. (που είχε επικυρωθεί στις αρχές του 2022 από τον αρμόδιο υπουργό Αδ. Γεωργιάδη). Η δημοσίευση της καταδικαστικής για την Ακαδημία απόφασης του ΣτΕ έγινε στις 18 Οκτωβρίου 2022, αλλά τρεις ημέρες πριν ο νόμος άλλαξε με απόφαση του αρμόδιου υπουργού. Ετσι οι αντίπαλοι του Ρούσσου φαίνεται ότι έχασαν τη δικαστική μάχη, αλλά κέρδισαν τον πολιτικό πόλεμο! Είναι όμως έτσι ή ο Ρούσσος θα επιστρέψει με νέα προσφυγή στο ΣτΕ; Και αν ναι, μπορεί να την κερδίσει;
Τα επιχειρήματα
Ο Ρούσσος φέρεται να λέει στους συνομιλητές του ότι η κυριότερη αιτία που πρωτοστατεί στην προσπάθεια για την αλλαγή διοίκησης στο ΙΙΒΕΑΑ και την εφαρμογή του νόμου, όπως υποδεικνύει το ΣτΕ, είναι η χαμηλή ποιότητα του έργου που προσφέρει το ΙΙΒΕΑΑ. Αναφέρεται στην αξιολόγηση που έγινε το πρώτο εξάμηνο του 2022 από τρεις Ελληνες και τρεις ξένους επιστήμονες που διδάσκουν σε πανεπιστήμια της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Η αξιολόγηση αυτή δεν θεωρείται «καλή». Ας δούμε, όμως, πρώτα πώς φτάσαμε έως εδώ.
Παρατηρείται διύλιση του κώνωπος στις συνεδριάσεις της Ακαδημίας, αλλά και διαρκείς αλλαγές σε νόμους και διατυπώσεις τα τελευταία χρόνια για το ΙΙΒΕΑΑ. Νομικοί-μέλη της Ακαδημίας διευκρινίζουν ότι την εποχή Σκαλκέα (δηλαδή έως το 2018, που έφυγε από τη ζωή) υπήρχε νόμος για το Ιδρυμα βάσει του οποίου το Δ.Σ. είχε πέντε μέλη – όλοι από την Α΄ Τάξη των θετικών επιστημών της Ακαδημίας. Λίγο αργότερα, στο τέλος της εποχής Σκαλκέα, το Δ.Σ. έγινε επταμελές, με τους επιπλέον δύο να εκλέγονται από την Ολομέλεια της Ακαδημίας. Μόλις τον Απρίλιο του 2019 ορίστηκε ότι «κατά προτεραιότητα» οι πέντε θα πρέπει να είναι γιατροί και βιολόγοι από την Α΄ Τάξη. Οι άλλοι δύο θα έπρεπε να είναι εκπρόσωποι των ερευνητών και των διοικητικών. Αυτή η «λεπτομέρεια» δεν εφαρμόστηκε. Από το τέλος του 2019 αποφασίστηκε από την κυβέρνηση και οι επτά να είναι ακαδημαϊκοί (πέντε από την Α΄ Τάξη και δύο από την Ολομέλεια).
Το πιο σημαντικό είναι ότι ήδη από το 2020 οι περί της Συγκλήτου της Ακαδημίας συζητούσαν πώς να «ψαλιδίσουν» τον αριθμό των γιατρών και βιολόγων. Το 2021 πέρασε από τη Σύγκλητο η πρόταση να εκλεγούν από την Α΄ Τάξη μόνο τρεις γιατροί και βιολόγοι και άλλοι δύο να ανήκουν σε «συναφείς ειδικότητες». Συν οι άλλοι δύο από τις άλλες τάξεις (Ολομέλεια): σύνολο επτά. Την πρόταση αυτή φέρεται να υποστήριξαν ο Μιχάλης Σταθόπουλος, ο Χρήστος Ζερεφός, ο Αντώνης Ρεγκάκος και ο Λουκάς Χριστοφόρου. Αίνιγμα αποτελεί η θέση του προέδρου της Α΄ Τάξης, Αντώνη Κουνάδη. Δεν υποστήριξε την πρόταση, ούτε όμως την εμπόδισε. Η πλευρά Ρούσσου επιμένει πως η πρόταση αυτή απορρίφθηκε από την Α΄ Τάξη στις 23/11/21.
