Απομόνωση, αποστασιοποίηση, αποξένωση, απομάκρυνση, αποχωρισμός, είναι μερικές από τις λέξεις που περιγράφουν τη συνθήκη που βίωσε η ανθρωπότητα την περίοδο των περιοριστικών μέτρων κατά της Covid-19. Τρία χρόνια αργότερα, ωστόσο, η «σκιά» τους φαίνεται να είναι πιο έντονη από ποτέ. Οι άνθρωποι έχουν γίνει περισσότεροι εχθρικοί και αυστηροί με τους γύρω τους. Πολλοί έχουν συσσωρεύσει θυμό μέσα τους για διαφόρους λόγους, ενώ η οδηγία την περίοδο της πανδημίας να μείνουμε μακριά από τους άλλους φαίνεται πως επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο σήμερα σχετιζόμαστε μεταξύ μας και το κατά πόσο βλέπουμε τον άλλον σαν πηγή απειλής.
Την ίδια ώρα, έχουμε γίνει πιο σκληροί και με εμάς τους ίδιους. Σε μία εποχή που η καθημερινότητα κινείται με αστραπιαίους ρυθμούς με υποχρεώσεις επίμονες και κάποιες φορές εξουθενωτικές, άραγε πόσο χρόνο διαθέτουμε στον εαυτό μας και πόσο επιεικείς είμαστε μαζί του; Αν ψάξουμε βαθύτερα ή γίνουμε για μία στιγμή εξωτερικός παρατηρητής των καταστάσεων, τότε η απάντηση μπορεί να μας πικράνει, όχι μόνο επειδή τον παραμελήσαμε, αλλά επειδή επιμένουμε να του φερόμαστε σκληρά και να τον μαλώνουμε συχνά.
Έχοντας στο μυαλό της τα λόγια του αμερικανού συγγραφέα Τζακ Κορνφιλντ, «αν η συμπόνια που νιώθεις δε συμπεριλαμβάνει τον εαυτό σου, τότε είναι ατελής», η Αλεξάνδρα Χαβιάρα, ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια του Κέντρου Πρόληψης των Εξαρτήσεων & Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «Άρηξις» στους δήμους Αγία Βαρβάρα, Αιγάλεω και Χαϊδάρι, διοργάνωσε ένα εργαστήριο προκειμένου να υπενθυμίσει στους κατοίκους των τριών δήμων πως εκτός από τους γύρω μας, πρέπει να δείχνουμε συμπόνια και στον ίδιο μας τον εαυτό.
Σε αυτό το εργαστήρι, οι κάτοικοι που λαμβάνουν μέρος, μαθαίνουν να «δουλεύουν» περισσότερο με τον εαυτό τους, ενώ μέσω διαφόρων διαδραστικών και ομαδικών ασκήσεων αντιλαμβάνονται ή συνειδητοποιούν πότε ενδεχομένως γίνονται υπερβολικά σκληροί.
Όπως αναφέρει η συντονίστρια του προγράμματος, η πανδημία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να ξεχάσουμε ή να παραμερίσουμε την ουσία των λέξεων «συμπόνια» και «αυτοσυμπόνια».
«Η ιδέα για τη δημιουργία του συγκεκριμένου εργαστηρίου ήρθε παρατηρώντας όλο αυτό το διάστημα μία τάση μεγαλύτερης σκληρότητας στον τρόπο που επικοινωνούν οι άνθρωποι. Βλέπω πως πολλές φορές είμαστε περισσότεροι εχθρικοί και αυστηροί τόσο με τους γύρω μας όσο και με τον ίδιο μας τον εαυτό», αναφέρει η ψυχολόγος.
Αυτοσυμπόνια, όχι λύπηση
Η κα. Χαβιάρα επισημαίνει πως η λέξη «αυτοσυμπόνια» πολλές φορές μπερδεύει τους ανθρώπους καθώς αρκετοί δεν γνωρίζουν αν είναι καλό ή κακό να έχουν αυτό το χαρακτηριστικό.
