Ανησυχίες έχει προκαλέσει η επανεμφάνιση των μεδουσών σε διάφορες περιοχές της χώρας, με το Βόρειο Ιόνιο να συγκεντρώνει προς το παρόν την προσοχή, καθώς εκεί έχουν καταγραφεί οι περισσότερες εμφανίσεις μοβ μεδουσών. Παρ’ όλα αυτά θεωρείται πως είναι ακόμα νωρίς ώστε να υπάρξει εκτίμηση για την κατάσταση που θα διαμορφωθεί το φετινό καλοκαίρι. Μοβ μέδουσες, του είδους pelagia noctiluca με το επώδυνο «τσίμπημα», έχουν εμφανιστεί σε θαλάσσιες περιοχές στα βόρεια και στα ανατολικά της Κέρκυρας, σύμφωνα με καταγραφές πολιτών στην ψηφιακή ειδική πλατφόρμα Jellyfish of Greece-iNaturalist.
«Μέχρι στιγμής οι καταγραφές από την Κέρκυρα είναι τέσσερις. Αξιοσημείωτο είναι πως στις 19 Απριλίου στην περιοχή Ανεμόμυλος εντοπίστηκαν αρκετές μοβ μέδουσες, που με βάση το χρώμα τους φαίνεται πως είναι νεαρής ηλικίας. Σύμφωνα με αυτό, αναμένουμε δραστηριότητα και το επόμενο διάστημα», σημειώνει στην «Κ» ο Χρήστος Τακλής, θαλάσσιος βιολόγος και διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας. Οπως αναφέρει, περιοχές του Ιονίου, κυρίως στην Κέρκυρα και στους Παξούς, είχαν δοκιμαστεί πέρυσι ιδιαίτερα από μαζική παρουσία πληθυσμών μοβ μέδουσας, οι οποίοι σε σημαντικό βαθμό παρέμειναν και τον χειμώνα. Ας σημειωθεί πως η τρέχουσα έξαρση του είδους pelagia noctiluca στο Ιόνιο ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2021.
Στο Αιγαίο οι μαρτυρίες για παρουσία μοβ μέδουσας είναι φέτος σποραδικές. «Τον περασμένο Ιανουάριο έγιναν δύο-τρεις καταγραφές στην Αττική, αλλά όπως είδαμε από τις φωτογραφίες επρόκειτο για ηλικιωμένες μέδουσες. Δεν έχουμε μια νέα αποικία», μας λέει ο κ. Τακλής.
«Δεν υπάρχουν πολλές καταγραφές, ενώ είναι πολύ σημαντικό πως σχεδόν παντού αναφέρονται σε ένα άτομο ή λίγα άτομα και όχι σε σμήνη μεδουσών, όπως βλέπαμε τα προηγούμενα χρόνια και στο Αιγαίο και στον Κορινθιακό. Θα έλεγα πως η κατάσταση αυτή την περίοδο παραμένει φυσιολογική, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη πως δεν υπάρχει συστηματική καταγραφή», λέει στην «Κ» ο Επαμεινώνδας Χρήστου, διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ.
Σύμφωνα με τον κ. Χρήστου, οι δύο εξάρσεις που σημειώθηκαν τα προηγούμενα χρόνια σε Αιγαίο και Ιόνιο είχαν διαφορετικές χρονικές αφετηρίες και αιτίες και ίσως αφορούν διαφορετικούς πληθυσμούς. Στο Αιγαίο το φαινόμενο ξεκίνησε πιο νωρίς, το φθινόπωρο του 2020. «Σύμφωνα με την πρώτη εικόνα φέτος θα λέγαμε πως η συγκεκριμένη έξαρση της μοβ μέδουσας βαδίζει προς το τέλος της και πιθανόν το φετινό καλοκαίρι να είναι καλύτερο από πέρυσι. Δεν μπορούμε όμως να είμαστε σίγουροι, καθώς δεν υπάρχει καθορισμένο μοτίβο για την παρουσία των μεδουσών, ούτε για τον χρόνο που διαρκεί ένα περιστατικό έξαρσης», συμπληρώνει ο κ. Χρήστου.
«Θα έλεγα πως η κατάσταση αυτή την περίοδο παραμένει φυσιολογική, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη πως δεν υπάρχει συστημα-τική καταγραφή».
Πόσος χρόνος θα μεσολαβήσει μέχρι το επόμενο επεισόδιο; «Παλιότερα βλέπαμε να μεσολαβούν 5-10 χρόνια μεταξύ δύο εξάρσεων. Θα μείνουμε σε αυτό ή θα υπάρχει πύκνωση λόγω κλιματικής αλλαγής; Για παράδειγμα, στη Μάλτα έχουμε και φέτος επανεμφάνιση των μεδουσών, ενώ έχουν μεσολαβήσει μόλις δύο χρόνια από την προηγούμενη έξαρση. Η άνοδος της θερμοκρασίας των νερών της Μεσογείου αναμφίβολα δημιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη της μοβ μέδουσας, που αναπαράγεται σε θερμοκρασίες ανώτερες των 16 βαθμών Κελσίου. Στις θάλασσές μας υπάρχουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα ανάλογες ή και μεγαλύτερες θερμοκρασίες, άρα είναι πιθανό να δημιουργούνται hot spot για την ανάπτυξη των μεδουσών», εξηγεί ο κ. Τακλής.
Την τρέχουσα περίοδο στα θαλάσσια νερά της χώρας μας εμφανίζονται ακόμα δύο είδη μεδουσών. Σύμφωνα με αρκετές μαρτυρίες και ορισμένες καταγραφές και στην πλατφόρμα Jellyfish, υπάρχει σημαντική παρουσία μεδουσών του είδους aequorea forskalea στον Παγασητικό Κόλπο. «Το είδος αυτό είναι ακίνδυνο, εκτός από την περίπτωση κάποιου ανθρώπου με αλλεργικά προβλήματα. Είναι μια περίοδος εποχικής εμφάνισης της aequorea forskalea, που δεν ανησυχεί. Δεν είναι βεβαίως ευχάριστο να κολυμπάς δίπλα στις μέδουσες, αλλά πρόκειται για αβλαβές είδος», σημειώνει ο κ. Χρήστου. Σύμφωνα με τον κ. Τακλή, σχεδόν «κάθε χρόνο εμφανίζεται μια φάση έξαρσης στον Παγασητικό, που είναι ημίκλειστος κόλπος. Εκτιμάμε πάντως πως είναι θέμα ημερών, το πολύ ενός μήνα, οι συγκεκριμένες μέδουσες να έχουν χαθεί από την επιφάνεια, πολλές φορές λόγω κατάδυσής τους σε βαθύτερα ύδατα».
Αν οι σκουρόχρωμες aequorea forskalea είναι αβλαβείς, το τσίμπημα από τις λεγόμενες μέδουσες «πυξίδα» (chrysaora hysoscella) είναι επώδυνο, με παρόμοιο τρόπο με τη μοβ μέδουσα. Πρόκειται για μια μεγάλη μέδουσα, με μέγεθος καμπάνας περίπου 30 εκατοστών και με πορτοκαλί χρώμα, με αποτέλεσμα να μπορεί να γίνει αντιληπτή από τους κολυμβητές. Σύμφωνα με την πλατφόρμα Jellyfish αυτή την περίοδο εμφανίζεται σε αρκετά σημεία, από την Εύβοια έως και τη Χαλκιδική.
«Το καλό είναι πως μέχρι στιγμής οι αναφορές είναι για σποραδικά άτομα και όχι για συστηματική έξαρση. Τις προηγούμενες ημέρες μας ενημέρωσε για παρουσία ενός ατόμου chrysaora hysoscella ένας ψαράς από τον Παγασητικό. Αλλά δεν έχουμε συνεχόμενες αναφορές. Συνήθως τέτοια περίοδο έχουμε εμφάνιση του είδους», σημειώνει ο ερευνητής του ΕΛΚΕΘΕ κ. Χρήστου. Μάλιστα, όπως σημειώνει ο κ. Τακλής, «αναμένουμε πως οι μέδουσες-“πυξίδα” μέχρι τέλος Μαΐου – αρχές Ιουνίου θα έχουν εξαφανιστεί».
Αν μας τσιμπήσει
Σε περίπτωση τσιμπήματος από μοβ μέδουσα ή μέδουσα-«πυξίδα» ξεπλένουμε το σώμα μας με θαλασσινό νερό για να φύγουν υπολείμματα από πλοκάμια της μέδουσας. Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε μείγμα θαλασσινού νερού και μαγειρικής σόδας σε αναλογία 1 προς 1 πάνω στο σημείο του τσιμπήματος. Με χρήση κορτιζονούχας κρέμας σταματάμε την επίδραση της νευροτοξίνης. Σε περίπτωση άλλων συμπτωμάτων καλό είναι να προστρέξουμε σε ιατρική βοήθεια.