Εν πάση περιπτώσει, η Σύγκλητος, έστω κατά πλειοψηφία, αν όχι ομόφωνα, συμφώνησε σε αυτήν. Οι κ. Σταθόπουλος, Ζερεφός, Ρεγκάκος και Παπαδήμος συναντήθηκαν κάποια μέρα την άνοιξη με τον Αδωνι Γεωργιάδη στο γραφείο του στο υπουργείο Ανάπτυξης και παρουσίασαν την πρότασή τους. Ο υπουργός την αποδέχθηκε και γι’ αυτό τροποποίησε τον νόμο 5-6 μήνες μετά. Η τροποποίηση ανακοινώθηκε τρεις ημέρες πριν από την απόφαση του ΣτΕ ότι δεν είχε εφαρμοστεί σωστά ο νόμος! Εκαναν οι ακαδημαϊκοί λόμπινγκ στον υπουργό; Οι ίδιοι λένε ότι ανέλαβαν να τον ενημερώσουν και να συμβάλουν στην επίλυση του αδιεξόδου. Οι γνώστες λένε ότι ο υπουργός είχε δεχθεί επισκέψεις και από τον Ρούσσο, αλλά και από τον Κουνάδη, που υποστήριζαν άλλες λύσεις – οι οποίες απορρίφθηκαν.
Βάσει του νέου τροποποιημένου νόμου Γεωργιάδη, οι γιατροί και βιολόγοι θα είναι μόνο τρεις στο επταμελές διοικητικό συμβούλιο. Και θα αποκλείονται ως έχοντες ασυμβίβαστο ή κώλυμα όσοι διακονούν άλλα παρεμφερή ιδρύματα. Με άλλα λόγια, ο Ρούσσος, πρόεδρος του Ινστιτούτου Θώραξ, και ο Γεώργιος Κόλλιας, διευθυντής του Ινστιτούτου Φλέμινγκ, αποκλείονται εκ του νόμου. Η Ακαδημία εξέλεξε το νέο Δ.Σ. πριν από δέκα ημέρες. Οι γιατροί και βιολόγοι ήταν όλοι υποψήφιοι σε ένα ψηφοδέλτιο. Δεν επικαλέστηκε κανένας στη συνεδρίαση την εύφλεκτη διάταξη του νέου νόμου περί «ασυμβίβαστου». Δεν απέκλεισαν δηλαδή τον Ρούσσο και τον Κόλλια από το ψηφοδέλτιο (για να μη γίνει χάος). Απλώς δεν τους εξέλεξαν.
Ο Ρούσσος έχει πολλαπλασιάσει τους εχθρούς του με τις βιτριολικές επιθέσεις κατά άλλων ακαδημαϊκών που δεν διστάζει να εξαπολύει, ενώ ο Κόλλιας, που θεωρείται ένας από τους κορυφαίους Ελληνες βιολόγους, ως 60άρης, έχει πολλές τρέχουσες υποχρεώσεις και τηρεί αποστάσεις προκειμένου να προστατευτεί από τη φθορά που προκαλεί η εθιστική εμπλοκή στη δίνη των συγκρούσεων των «Τζεντάι» της Ακαδημίας. Ποιοι εξελέγησαν; Από την Α’ Τάξη οι γιατροί Χαράλαμπος Μουτσόπουλος και Ανδρέας Τζάκης, η επιδημιολόγος Αντωνία Τριχοπούλου, ο μαθηματικός Αθανάσιος Φωκάς και ο φυσικός Δημήτρης Νανόπουλος. Από την Ολομέλεια, οι οικονομολόγοι Λουκάς Παπαδήμος και Βασίλης Ράπανος. Ελάχιστη έκπληξη προκάλεσε ότι οι νομικοί απέφυγαν να διεκδικήσουν θέση στο ΙΙΒΕΑΑ. Πλήρως εξοικειωμένοι με τις θεσμικές ιδιομορφίες της πατρίδας μας, δεν θέλουν να μπλέξουν και να διακινδυνεύσουν να συγκρουστούν με το ΣτΕ.
Ο Ρούσσος «καραδοκεί»
«Τι κάνουμε στην Ακαδημία Αθηνών; Διδάσκουμε την παρανομία στην ελληνική κοινωνία; Υπακούμε στον νόμο και στο ΣτΕ ή γράφουμε στα παλιά μας τα παπούτσια τη Δικαιοσύνη;», φέρεται να λέει ο Ρούσσος.