«Στο εργαστήριο ξεκινούμε πάντα με το θεωρητικό κομμάτι και συζητάμε γύρω από την έννοια της αυτοσυμπόνιας. Αυτό γίνεται διότι πολλοί ακούγοντας τη συγκεκριμένη λέξη παραξενεύονται και νομίζουν πως σχετίζεται με τη λύπηση. Ωστόσο δεν είναι καθόλου έτσι», τονίζει η ίδια.
Όπως μας λέει, τα λόγια της συγγραφέα και ψυχολόγου Κριστίν Νεφ, εξηγούν με τον καλύτερο τρόπο τι θα πει αυτοσυμπόνια. «Αυτοσυμπόνια είναι να είσαι ζεστός και να στέκεσαι με κατανόηση απέναντι στον εαυτό σου όταν υποφέρει, αποτυγχάνει ή αισθάνεται ανεπαρκής αντί να τους ασκείς κριτική ή να αγνοείς τον πόνο και τα δυσάρεστα συναισθήματα».
Ωστόσο, η εύρεση αυτής της ισορροπίας που θα σε οδηγήσει να «γίνεις φίλος του εαυτού σου» δεν είναι εύκολη υπόθεση για κανέναν.
Η κ. Χαβιάρα επισημαίνει πως ο καθένας έχει το δικό του προσωπικό «βαρίδι» που τον εμποδίζει από το να δείξει τρυφερότητα στον ίδιο και στους άλλους. Σε αρκετές περιπτώσεις τα βαρίδια αυτά σχετίζονται με κοινωνικά στερεότυπα, προσωπικές ενοχές, αλλά και με λανθασμένες αντιλήψεις που συνεχίζουν να περνούν από… γενιά σε γενιά.
Η παγίδα της τέλειας εικόνας
«Η αλήθεια είναι πως από το θέμα της αυτοσυμπόνιας «γεννιούνται» πολλά νέα θέματα για τον καθένα ξεχωριστά. Πολλοί αντιλαμβάνονται πως έχουν μία σχετική ανικανότητα στην διευθέτηση των ορίων τους, ενώ άλλοι βλέπουν πως δεν μπορούν να διαχειριστούν τις ενοχές τους. Επίσης βλέπουμε ακόμη πως πολλές γυναίκες στην Ελλάδα υπεραλαμβάνουν ευθύνες και μπαίνουν στον ρόλο του φροντιστή για μεγάλο χρονικό διάστημα, έχοντας στο πίσω μέρος τους μυαλού τους πως κάποια στιγμή θα τους φροντίσει κάποιος άλλος», αναφέρει η κ. Χαβιάρα προσθέτοντας πως ειδικά η τελευταία περίπτωση είναι αρκετά εγκλωβιστική για όποια γυναίκα αυτοπεριορίζεται σε έναν ρόλο, όπως είναι ο ρόλος της μητέρας, της συζύγου ή γενικότερα της «τέλειας γυναίκας» που συμπεριλαμβάνει και τα δύο.
Άλλωστε, η έλλειψη αυτοσυμπόνιας έρχεται σε πλήρη αντίθετη με την κουλτούρα της «τέλειας εικόνας» (σ.σ. περφεξιονισμού) η οποία είναι βαθιά ριζωμένη στην ελληνική κοινωνία.
«Η κουλτούρα μας είναι αρκετά επικεντρωμένη στο θέμα της εικόνας που σχετίζεται με το πώς θέλουμε να μας βλέπουν οι άλλοι. Ωστόσο, αγνοούμε σε μεγάλο βαθμό το πώς εμείς θέλουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας και να είμαστε ικανοποιημένοι από ό,τι κάνουμε. Είμαστε δηλαδή σε ένα διαρκές κυνηγητό ώστε να καταφέρουμε κάτι, χωρίς πολλές φορές να είμαστε σίγουροι αν το θέλουμε εμείς ή οι άλλοι», επισημαίνει η ίδια τονίζοντας πως αυτό το ταξίδι «εύρεσης του εαυτού» έχει ιδιαίτερη βαρύτητα μέσα στην οικογένεια.
