Θυσιάζουν εξόδους, εκδρομές και ώρες ύπνου, κάνουν εντατικές προπονήσεις ζωντανά και διαδικτυακά, εντυπωσιάζουν με τη φωτογραφική τους μνήμη και τη στρατηγική τους σκέψη… Οι Ελληνίδες σκακίστριες, ως άλλες μέλισσες, εργάζονται σιωπηλά και αποτελεσματικά, κατακτούν κορυφές και δημιουργούν ένα καλό brand name στα διεθνή τουρνουά, αν και η ελληνική Πολιτεία εξακολουθεί να μην επενδύει πάνω τους. «Η Ελλάδα, αν και χώρα μικρή σε έκταση και χωρίς σκακιστική παράδοση, είχε ισχυρές γυναικείες παρουσίες στο σκάκι ήδη από τη δεκαετία του ’80, όπως την Εύα Κόντου, την Αννα-Μαρία Μπότσαρη και τη Μαρίνα Μαρκοπούλου», λέει στην «Κ» η κ. Μαριάννα Στεφανίδη, πρόεδρος της Επιτροπής Γυναικείου Σκακιού και του Σκακιστικού Ομίλου Καλλιθέας. Στην εν λόγω επιτροπή συμμετέχουν 25 μέλη από όλη την Ελλάδα. «Φέρνουν συνεχώς νέα κορίτσια», αναφέρει, καθώς χάρη στον εγκλεισμό της καραντίνας αλλά και στη μεγάλη επιτυχία της σειράς του Netflix «The Queen’s Gambit» το σκάκι κερδίζει συνεχώς σε δημοφιλία.
«Παίξε σκάκι». Αυτή είναι η «προσταγή» διαφήμισης, την οποία τυχαία βλέπει η Αναστασία Αβραμίδου, όταν είναι 6,5 ετών. Σε λίγο καιρό η ίδια μαζί με τη μικρότερη αδελφή της αρχίζουν να μαθαίνουν σκάκι στον Σκακιστικό Ομιλο Πολίχνης. Ως παιδί η Αναστασία είναι πολυπράγμων. «Εκανα αγγλικά, γερμανικά, πληροφορική, κολύμβηση και αργότερα μπάσκετ», λέει σήμερα στην «Κ» η 23χρονη Θεσσαλονικιά, δύο φορές πρωταθλήτρια Ευρώπης, 2η θέση στην Παγκόσμια Πανεπιστημιάδα το 2022 και βασικό μέλος της Εθνικής Ελλάδας. «Χάρη στα τουρνουά είχα ένα ισχυρό κίνητρο να τελειοποιήσω τα αγγλικά μου, από τις άλλες δραστηριότητες κράτησα το μπάσκετ, διότι είμαι πεπεισμένη ότι χρειάζομαι και σωματική άσκηση παράλληλα με τη σωματική». Γρήγορα διαφαίνεται το ταλέντο της Αναστασίας. «Για να συμμετέχω σε αγώνες, έλειπα από το σχολείο, στην Α΄ Γυμνασίου οι καθηγητές έλεγαν “γράφει καλά στα τεστ, αλλά δεν την ξέρουμε”». Στο σκάκι αποδίδει τη φωτογραφική της μνήμη, την πειθαρχία, την υπακοή της σε κανόνες. Σήμερα, η Αναστασία μοιράζεται τον χρόνο της ανάμεσα στην Ιατρική, στα μαθήματα σκακιού που κάνει σε μαθητές, αλλά και στο προσωπικό διάβασμα τουλάχιστον τριών ωρών την ημέρα. «Ο ρόλος της προπονήτριας με γεμίζει και θέλω να τον συνεχίσω, έχω όμως θέσει και δικούς μου στόχους – στη διάρκεια του αγροτικού, θα βάλω τα δυνατά μου να αποκτήσω τον τίτλο “woman grandmaster”».