Μια κρίσιμη λεπτομέρεια είναι ότι την τελευταία στιγμή παραλίγο να γίνει ανατροπή. Ο Αντώνης Κουνάδης, ως πρόεδρος της Α΄ Τάξης και αρχιμάστορας στα διαδικαστικά, κατηγορείται από μέλη της Ακαδημίας ότι κόντεψε να μπλοκάρει την ψηφοφορία, ενώ μαζί με συμμάχους του ακαδημαϊκούς προσέφυγε στο πρωτοδικείο για τον διορισμό Δ.Σ. χωρίς κανέναν γιατρό και βιολόγο. «Εχουν όλοι κώλυμα», φέρεται να είπε στη συνεδρίαση της Ακαδημίας. Οι ακαδημαϊκοί που παρευρίσκονταν στη συνεδρίαση αντέδρασαν και απαίτησαν να γίνει η ψηφοφορία (όπως και έγινε). Και το πρωτοδικείο απέρριψε την προσφυγή του.
Τώρα αυτό το νέο Δ.Σ. πρέπει να επικυρωθεί από τον Αδωνι Γεωργιάδη. Οι άσπονδοι φίλοι του Ρούσσου διαδίδουν ότι έχει αποδεχθεί την ήττα του. Γνωρίζει ότι ο τροποποιημένος νόμος είναι στέρεος και δεν θα προσφύγει εκ νέου στο ΣτΕ. Οι συνομιλητές του Ρούσσου, όμως, γνωρίζουν ότι θα προσφύγει σίγουρα, διότι αυτός είναι ο χαρακτήρας του: δεν τα παρατάει ποτέ. Περιμένει να γίνει πρώτα η επικύρωση και ο επίσημος διορισμός του Δ.Σ. από τον Αδωνι Γεωργιάδη και θα «χτυπήσει» αμέσως μετά με νέα προσφυγή. Ο στόχος τώρα θα είναι η ακύρωση από το ΣτΕ, όχι μόνο του Δ.Σ., αλλά και του τροποποιημένου νόμου Γεωργιάδη ως αντισυνταγματικού.
Οι «αρχιερείς» της Ακαδημίας επιμένουν πως τυχόν νέα προσφυγή Ρούσσου δεν θα έχει καμία τύχη, αλλά ο Ρούσσος υπενθυμίζει ότι «τα ίδια έλεγαν και την προηγούμενη φορά». Και φέρεται να λέει επιπλέον: «Εφόσον η εφαρμογή του νόμου εκκρεμοδικούσε στο ΣτΕ τότε είναι αντισυνταγματική η αλλαγή του νόμου πριν από την απόφαση του ΣτΕ. Τι κάνουμε στην Ακαδημία Αθηνών; Διδάσκουμε την παρανομία στην ελληνική κοινωνία; Υπακούμε στον νόμο και στο ΣτΕ ή γράφουμε στα παλιά μας τα παπούτσια τη Δικαιοσύνη και το ΣτΕ και απλώς, όταν μας καταδικάζει η Δικαιοσύνη επειδή δεν εφαρμόσαμε σωστά ένα νόμο, πηγαίνουμε στον υπουργό και αλλάζουμε τον νόμο;».
Γιατί όμως επιμένει ενώ είναι ήδη 79 ετών και ξέρει ότι, ακόμη και αν δικαιωθεί πλήρως, έχει τόσο πολύ αποξενωθεί από τους περισσότερους άλλους ακαδημαϊκούς ώστε είναι σχεδόν απίθανο να ψηφιστεί στο Δ.Σ. ή πολύ περισσότερο στην προεδρία του ΙΙΒΕΑΑ; «Θέλω να αφήσω κληρονομιά στην Ακαδημία ότι οι νόμοι πρέπει να εφαρμόζονται», απαντάει ξερά σε όσους τον ρωτούν.