«Μην κάνεις τα λάθη που έκανα εγώ»
Δεδομένου πως οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπο για τα παιδιά τους, εκείνα με τη σειρά τους βλέπουν και μιμούνται τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς τους συμπεριφέρονται στον εαυτό τους.
«Πολλές φορές μου έρχεται στο μυαλό η συνήθης φράση που ακούω να λένε στα παιδιά τους: “μην κάνεις τα λάθη που έκανα εγώ”. Στην πραγματικότητα όμως τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως από αυτό που βλέπουν ως ζωντανό παράδειγμα, οπότε όταν ένας γονιός δεν φροντίζει τον εαυτό του, δεν μπορεί να απαιτήσει ή να συμβουλέψει στη συνέχεια το παιδί του να κάνει κάτι διαφορετικό, αφού τόσα χρόνια το ίδιο έβλεπε μία συγκεκριμένη κατάσταση», αναφέρει η κ. Χαβιάρα.
Εκτός όμως από την προσπάθεια που γίνεται στο εργαστήριο ώστε οι άνθρωποι να γίνουν περισσότερο «φίλοι» με τον εαυτό τους, οι βιωματικές ασκήσεις τους βοηθούν να συνειδητοποιήσουν πότε κινδυνεύουν να οδηγηθούν στην υιοθέτηση ενός «ακραίου ρόλου».
Ακραίοι ρόλοι
Η κ. Χαβιάρα εξηγεί πως υπάρχουν τρεις ακραίοι ρόλοι. Ο «θύτης» που ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του. Το «θύμα», δηλαδή ο άνθρωπος που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Και ο «σωτήρας/διασώστης» που προσπαθεί να σώσει τον θύμα από το θύτη.
«Οι άνθρωποι που έχουν το προφίλ του σωτήρα δυσκολεύονται πάρα πολύ με το θέμα της αυτοσυμπόνιας. Από την άλλη, το θύμα αδυναμεί να λάβει δράση και να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Τέλος, ο θύτης δεν έχει τον τρόπο να επικοινωνήσει αυτό που θέλει να πετύχει με αποτέλεσμα πολλές φορές να λειτουργεί εις βάρος κάποιων άλλων» εξηγεί η ψυχολόγος, επισημαίνοντας πως μόνο με το να δίνουμε συμπόνια και να έχουμε αυτοσυμπόνια καταφέρνουμε να βγούμε από αυτές τις ακραίες καταστάσεις.
Όσο για τα συναισθήματα των πολιτών μετά το τέλος κάθε εργαστηρίου, η συντονίστρια προσθέτει πως είναι ανάμεικτα, αλλά εν τέλει υπάρχει κάτι ευχάριστο από αυτή την προσπάθεια.
Οι περισσότεροι μετά το τέλος του εργαστηρίου έχουν συνειδητοποιήσει «σκληρά» πράγματα για τον εαυτό τους. Ωστόσο φεύγουν με ένα συναίσθημα ανακούφισης: αφενός καταλαβαίνουν πως δεν είναι οι μόνοι που προβληματίζονται από μία κατάσταση κι έτσι δεν νιώθουν μοναξιά, αφετέρου γνωρίζουν πού πρέπει να στοχεύσουν για να βελτιωθούν.
«Αυτό που κρατάω είναι πως μόλις τελειώσει το εργαστήριο η πλειοψηφία δεν θέλει να φύγει, αλλά θέλει να συζητήσει κι άλλο. Γι’ αυτό άλλωστε και εμείς προσθέσαμε επιπλέον ημερομηνίες για να βοηθήσουμε όσα περισσότερα άτομα μπορούμε» καταλήγει η κ. Χαβιάρα.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr