Eναν παράδεισο βιοποικιλότητας κρύβουν σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι της Ελλάδας. Χάρη στις ειδικές συνθήκες προστασίας τους, στους αρχαιολογικούς χώρους έχουν βρει καταφύγιο πολλά και διαφορετικά είδη φυτών και ζώων, τα οποία άρχισε να καταγράφει ομάδα 48 επιστημόνων από επτά πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα. Μοναδικοί εχθροί της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας στις περιοχές αυτές είναι οι αποψιλώσεις και οι… γάτες.
Το πρόγραμμα ονομάζεται ΒΙΑΣ, από τα αρχικά «Βιοποικιλότητα στους Αρχαιολογικούς χώρους», που σχηματίζουν το όνομα του Βία του Πριηνέος, ενός από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Πρόκειται για μια σύμπραξη των υπουργείων Πολιτισμού και Περιβάλλοντος με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και χρηματοδότηση από τον ΟΦΥΠΕΚΑ (Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος). Στο πρόγραμμα συμμετέχουν 26 ζωολόγοι όλων των ειδικοτήτων και 22 βοτανολόγοι από επτά πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα, που θα κάνουν 474 ημέρες έρευνα πεδίου και 80 ημέρες εργαστηριακών αναλύσεων. Η έρευνα πραγματοποιείται σε 20 αρχαιολογικούς χώρους σε όλη την Ελλάδα: από την Ακρόπολη και την Αρχαία Αγορά στην Αθήνα έως τη Δήλο, τη Φαιστό, τον Αγιο Αχίλλειο στις Πρέσπες, το Μον Ρεπό στην Κέρκυρα.
Επιστημονικός υπεύθυνος είναι ο Παναγιώτης Παφίλης, καθηγητής Ζωικής Ποικιλότητας στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Οι αρχαιολογικοί χώροι, επειδή προστατεύονται επί μακρόν, έχουν λειτουργήσει ως καταφύγια για τη χλωρίδα και την πανίδα», εξηγεί στην «Κ». «Κάποιοι από αυτούς είναι χαρακτηρισμένοι μνημεία της παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO, όπως η Ακρόπολη, η Επίδαυρος, η Ολυμπία και οι Φίλιπποι. Κάποιοι βρίσκονται σε περιοχές Natura, όπως ο Μυστράς και ο Ακροκόρινθος, κάποιoι και τα δύο. Φυσικά, η λειτουργία ενός αρχαιολογικού χώρου επιβάλλει κάποιους περιορισμούς, που προκύπτουν από την ανάγκη επισκεψιμότητας του χώρου.
Για παράδειγμα, σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους πραγματοποιείται αποψίλωση γύρω από τα μνημεία τόσο για να μην εμποδίζεται η προσέγγιση, όσο και για την προστασία τους στο ενδεχόμενο πυρκαγιάς. Ομως σε όλους υπάρχουν σημεία που είτε δεν είναι προσβάσιμα είτε δεν είναι ελκυστικά. Επιπλέον, κάποιοι αρχαιολογικοί χώροι καταλαμβάνουν πολύ μεγάλη έκταση, λ.χ. ο Ακροκόρινθος, και έτσι η αποψίλωση είναι περιορισμένη στα σημεία όπου κρίνεται απαραίτητη. Ετσι η χλωρίδα παραμένει πλούσια. Για την πανίδα, ο μεγαλύτερος εχθρός είναι μάλλον… οι γάτες».
Στην περίπτωση της πανίδας, υπάρχει ένα μεγάλο ανεξερεύνητο πεδίο. «Παλαιότερα είχαν γίνει κάποιες καταγραφές για ζώα και πουλιά σε αρχαιολογικούς χώρους. Δεν είχε γίνει, όμως, βασική έρευνα σε μεγάλες ομάδες ζώων όπως τα ασπόνδυλα (έντομα, αράχνες, σαλιγκάρια κ.ά.). Η ερευνητική εργασία θα είναι πρωτότυπη ως προς αυτά, γιατί δεν γνωρίζουμε τι υπάρχει. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά για την αφθονία και την ποικιλότητα των ειδών, ακόμη και για τα πιο μεγάλα ζώα, όπως πουλιά, θηλαστικά και ερπετά. Μάλιστα, είναι εξοικειωμένα με την ανθρώπινη παρουσία, λ.χ. είδαμε πέρδικες στον αρχαιολογικό χώρο στο Σούνιο».