Ενα απόγευμα στο ΙΙΒΕΑΑ
Το γραφείο του Λουκά Παπαδήμου στο ΙΙΒΕΑΑ είναι το ιστορικό γραφείο Σκαλκέα. Πρόκειται για το ακριβώς αντίθετο από το επιβλητικό κτίριο που προκαλεί δέος στον επισκέπτη. Είναι ένα ταπεινό και πολύ μικρό γραφείο. Σε μια μικρή εντοιχισμένη βιβλιοθήκη από ξύλο οξιάς ο Σκαλκέας παρακολουθεί επιβλητικός και χαμογελαστός μέσα από μια κορνίζα με τη φωτογραφία του. Σίγουρα απολαμβάνει την αναταραχή διαρκείας γύρω από το δημιούργημά του. Μερικά πανεπιστημιακά βιβλία χειρουργικής που του ανήκαν βρίσκονται δίπλα σε εκδόσεις αρχαιολογικές. Ο πρώην πρωθυπουργός είχε καλή σχέση με τον Σκαλκέα. Ο Σκαλκέας τον εκτιμούσε, καθώς είχε βοηθήσει το ΙΙΒΕΑΑ χάρη στο κύρος και στις επαφές του στην Ευρώπη.
Ο Παπαδήμος θέλει με κάθε τρόπο να λήξει η διένεξη με τον Ρούσσο, με τον οποίο διατηρούσε πολύ καλή προσωπική σχέση επί μακρόν. Αυτή η επιθυμία του, πάντως, δεν προβλέπεται να πραγματοποιηθεί σύντομα. Ο Ρούσσος φέρεται να λέει ότι «το ΙΙΒΕΑΑ είναι ένα κακό ΤΕΙ». Η πλευρά του καταλογίζει στον Παπαδήμο, αλλά και σε μέλη των Δ.Σ. των τελευταίων ετών, ότι ευθύνονται για την κακή οργάνωση και λειτουργία του ΙΙΒΕΑΑ όπως αναφέρεται στην πρόσφατη διεθνή αξιολόγηση που έγινε από τους έξι ακαδημαϊκούς πανεπιστημίων της Ευρώπης και των ΗΠΑ.
Ιδού ορισμένες από τις διαπιστώσεις της έκθεσης: «Η διοικητική δομή του ΙΙΒΕΑΑ είναι αδύναμη σε πολλά επίπεδα. Υπάρχει έλλειψη ενός σαφούς εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας. Υπάρχει αδυναμία στην αναβάθμιση του ανθρώπινου κεφαλαίου. Δεν υπάρχει εξωτερική επιστημονική συμβουλευτική επιτροπή. Η διοικητική υποδομή που υποστηρίζει την έρευνα είναι απαρχαιωμένη. Συνολικά, η ποιότητα της επιστημονικής έρευνας που διεξάγεται στο Ινστιτούτο πρέπει να βελτιωθεί».
Είναι το Ιατροβιολογικό «ένα κακό ΤΕΙ»;
«Το μέγεθος της επιστημονικής προσφοράς και ο βαθμός αναγνώρισης του ερευνητικού προσωπικού του ΙΙΒΕΑΑ στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, αλλά και την ελληνική κοινότητα, δεν ανταποκρίνονται αναλογικά στο επίπεδο των πόρων και την ποιότητα των υποδομών. Το Δ.Σ., αν και αποτελείται από μέλη της Ακαδημίας Αθηνών, παρουσιάζει έλλειψη εν ενεργεία επιστημόνων – κύριων ερευνητών του βιοϊατρικού τομέα. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για πραγματική ηγεσία υψίστου επιπέδου, που να μπορεί να κατανοήσει τη βιοϊατρική επιστήμη και να αξιολογήσει με αντικειμενικό τρόπο τις ανάγκες για τη διενέργεια βασικής έρευνας στο Ινστιτούτο», διαπιστώνεται στην έκθεση των αξιολογητών. Στα συν του Ιδρύματος αναφέρονται κυρίως οι εξαιρετικές υποδομές και η προσπάθεια για τη βελτίωσή τους.
Την αξιολόγηση υπογράφουν οι: Κάτια Γεωργοπούλου, καθηγήτρια Δερματολογίας, Χάρβαρντ. Γιώργος Μεντής, καθηγητής Νευρολογίας, Κολούμπια. Νίνα Παπαβασιλείου, καθηγήτρια Ανοσολογίας, Χαϊδελβέργη. Αντρεα Μακλάτσεϊ, καθηγήτρια Ογκολογίας, Χάρβαρντ. Φερχάτ Αϊ, καθηγητής Υπολογιστικής Βιολογίας, Ινστιτούτο Ανοσολογίας La Jolla. Σελίνα Τσεν Κιανγκ, καθηγήτρια Ανοσολογίας, Κολέγιο Weil Cornell.
Η αντίδραση Παπαδήμου
Ο Λουκάς Παπαδήμος στις άτυπες συζητήσεις του αμφισβητεί ορισμένα από τα συμπεράσματα της αξιολόγησης, παρουσιάζοντας ισχυρά στοιχεία και επιχειρήματα. Πώς μπορεί να αναφέρεται «μέτρια ποιότητα» της έρευνας, όταν στην ίδια αξιολόγηση από τους 35 επιστήμονες που αξιολογήθηκαν, το έργο των 13 κρίθηκε ως «outstanding» (εξαιρετικό) και των 8 «excellent» (πολύ καλό); Η έκθεση, άρα, δεν διακρίνεται από συνοχή όταν υποστηρίζει και τα δύο ταυτόχρονα. Η έκθεση, επίσης, χαρακτηρίζεται από τρεις ακόμη σοβαρές παραλείψεις. Πρώτον, δεν αναφέρει καθόλου ότι τα τελευταία τρία χρόνια η βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων είναι πολύ σημαντική. Το Ιδρυμα, το οποίο χρηματοδοτείται κατά 1/3 από τον κρατικό προϋπολογισμό, 1/3 από ευρωπαϊκά προγράμματα και 1/3 από παροχή υπηρεσιών που προσφέρει, παρουσιάζει πλεονάσματα, ενώ μέχρι πριν από τρία χρόνια εμφάνιζε έλλειμμα.
Δεύτερον, δεν καταγράφονται οι συντονισμένες προσπάθειες μιας πενταετίας οι οποίες οδηγούν σήμερα στην ανέγερση ενός ακόμη κτιρίου 22.000 τ.μ. (δηλαδή αύξηση των χώρων του ΙΙΒΕΑΑ κατά 75%) και δύο εργαστηρίων βιοασφάλειας. Πρόκειται για μια επένδυση που προώθησε προσωπικά ο κ. Παπαδήμος και συμμετείχε στον σχεδιασμό και την υλοποίησή της και η οποία ξεπερνάει συνολικά τα 120 εκατ. ευρώ. Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης και το Ταμείο Ανάκαμψης. Τα έργα αυτά θα απογειώσουν το ερευνητικό έργο, ενώ θα λύσουν το πρόβλημα χώρων.
Επιπλέον, το ΙΙΒΕΑΑ ήταν υπεύθυνο για σχεδόν το σύνολο της γονιδιωματικής ανάλυσης του κορωνοϊού στην Ελλάδα. Πραγματοποιήθηκε στο ΙΙΒΕΑΑ το 80% των σχετικών αναλύσεων – γιατί μόνο αυτό είχε την υποδομή και το προσωπικό για να γίνει ένα τέτοιο έργο.
Τρίτον, η έκθεση δεν αναφέρει καθόλου ότι οι ελλείψεις στη διοικητική δομή του ΙΙΒΕΑΑ παρουσιάστηκαν στους αξιολογητές από τον ίδιο τον πρόεδρο και τους ακαδημαϊκούς-μέλη του Δ.Σ. Οι παραπάνω παραδέχονται αδυναμίες στην οργάνωση. Εργάζονται για να τις αντιμετωπίσουν και γι’ αυτό τις ανέφεραν οικειοθελώς στους αξιολογητές. Κι αυτό θα έπρεπε να αναφερθεί ρητά στην αξιολόγηση. Οχι να δίδεται η εντύπωση ότι οι αξιολογητές ανακάλυψαν τις αδυναμίες σαν να ήταν ντετέκτιβ. «Πώς θα ανακάλυπταν μόνοι τους οι αξιολογητές αυτές τις αδυναμίες;», ρωτάει μιλώντας στην «Κ» μέλος του Δ.Σ. που συμμετείχε στις συναντήσεις μαζί τους. «Εμειναν στο Ιδρυμα 4-5 μέρες. Τις τρεις τις αφιέρωσαν σε συνεντεύξεις με τους ερευνητές και τις δύο σε συζητήσεις με μέλη του Δ.Σ. Δεν έμειναν τρεις εβδομάδες ή τρεις μήνες για να διαπιστώσουν μόνοι τους τις αδυναμίες».
Τέλος, σε ό,τι αφορά συζητήσεις που γίνονται στην Αθήνα και σε κυβερνητικά γραφεία, ότι το ΙΙΒΕΑΑ δήθεν καθυστέρησε να στείλει στο υπουργείο Ανάπτυξης στοιχεία απαραίτητα για την αξιολόγηση που το ελληνικό κράτος οφείλει να κάνει στα ερευνητικά ιδρύματα, η απάντηση Παπαδήμου είναι ότι αυτές οι συζητήσεις και οι κατηγορίες είναι τουλάχιστον αστήρικτες, άδικες και αδικαιολόγητες. Το ΙΙΒΕΑΑ έχει στείλει ογκώδεις αναφορές για το σύνολο της δράσης του (πάνω από 600 σελίδες), ήδη από την άνοιξη του 2022. Ψύχραιμοι παρατηρητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι προφανώς υποβόσκουν συγκρούσεις σχετικά με το ΙΙΒΕΑΑ σε διάφορα επίπεδα των εμπλεκομένων στο ερευνητικό έργο, εντός και εκτός του Ιδρύματος (συμπεριλαμβανομένων κρατικών στελεχών) και όχι μόνο μεταξύ των μελών της Ακαδημίας.
Ιστορίες τρέλας
Η αφετηρία αυτού του συναρπαστικού ακαδημαϊκού χρονικού εντοπίζεται στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Το 1990 ο Σκαλκέας ζήτησε 15 στρέμματα που ανήκαν στο νοσοκομείο «Η Σωτηρία» και κατ’ επέκταση στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για την ανέγερση του ΙΙΒΕΑΑ σε περιοχή όπου προβλεπόταν να ανεγερθεί το νοσοκομείο «Αττικόν». Ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Δημόπουλος, πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής (και πατέρας του νυν πρύτανη του ΕΚΠΑ Μελετίου-Αθανασίου Δημόπουλου) και ο Μιχάλης Σταθόπουλος, τότε πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, υποστήριξαν την ιδέα Σκαλκέα.
«Και πώς θα το χτίσεις;», ρώτησε ο Σταθόπουλος τον Σκαλκέα. «Εχω βρει λεφτά από την Ευρώπη». Στην πραγματικότητα πολιορκούσε επί μήνες τον πολιτικό της Νέας Δημοκρατίας Γιώργο Σουφλιά, τότε υπουργό Οικονομίας στην κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (Απρίλιος 1990 – Οκτώβριος 1990) και στη συνέχεια, από τον Ιανουάριο 1991 έως το 1993 υπουργό Παιδείας. Πήγαινε στο υπουργείο Οικονομικών σε καθημερινή βάση από τις 7 το πρωί και περίμενε τον υπουργό να εμφανιστεί στο γραφείο του. Ο Σουφλιάς πολύ αργότερα φέρεται να είπε σε ακαδημαϊκό: «Με είχε πρήξει! Του έδωσα τα λεφτά για να απαλλαγώ από την παρουσία του».
Δεν αρκούσαν όμως οι υπογραφές του Σουφλιά. Επρεπε να εξασφαλιστεί η σύμφωνη γνώμη του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο Σταθόπουλος πέρασε το αίτημα του Σκαλκέα από τη Σύγκλητο και λίγες μέρες αργότερα πήγε στην Ακαδημία για τις υπογραφές. Οι παρευρισκόμενοι θυμούνται πως τότε ήταν πρόεδρος της Ακαδημίας ο ναύαρχος Ιωάννης Τούμπας. Ηταν ήδη 90 ετών και εμφάνιζε συμπτώματα ασθενούς μνήμης. Ο Τούμπας κοίταξε τη συμβολαιογράφο δίπλα στον Σταθόπουλο και νόμιζε ότι ήταν η σύζυγος του Σταθόπουλου. «Λοιπόν, κυρία Σταθοπούλου, να υπογράψουμε, να υπογράψουμε!», της έλεγε. Οι υπόλοιποι κοιτάζονταν με νόημα. Μόλις έπεσαν οι υπογραφές ο Σκαλκέας άνοιξε σαμπάνιες. Είχε φροντίσει για τους εορτασμούς. Πάντα ήξερε να συνδυάζει τις σοβαρές πρωτοβουλίες και τις μυστικές μεθοδεύσεις με τις συναρπαστικές διηγήσεις και την ανάλαφρη ατμόσφαιρα. Κάπως έτσι γράφτηκε η ληξιαρχική πράξη γεννήσεως του ΙΙΒΕΑΑ.
Ο Σκαλκέας ήταν ένας άνθρωπος με τεράστιο ενδιαφέρον. Εγινε ακαδημαϊκός το 1989. Τον έβαλε στην Ακαδημία ο Περικλής Θεοχάρης, υφυπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή και πρύτανης του ΕΜΠ τη δεκαετία του ’70. Ο Θεοχάρης, γιος στρατιωτικού, ήταν μάλλον αυταρχικός και ανήκε στην πατριωτική πτέρυγα της δημοκρατικής Δεξιάς. Ο Σκαλκέας ήταν Μανιάτης και θεωρούσε απειλή τον κομμουνισμό. Το αντικομμουνιστικό πνεύμα επιβιώνει στην Ακαδημία. «Δεν θα βάλουμε στην Ακαδημία τον γιο του Ελασίτη», είπε ακαδημαϊκός προ διμήνου αναφερόμενος στην υποψηφιότητα του ποιητή Τίτου Πατρίκιου (που δεν συγκέντρωσε τις απαραίτητες ψήφους). Ο πατέρας του Πατρίκιου ήταν ο ηθοποιός Σπύρος Πατρίκιος, πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών επί Κατοχής και μέλος του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Ο Ρούσσος έγινε καθηγητής στο ΕΚΠΑ το 1989 και ο Σκαλκέας δεν τον χώνεψε από την αρχή. Οι φίλοι του Ρούσσου λένε ότι ο Σκαλκέας διέδιδε φήμες εναντίον του για κακοδιαχείριση και έβαζε άλλους να του στέλνουν ανώνυμες απειλητικές επιστολές, την ίδια ώρα που είχαν άριστη σχέση στα δείπνα της καλής Αθήνας. Ο Σκαλκέας έβλεπε ότι ο Ρούσσος ήταν ένας μεγαλογιατρός με κοινωνική επιρροή, όπως ήταν και ο ίδιος και είχε αποφασίσει ότι η Αθήνα δεν χωράει και τους δύο. Σε αντίθεση με τον δωρικό Ρούσσο, ο Σκαλκέας ήξερε να κλέβει την παράσταση με χίλια δυο τερτίπια. Υπήρχε μια εποχή που κάποιοι ραδιοφωνικοί σταθμοί προέτρεπαν τους ακροατές σε αιμοδοσία. Οταν ο Σκαλκέας έμπαινε στο χειρουργείο συχνά μετέτρεπε μια εγχείρηση ρουτίνας σε δημόσιο γεγονός. Ειδοποιούσε τα ραδιόφωνα και τους ζητούσε να επαναλάβουν τις εκκλήσεις αιμοδοσίας για χάρη του. Και για χάρη των ασθενών, φυσικά.
Το σταριλίκι του Σκαλκέα δεν άρεσε σε όλους. Κυρίως δεν άρεσε στον καθηγητή Παιδιατρικής και μέλος της Ακαδημίας Νικόλαο Ματσανιώτη. Ο Ματσανιώτης υποστήριζε τον Ρούσσο, τόσο στο πανεπιστήμιο όσο και στην υποψηφιότητά του για την Ακαδημία. Στην εκλογή Ρούσσου το 2011 αντίπαλός του ήταν ο παιδίατρος καθηγητής Γεώργιος Χρούσος, ο οποίος έχασε. Αλλά και ο Ρούσσος μπήκε στην Ακαδημία με τη δεύτερη προσπάθεια. Στην πρώτη τον μπλόκαρε ο Σκαλκέας με μια φωτογραφική προκήρυξη της έδρας, έτσι ώστε να τον αποκλείσει. Ο Ρούσσος προσέφυγε στο ΣτΕ και κέρδισε. Και μετά εξελέγη.
Σήμερα οι επικριτές του Ρούσσου λένε ότι κι αυτός μπλοκάρει επί χρόνια την είσοδο στην Ακαδημία του Χρούσου και του καθηγητή Γενετικής Στυλιανού Αντωναράκη. «Ο Σκαλκέας μπλόκαρε τον Ρούσσο και τώρα ο Ρούσσος μπλοκάρει άλλους γιατί θέλει να είναι αυτός ο ισχυρός γιατρός της Ακαδημίας». Ο Ρούσσος διαψεύδει. Λέει ότι υποστηρίζει και τους δύο παραπάνω ακαδημαϊκούς, ενώ θυμίζει ότι ήταν αυτός που πρωτοστάτησε για να εκλεγεί στο ΕΚΠΑ ο Χρούσος, μεταπείθοντας τον Ματσανιώτη. Πρωτοστάτησε επίσης για να μετακινηθεί στο ΕΚΠΑ (από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) ο καθηγητής Ιατρικής Χαράλαμπος Μουτσόπουλος, κόντρα σε άλλον υποψήφιο που υποστήριζε το κατεστημένο της Ιατρικής Αθηνών.