«Δεν διαφημίζεται επαρκώς»
Από την Πολίχνη Θεσσαλονίκης ξεκινάει την καριέρα της η 30χρονη σήμερα Κατερίνα Παυλίδου, μεσογειονίκης γυναικών, 3η θέση στο πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα blitz και βασικό μέλος της Εθνικής Ελλάδας. «Για μένα όλα ξεκίνησαν όταν ένας θείος μας έκανε δώρο μια σκακιέρα». Η ίδια και ο αδελφός της, πέντε και επτά ετών τότε, ενθουσιάζονται και εγγράφονται στον Σκακιστικό Ομιλο. Στα οκτώ της χρόνια η Κατερίνα κερδίζει το πρώτο πανελλήνιο πρωτάθλημα στην κατηγορία κάτω των δέκα ετών. «Το σκάκι για εμάς εξελίσσεται σε ένα οικογενειακό πρότζεκτ», αναφέρει, καθώς τόσο η ίδια αλλά και ο μεγαλύτερος αδελφός της, Τάσος, αναδεικνύουν γρήγορα το ταλέντο τους στο σκάκι, με το οποίο ασχολείται επιτυχώς και το τρίτο παιδί της οικογένειας. «Πίσω από κάθε επιτυχημένο παίκτη βρίσκεται μια οικογένεια που τον στηρίζει ψυχολογικά και οικονομικά, ένας γονιός που τον συνοδεύει στα πολυήμερα τουρνουά ανά την Ελλάδα και τον κόσμο». Μέσω του σκακιού, «έμαθα να μελετώ τον αντίπαλο και να διαχειρίζομαι σωστά τον χρόνο μου». Δείγμα της στρατηγικής σκέψης που ανέπτυξε ήταν και η επιλογή της να γίνει αστυνομικός. «Το αποφάσισα αφενός για την άμεση επαγγελματική αποκατάσταση, αφετέρου διότι χάρη σε σχετικό Προεδρικό Διάταγμα έχω το δικαίωμα ως αστυνομικός να έχω άδεια για να συμμετέχω στα σχετικά τουρνουά σκακιού, εξηγεί η 30χρονη σκακίστρια, που καθημερινά κάνει προπόνηση, παίζει online και διαβάζει. Η Κατερίνα θεωρεί, όμως, ότι το σκάκι δεν έχει ακόμα τη θέση που του αξίζει στη συλλογική μας συνείδηση. «Το άθλημά μας όχι μόνο δεν διαφημίζεται επαρκώς, αλλά συχνά υποβαθμίζεται, συναντώ ανθρώπους που το θεωρούν αντίστροφο του ταβλιού». Στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, στην Κίνα, στην Ινδία, ακόμα και στην Τουρκία οι παίκτες έχουν χορηγούς, η Πολιτεία τους δίνει κίνητρα, έτσι ώστε να ασχολούνται κατ’ αποκλειστικότητα με το σκάκι.
«Πίσω από κάθε επιτυχημένο παίκτη βρίσκεται μια οικογένεια που τον στηρίζει ψυχολογικά και οικονομικά, ένας γονιός που τον συνοδεύει στα πολυήμερα τουρνουά».
Η αναλογία γυναικών ανδρών στο σκάκι είναι 1/5. Υπάρχουν διοργανώσεις open (και για τα δύο φύλα) και άλλες αποκλειστικά για γυναίκες. «Οι παρτίδες μας είναι πιο ανταγωνιστικές από εκείνες των ανδρών», λέει η κ. Στεφανίδη, η οποία μυήθηκε στον κόσμο του σκακιού ήδη από τα 3,5 της χρόνια, «σπάνια λήγουν με ισοπαλία». Παρά την ένταση του αγώνα, «μακριά από τη σκακιέρα διατηρούμε στενές και ειλικρινείς φιλίες». Δεν είναι λίγες οι φορές που στα σκακιστικά τουρνουά ακούγονται σεξιστικά σχόλια. «Η αντίληψη ότι το γυναικείο σκάκι είναι κατώτερο του ανδρικού ήταν η πλέον διαδεδομένη», θυμάται η Αναστασία Αβραμίδου. Ωστόσο, η συνεχής επαφή με το εξωτερικό αποδεικνύει στην Αναστασία του λόγου το… αναληθές. «Στην Πολωνία και στη Γεωργία τα χρηματικά έπαθλα είναι ισάξια μεταξύ των δύο φύλων, όμως οι περισσότερες διακρίσεις προέρχονται από τις γυναίκες».
