ΛΗΜΝΟΣ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. «Θαμμένος σε αυτό το σημείο o σκαπανέας 4/344, C.A., που απεβίωσε στις 12 Ιουνίου 1915, σε ηλικία 21 ετών». Αυτή είναι μία από τις δεκάδες ταφόπλακες στο Κοινοπολιτειακό Στρατιωτικό Κοιμητήριο Μούδρου στη Λήμνο, όπου επιμελώς προφυλαγμένο από αδιάκριτα βλέμματα κείται ένα σημαντικό κεφάλαιο της σύγχρονης ιστορίας, όπως μαρτυρούν οι σημαίες που κυματίζουν στην είσοδο. Εδώ, είναι ενταφιασμένοι 885 πεσόντες της Κοινοπολιτείας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκ των οποίων 98 Αυστραλοί και 47 Νεοζηλανδοί, στρατιώτες που συμμετείχαν στην εκστρατεία της Καλλίπολης. Η Λήμνος αποτέλεσε ορμητήριο, πεδίο εκπαίδευσης αλλά και τόπο περίθαλψης και ανάρρωσης για χιλιάδες στρατιώτες των δυνάμεων της Αντάντ που συμμετείχαν στο παράτολμο εγχείρημα της κατάληψης από τη θάλασσα της χερσονήσου της Καλλίπολης, το οποίο απέτυχε παταγωδώς.
Στους χιλιάδες νέους που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στο νότιο ημισφαίριο αλλά άφησαν την τελευταία τους πνοή στο μικρό νησί του Αιγαίου, απέτισαν φόρο τιμής, σε μια συγκινητική εκδήλωση, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και ο Αυστραλός ομόλογός της, γενικός κυβερνήτης της Αυστραλίας, στρατηγός (εν αποστρατεία) Ντέιβιντ Χάρλεϊ, ο οποίος πραγματοποιεί μαζί με τη σύζυγό του, Λίντα, επίσημη επίσκεψη για πρώτη φορά στη χώρα μας. «Η Λήμνος ήταν νησί καίριας σημασίας για την εξέλιξη της επιχείρησης και το λιμάνι του Μούδρου χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο των συμμαχικών δυνάμεων», ανέφερε η κ. Σακελλαροπούλου.
Χιλιάδες στρατιώτες από τις χώρες της Κοινοπολιτείας βρέθηκαν για πρώτη φορά στο εξωτερικό, σε ένα απομονωμένο μέρος, του οποίου οι κάτοικοι δεν ήταν εξίσου εξοικειωμένοι στη συνύπαρξη με ξένους. «Συγκινητικός ο τρόπος που οι κάτοικοι τους υποδέχθηκαν όλους και τους αγκάλιασαν, με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν ανάμεσά τους ισχυροί δεσμοί, οι οποίοι έχουν αφήσει ως σήμερα το αποτύπωμά τους», επεσήμανε η Πρόεδρος, η οποία αναφέρθηκε εκτενώς στις ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες της εποχής.
«Ηταν ένας άγριος, αιματηρός πόλεμος. Οι μαρτυρίες που διασώζονται περιγράφουν την απόλυτη φρίκη. Οι ομάδες που συμμετείχαν στην απόβαση στην Καλλίπολη ήταν εντελώς εκτεθειμένες, χωρίς καμία κάλυψη. Οι συνδυασμένες δυνάμεις των ANZAC (εκστρατευτικό Σώμα της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας) αντιμετώπιζαν έναν αόρατο εχθρό που γνώριζε πολύ καλά το ανάγλυφο της περιοχής και μπορούσε να εκμεταλλεύεται κάθε πτυχή του εδάφους».
Οσοι καταφέρνουν να επιβιώσουν μεταφέρονται στο πρόχειρο νοσοκομείο της Λήμνου. «Με τη θυσία τους έγιναν δικά μας παιδιά, τη μνήμη των οποίων διαφυλάσσουμε με συγκίνηση και ευγνωμοσύνη», κατέληξε η κ. Σακελλαροπούλου.
Στο νησί βρέθηκαν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και ο Αυστραλός ομόλογός της Ντέιβιντ Χάρλεϊ.
«Κληρονομιά των ANZAC»
«Για τους Αυστραλούς, η Ημέρα των ANZAC είναι η μέρα που κάνουμε μια παύση για να θυμηθούμε και να στοχαστούμε το παρελθόν», ανέφερε ο κ. Χάρλεϊ, «για μένα, η Ημέρα αυτή ανακινεί μνήμες απώλειας και ξυπνά κρυμμένα συναισθήματα. Αντοχή, σθένος, πνεύμα αυτοθυσίας και συναδελφικότητα – αυτά είναι τα γνωρίσματα που προσδιορίζουμε ως κληρονομιά των ANZAC και που χαρακτηρίζουν επίσης τους Ελληνες και τους Λημνιούς». Οπως αποκάλυψε ο γενικός κυβερνήτης, εμφανώς συγκινημένος, «ο αδελφός του προπάππου της Λίντα ανήκε σε εκείνους που έτυχαν αυτής της φροντίδας, αφού πέρασε από τον Μούδρο, όταν λόγω ασθένειας αναγκάστηκε να απομακρυνθεί από την Καλλίπολη».
Ο κ. Χάρλεϊ και η κ. Σακελλαροπούλου κατέθεσαν στεφάνι, μετά την τέλεση επιμνημόσυνης δέησης. Στεφάνι επίσης κατέθεσαν ο πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας Matthew Lodge, η πρέσβειρα του Καναδά στην Ελλάδα, Anna-Karine Asselin, ο επιτετραμμένος της Νέας Ζηλανδίας στη Ρώμη Daniel Wai Poi, ο εκπρόσωπος του πρέσβη της Ιταλίας στην Ελλάδα, συνταγματάρχης Efrem Moioli και ο πρόεδρος του Περιφερειακού Τμήματος Λήμνου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, Δημήτριος Αχιλαδέλλης.
Η εν λόγω ιστορία, που μας γυρίζει 108 χρόνια πίσω, πρόκειται να γίνει ευρύτερα γνωστή μέσω του Μονοπατιού Μνήμης και της ιστοσελίδας Lemnos Digital Trail. Η ιδέα ανακοινώθηκε αρχικά τον Απρίλιο του 2018 από την Επιτροπή Μνήμης Καλλίπολης – Λήμνου της Μελβούρνης και την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, ενώ τον Οκτώβριο του 2022 ψηφίστηκε στον προϋπολογισμό της κυβέρνησης της Αυστραλίας – καθώς το συνολικό κόστος είναι 4,9 εκατ. δολάρια Αυστραλίας. Το Μονοπάτι θα αποτελείται από δεκαεπτά σημεία, άμεσα συνδεδεμένα με την ιστορία, ενώ την ίδια διαδρομή, όπως και ιστορικές πληροφορίες, θα περιλαμβάνει και η ομώνυμη ιστοσελίδα. Σε ένα από τα πιο εμβληματικά σημεία, στην προβλήτα Μούδρου, θεμελιώθηκε το πολλά υποσχόμενο πρότζεκτ, το οποίο είναι αφιερωμένο στους πεσόντες του ANZAC, καθώς και στους Αυστραλούς γιατρούς, νοσηλευτές και λοιπό προσωπικό, που υπηρέτησαν στο νησί στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Πρέπει όλοι μας να στηρίξουμε την ανάδειξη της ιστορικής αυτής πτυχής του τόπου μας», τόνισε στην «Κ» ο κ. Στέλιος Μάντζαρης, πρόεδρος των ξενοδόχων και του Συλλόγου «The Lemnos Friends of Anzac», που ιδρύθηκε το 2014. Τη Λήμνο επισκέπτονται συχνά Αυστραλοί, οι οποίοι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν τον τόπο, στον οποίο συγγενείς ή απλώς συμπατριώτες τους βρέθηκαν ως νέοι στρατιώτες. «Είναι σημαντικό να συσφίγξουμε τους δεσμούς με όλες τις χώρες που συμμετείχαν τότε στην Κοινοπολιτεία και είχαν εδώ στρατιώτες», πρόσθεσε ο ίδιος, που είχε πρόσφατα την ευκαιρία να συζητήσει το θέμα στην Ινδία με τον διοικητή της Νότιας Ινδίας, προκειμένου μελλοντικά να αναζητηθούν και να εξακριβωθούν οι νεκροί Ινδοί που έχουν ενταφιαστεί στη Λήμνο.
Η εμπλοκή μας στον πόλεμο καθόρισε τις σημερινές μας αξίες
«Η εκστρατεία στην Καλλίπολη αποτέλεσε για εμάς την πρώτη στρατιωτική επιχείρηση στο εξωτερικό ως εθνική δύναμη, μέσω της οποίας διαμορφώσαμε μεταξύ άλλων και την εθνική μας συνείδηση, τον τρόπο που εμείς βλέπουμε τον εαυτό μας», αναφέρει ο γενικός κυβερνήτης της Αυστραλίας, Ντέιβιντ Χάρλεϊ, στη συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ». Εξ ου και η 25η Απριλίου, ημέρα επετείου της εκστρατείας, έχει οριστεί ως Ημέρα ANZAC, η κατεξοχήν εθνική εορτή της Αυστραλίας. Επισημαίνεται ότι στην εκστρατεία, η οποία έγινε λίγα μόνο χρόνια μετά τη σύσταση του ομοσπονδιακού κράτους της Αυστραλίας, συμμετείχαν 50.000 Αυστραλοί στρατιώτες, εκ των οποίων 8.700 σκοτώθηκαν και 19.000 τραυματίστηκαν. Το πρωί της 25ης Απριλίου το ANZAC ξεκίνησε να καταλάβει τη χερσόνησο της Καλλίπολης για να ανοίξουν τα Δαρδανέλλια στον συμμαχικό στρατό.
«Η εμπλοκή μας στον Α΄ και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διαμόρφωσε τις σημερινές μας αξίες και τα χαρακτηριστικά μας, όπως η γενναιότητα, που διατηρούμε ζωντανές έως σήμερα», επεσήμανε ο κ. Χάρλεϊ, που ως στρατιωτικός και ο ίδιος, έχει εμπειρία από στρατιωτικές επιχειρήσεις. «Οταν βρισκόμαστε σε τέτοιες συνθήκες είμαστε απόλυτα συνειδητοποιημένοι, δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό». Μπορεί η Αυστραλία να βρίσκεται σε μεγάλη γεωγραφική απόσταση από τις υπόλοιπες ηπείρους, ωστόσο όταν οι συνθήκες το απαιτούν, συμμετέχει σε διεθνείς επιχειρήσεις, όπως για παράδειγμα στη Σομαλία τη δεκαετία του ’90, στην οποία είχε και ο ίδιος μεταβεί ως στρατιωτικός.
Τους μήνες που οι Αυστραλοί συνυπήρξαν με τους Λημνίους ετέθησαν οι βάσεις μιας διακρατικής φιλίας, που διαρκεί έως σήμερα. «Υπήρξε σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ τους», τονίζει ο κ. Χάρλεϊ. «Ηδη οι πρώτοι Ελληνες μετανάστες ήρθαν στη χώρα μας το 1929, ενώ μαζικότερες αφίξεις είχαμε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», υπενθυμίζει ο 70χρονος κυβερνήτης, που έχοντας μεγαλώσει σε μια βιομηχανική πόλη, είχε από παιδί φίλους Ελληνες. «Ιδιωτικά επισκέπτομαι συχνά τη χώρα σας, ειδικά την Κέρκυρα, όπου έχω επιστήθιους φίλους». Αλλωστε, η Ελλάδα ήταν ο πρώτος του ταξιδιωτικός προορισμός στα 18 του χρόνια. «Τότε ονειρευόμουν να γίνω αρχαιολόγος, αλλά δεν κατέστη εφικτό»…
Ηταν η πρώτη στρατιωτική επιχείρηση στο εξωτερικό ως εθνική δύναμη, μέσω της οποίας διαμορφώσαμε και την εθνική μας συνείδηση, τον τρόπο που εμείς βλέπουμε τον εαυτό μας.
Πόλος έλξης
Τα ιστορικά μονοπάτια στη Λήμνο, πραγματικά και εικονικά, θεωρεί ότι θα αποτελέσουν πόλο έλξης για Αυστραλούς ταξιδιώτες. «Οι Αυστραλοί είναι εξοικειωμένοι με τις πολύωρες πτήσεις», διευκρινίζει, «κατά μέσο όρο διανύουν τα περισσότερα ταξιδιωτικά μίλια». Συνεπώς, ο «δρόμος» μέχρι τη Λήμνο δεν θα τους προκαλέσει αναστολές. «Εχουμε μια διαφορετική αίσθηση των αποστάσεων, προσωπικά ως στρατιωτικός είχα συνηθίσει να διασχίζω σε καθημερινή βάση πολλά χιλιόμετρα». Πέρα από τους τουρίστες η Ελλάδα φαίνεται να προσελκύει και επενδυτές από την Αυστραλία. «Τον Οκτώβριο που μας πέρασε η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) κατέληξε σε συμφωνία με την αυστραλιανή Macquarie Asset Management για την αγορά του 49% του Διαχειριστή Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ)», υπενθύμισε ο κ. Χάρλεϊ, τονίζοντας ότι οι συμπατριώτες του ενδιαφέρονται πολύ για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Ενδεικτικά, η Cero Development που ανήκει στη Macquarie Group προχώρησε σε περαιτέρω αύξηση των επενδύσεων για φωτοβολταϊκά έργα στη χώρα μας, ενισχύοντας το υπό ανάπτυξη χαρτοφυλάκιό της.