Είναι λίγο μετά τις 12 το πρωί και η Χρυσέλλα Λαγαρία, συνιδρύτρια της ΚΟΙΝΣΕΠ «Black Light», απαντά στις φωνητικές εντολές της εφαρμογής gov.gr wallet προκειμένου να έχει ανά χείρας την ψηφιακή ταυτότητά της και να μπορέσει σε λίγο να ψηφίσει στο 100ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών. Οι εκλογές για άτομα με οπτική βλάβη απαιτούν μια σχετική προετοιμασία και μια ακόμα καλύτερη γνώση των δικαιωμάτων τους, όπως αναφέρει η ίδια καθώς πηγαίνουμε μαζί στο εκλογικό τμήμα. Ηδη για να προσεγγίσει το κτίριο, η 42χρονη γυναίκα χρειάζεται να επιστρατεύσει μεγαλύτερη μαεστρία απ’ ότι συνήθως: λόγω μεγάλης προσέλευσης στη σχολική μονάδα, τα διπλοπαρκαρισμένα είναι πολλά, οι οδηγοί είναι βιαστικοί και απρόσεκτοι, οι ράμπες έχουν καταληφθεί από ΙΧ και μηχανάκια.
«Θέλω να ψηφίζω ακριβώς, όπως όλος ο κόσμος»
«Οι επιλογές που μέχρι τώρα έχουμε είναι- είτε να ρίξουμε απευθείας στην κάλπη ένα ψηφοδέλτιο που έχουμε ήδη μαζί μας, εφόσον ο δικαστικός αντιπρόσωπος είναι σύμφωνος, είτε να μπούμε στο παραβάν με τον ίδιο ή κάποιο πρόσωπο της απολύτου εμπιστοσύνης μας, όπου αφού μας διαβάσουν με τη σειρά τα διαθέσιμα ψηφοδέλτια και αφού εμείς απομνημονεύσουμε τη σειρά, τους ζητάμε να βγουν και εν συνεχεία επιλέγουμε το ψηφοδέλτιο που κρίνουμε» περιγράφει, και προσθέτει: «Προσωπικά, προτιμώ να εισέρχομαι μόνη στο παραβάν, θέλω να ψηφίζω ακριβώς, όπως όλος ο κόσμος». Πριν από πολλά χρόνια, βρέθηκε σε αντιπαράθεση με έναν δικαστικό αντιπρόσωπο, ο οποίος επέμενε να μπει μέσα στο παραβάν μαζί της, τονίζοντας ότι αυτό όριζε η νομοθεσία. «Πράγμα που, ωστόσο, δεν ίσχυε» τονίζει η ίδια. Φέτος, πλησιάζοντας στην ισόγεια αίθουσα, η οποία ωστόσο απείχε έξι σκαλοπάτια από το έδαφος, η δικαστική αντιπρόσωπος, όχι μόνο σηκώνεται από τη θέση της για να την υποδεχθεί, αλλά την χαιρετάει με το όνομά της. «Ευτυχής συγκυρία, καθώς τυχαίνει να είναι γνωστή μου και να έχει συγγενή, ο οποίος είναι εξίσου τυφλός» λέει στην «Κ» η Χρυσέλλα βγαίνοντας στο προαύλιο του σχολείου. Ωστόσο, παρά τις καλές προθέσεις των παριστάμενων, προκαλείται μια μικρή αναστάτωση και αμηχανία στη σχολική αίθουσα, μέχρι η ίδια να μπορέσει να μπει στο άδειο παραβάν, να ρίξει την ψήφο στην κάλπη και να εξέλθει χωρίς ούτε να στραβοπατήσει ούτε να χτυπήσει κάποιον με το λευκό μπαστούνι της.