«Μοναδική ευκαιρία»
Για τους απανταχού σκακιστές η πιο αναγνωρίσιμη Ελληνίδα είναι η διαιτήτρια Τάνια Καραλή, η οποία εδώ και λίγες εβδομάδες αναβαθμίστηκε σε διεθνή διαιτήτρια Α΄ κατηγορίας (International Arbiter A΄) – η μοναδική Ελληνίδα σε αυτή τη θέση (σ.σ. άλλες δύο βρίσκονται στη Β΄ διεθνή κατηγορία διαιτητή). Στην Α΄ κατηγορία έχουν καταταγεί 85 άνδρες και μόλις 15 γυναίκες από όλο τον κόσμο. «Ξεκίνησα να μαθαίνω σκάκι στα 26, σε μια πολύ προχωρημένη για τα σκακιστικά δεδομένα ηλικία», αναφέρει, «είμαι μέτρια σκακίστρια – έχω τις βασικές γνώσεις και την εμπειρία του παιχνιδιού, οπότε μπορώ να “μπω” στα παπούτσια των παιχτών». Η Τάνια παρακολουθεί τυχαία το πρώτο της σεμινάριο διαιτητικής στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 2010, «επειδή μου αρέσει ο σκακιστικός κόσμος, όπου δεν υπάρχουν στεγανά, το σκάκι φέρνει κοντά ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών και εθνικοτήτων, μπορεί να παίξει ένας 7χρονος με έναν 77χρονο». Συνεχίζει με σεμινάρια, στα οποία γίνεται ανταλλαγή τεχνογνωσίας μέσω role playing, ενώ συμμετέχει ως διαιτήτρια σε πολλά τουρνουά συλλέγοντας εμπειρία. Η επιμέλεια και η προσήλωσή της στη σκακιέρα, η γλωσσομάθεια, αλλά και η ψυχραιμία της αποδεικνύονται μοναδικές αρετές, απαραίτητες σε έναν διαιτητή. «Μέσω αυτής της δουλειάς είχα τη μοναδική ευκαιρία να επισκεφτώ τόπους, στους οποίους ποτέ δεν θα ταξίδευα». Οι καλύτερες αναμνήσεις της προέρχονται από τις Ολυμπιάδες, καθώς δίνει το «παρών» το 2018 στη Γεωργία και το 2022 στην Ινδία. «Συνάντησα αθλητές από χώρες που δεν ήξερα ότι υπήρχαν, ήμουν διαιτήτρια σε αγώνες, όπου οι σκακιστές φορούσαν το παραδοσιακό καπέλο του Κιργιστάν και τις πολύχρωμες αφρικανικές στολές», λέει με ενθουσιασμό. «Πάω σε κάθε διοργάνωση σαν να είναι η τελευταία μου φορά», καταλήγει, «υπό την έννοια ότι δίνω τον καλύτερό μου εαυτό». Η Τάνια, άλλωστε, αξιολογείται σε κάθε της εμφάνιση. «Βάσει της επίδοσής μου θα αποφασιστεί αν θα κληθώ ξανά ή όχι», εξηγεί η ίδια, που πλέον βιοπορίζεται από τη διαιτησία.
Οσοι σκακιστές δεν έχουν αγωνιστεί υπό το άγρυπνο βλέμμα της Τάνιας, την έχουν γνωρίσει μέσω του εγχειριδίου Swiss Manager. «Στη διάρκεια του πρώτου lockdown συνέγραψα στα αγγλικά ένα εγχειρίδιο για το πιο διαδεδομένο σύστημα κλήρωσης, μέσω του οποίου ορίζεται ποιος θα αγωνιστεί με ποιον». Το εγχειρίδιο της Τάνιας Καραλή έχει ήδη μεταφραστεί σε δέκα γλώσσες και έχει διαδοθεί σε όλο τον σκακιστικό κόσμο.