«Εφαγα ξύλο για τον Μουτσόπουλο», έχει πει σε φίλους του ο Ρούσσος. Στην εκλογή Μουτσόπουλου κάποιοι φοιτητές είπαν μια κουβέντα παραπάνω και ο Ματσανιώτης τους αποκάλεσε «τραμπούκους». Ενας θερμόαιμος φοιτητής πήγε να χτυπήσει τον Ματσανιώτη, αλλά ο Ρούσσος μπήκε στη μέση και δέχτηκε ένα χτύπημα στην πλάτη.
Ο Ρούσσος, επίσης, λέει ότι έβαλε τον Μουτσόπουλο στην Ακαδημία παρά τις αντιρρήσεις Σκαλκέα, που δεν χώνευε τον Μουτσόπουλο. Πώς εκάμφθη ο πανούργος Σκαλκέας; Εκανε παζάρι! «Θα συμμαχήσουμε για μια ψηφοφορία και θα βάλεις εσύ τον Μουτσόπουλο κι εγώ τον Θάνο», είπε στον Ρούσσο. Ετσι έγιναν ακαδημαϊκοί ο Μουτσόπουλος και ο βιολόγος Δημήτρης Θάνος. Σήμερα Μουτσόπουλος και Ρούσσος δεν μιλάνε. Ο Μουτσόπουλος έχει εκλεγεί μέλος του Δ.Σ. του ΙΙΒΕΑΑ και φέρεται να μη συμμερίζεται τις απόψεις του Ρούσσου.
«Ολη μέρα δημόσιες σχέσεις»
Ενας βετεράνος ακαδημαϊκός εκτός της παρέας Σκαλκέα (δεν ανήκει στην Α΄ Τάξη) διηγείται στην «Κ» τις δικές του εντυπώσεις από τον Σκαλκέα. «Ο Σκαλκέας ήλεγχε απόλυτα την Α΄ Τάξη της Ακαδημίας. Εδωσε σε 4-5 μέλη της Ακαδημίας γραφεία με γραμματειακή υποστήριξη μέσα στο ΙΙΒΕΑΑ και τους υποχρέωσε. Ο Σταμάτης Κριμιζής που ήταν στη NASA, γιατί έχει γραφείο στο ΙΙΒΕΑΑ; Το ίδιο και ο Κουνάδης που είναι μηχανικός και ο Νανόπουλος που είναι φυσικός. Τους τα έδωσε και τους υποχρέωσε. Κανείς τώρα δεν πρόκειται να τους βγάλει. Θα είναι προσβλητικό. Κι αν ήθελες να βάλεις τον συγγενή σου στο ΙΙΒΕΑΑ, ο Σκαλκέας θα τον διόριζε. Κι εσύ στη συνέχεια θα υποστήριζες τον Σκαλκέα σε ό,τι ήθελε. Ο Σκαλκέας ήταν μέγας δάσκαλος στο πώς να χτίζεις επιρροή στην Ελλάδα. Εκτός από ρουσφέτια έκανε όλη μέρα δημόσιες σχέσεις».
Επειτα από όλα αυτά σκέφτεται κανείς ότι είναι σίγουρο πως ο Σωρανός ο Εφέσιος παρακολουθεί με ενδιαφέρον από ψηλά τη σύγχρονη Αθήνα και το ΙΙΒΕΑΑ. Αποκλείεται να είχε βρει στη Ρώμη του 2ου αι. μ.Χ. περισσότερο συναρπαστικές παρέες.
Παλιοί και νέοι πρωταγωνιστές ενός «σίριαλ» με πολλά επεισόδια
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΣΚΑΛΚΕΑΣ. Ο Μανιάτης καθηγητής Ιατρικής, ιδρυτής του ΙΙΒΕΑΑ και άρχων της Ακαδημίας έως τον θάνατό του, το 2018, γνώριζε πώς να χτίζει επιρροή και να συνδυάζει τις σοβαρές συζητήσεις και τις μυστικές μεθοδεύσεις με τις συναρπαστικές διηγήσεις και την ανάλαφρη ατμόσφαιρα. Φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ
ακαδημαϊκός. Ο πατέρας του ποιητή, Σπύρος Πατρίκιος, ήταν μέλος του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.