Το ΦΕΚ που εκδόθηκε προ ολίγου καιρού με τον τίτλο «εκλογικά κέντρα για ΑμεΑ» φαίνεται ότι δεν αφορά στους τυφλούς συμπολίτες μας. «Προβλέπει να υπάρχει ένας ισόγειος χώρος, στον οποίο άνθρωποι με κινητικές αναπηρίες να μπορούν να ζητήσουν από εφορευτική επιτροπή και δικαστικό επιμελητή να φέρουν την κάλπη στον χώρο για να ψηφίσουν» περιγράφει, «δεν υπάρχει όμως κάποια διευκόλυνση για όσους δεν βλέπουν, κάποια φωνητική επιλογή ή κάτι παρεμφερές». Βέβαια, το να ψηφίζουν όσοι δεν βλέπουν στο ισόγειο διευκολύνει, «καθώς πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι πρόκειται και για ανθρώπους που τυφλώθηκαν με το πέρας των ετών και είναι μεγάλης ηλικίας, καθώς και ότι για να ανεβούμε σκάλες και να εντοπίσουμε την αίθουσα χρειαζόμαστε οδηγίες ή κάποιον συνοδό». Το θετικό, σύμφωνα με τη Χρυσέλλα, «είναι ότι επιτρέπει στα σκυλιά-οδηγούς να συνοδεύουν τους τυφλούς, κάτι που διευκολύνει σημαντικά τη διαδικασία». Προς το παρόν, βέβαια, στη χώρα μας, όσοι συνοδεύονται από σκυλιά δεν ξεπερνούν τους 25. «Από την άλλη, προϋποθέτει οι δικαστικοί αντιπρόσωποι να παίρνουν ενώπιον όλων των εμπλεκομένων τον φάκελο από τα χέρια των αναπήρων και να τον ρίχνουν οι ίδιοι στην κάλπη» επισημαίνει η ίδια, «αυτό έχει νόημα μόνο σε όσους ψηφοφόρους έχουν αναπηρία άνω άκρων, για όλους τους άλλους είναι άχρηστο».
Είναι λύση η αξιοποίηση της braille;
Ποιος, τελικά, θα ήταν ο ορθότερος τρόπος να ψηφίζουν τα άτομα με οπτική βλάβη; «Η ιδέα να δημιουργηθούν εκλογικά κέντρα μόνο για εμάς θα ήταν άστοχη· αφενός επειδή μπορεί να μας ταλαιπωρούσε επί της ουσίας περισσότερο η μετάβαση σε ένα κέντρο πολύ μακριά από το σπίτι μας, αφετέρου επειδή και εμείς μπορεί να θέλουμε να ψηφίσουμε με τους οικείους μας στη γειτονιά μας, οπότε μια τέτοια “λύση” θα αποτελούσε διακριτική μεταχείριση» εξηγεί η Χρυσέλλα. «Η αξιοποίηση της braille, που κατά καιρούς ακούγεται, δεν είναι ιδανική λύση» απαντά στο εύλογο ερώτημα η ίδια, «καταρχάς γιατί όλοι οι τυφλοί δεν γνωρίζουν τη braille· όσοι τυφλώθηκαν μετά τα 18 τους χρόνια δεν έχουν εξοικείωση με τη γραφή, γιατί δεν συναντάται πουθενά». Οπως υπενθυμίζει, «όσοι βλέπουν κάνουν όλα τα πράγματα από το κινητό και τον υπολογιστή τους· και όσοι δεν βλέπουν το ίδιο, με εφαρμογές ίδιες, στις οποίες όμως παρεμβαίνει ένα software που κάνει την εφαρμογή να “ακούγεται”». Επιπλέον, η braille δεν μπορεί να διασφαλίσει τη μυστικότητα της ψήφου- ειδικά στα μικρά μέρη. «Για εμένα η ιδανική λύση είναι η ηλεκτρονική ή και η επιστολική ψήφος» καταλήγει. «Η braille θα μπορούσε να είναι μια εναλλακτική για άτομα που δεν έχουν ευχέρεια με την τεχνολογία».
Μέχρι, όμως, να γίνουν τέτοιες αλλαγές, η Χρυσέλλα κρίνει πως είναι απαραίτητο οι δικαστικοί αντιπρόσωποι, οι οποίοι -μεταξύ άλλων- είναι επιφορτισμένοι και με την εξυπηρέτηση αναπήρων, να έχουν εκπαιδευτεί ούτως ώστε να μπορούν να τους δίνουν οδηγίες για το πώς να κινούνται στον χώρο. «Ας ψηφίζουμε όπου είμαστε εγγεγραμμένοι, αλλά να υπάρχει σε κάθε εκλογικό κέντρο ένας επιμελητής εκπαιδευμένος και γνώστης της διαδικασίας» τονίζει η ίδια. «Θέλω να κάνω τη διαδικασία όσο το δυνατόν δική μου, γιατί αφορά την ψήφο μου, από την οποία διακυβεύονται πολλά και κρίσιμα για εμάς τους ανάπηρους». Και καταλήγει: «Καμία κυβέρνηση δεν έχει ασχοληθεί σοβαρά με τα δικά μας θέματα, όπως τα εργασιακά που προβληματίζουν τους συνομηλίκους μου».