Εχουν περάσει 12 ημέρες από το πολύνεκρο ναυάγιο του αλιευτικού νοτιοδυτικά της Πύλου και τα κενά, όπως και τα αναπάντητα ερωτήματα, στην υπόθεση παραμένουν πολλά. Η «Κ» επιχειρεί σήμερα μέσα από ερωταπαντήσεις να ρίξει φως σε σκοτεινές πτυχές της τραγωδίας.
Eγινε ή όχι προσπάθεια ρυμούλκησης του μοιραίου αλιευτικού από το Λιμενικό;
Στις πρώτες λεπτομερείς ανακοινώσεις του το Λιμενικό παρέλειψε να κάνει αναφορά στη χρήση σχοινιού από το πλήρωμα του πλοίου «920» που προσέγγισε το αλιευτικό πριν βυθιστεί.
Στην ένορκη κατάθεσή του, πάντως, ο κυβερνήτης περιέγραψε ότι έδεσε ένα «μικρό κάβο» στο πλοιάριο με τους μετανάστες. Κατέθεσε επί λέξει: «Περί την 23.50 βρισκόμενοι πλησίον του, τους δόθηκε ένας μικρός κάβος με σκοπό να το προσεγγίσουμε και να διαπιστώσουμε τι ακριβώς χρειάζεται (…) Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις αν θέλουν βοήθεια – συνδρομή μάς αγνόησαν και περί ώρα 23.57 έλυσαν τον κάβο που τους είχαμε δώσει».
Στελέχη του Λιμενικού δηλώνουν ότι η χρήση κάβου προσέγγισης αποτελεί συνήθη πρακτική κατά τη διάρκεια των ελέγχων στη θάλασσα και ότι ουδεμία σχέση έχει με απόπειρα ρυμούλκησης. Το αλιευτικό εξάλλου ήταν υπερφορτωμένο και η ρυμούλκησή του προς τις ελληνικές ακτές και μάλιστα τη νύχτα θα ήταν ριψοκίνδυνη.
Αναφέρουν ακόμη ότι οι περιοχές ευθύνης έρευνας και διάσωσης (SAR) της Ιταλίας και της Μάλτας απείχαν 70 και 50 ναυτικά μίλια αντίστοιχα και πως ακόμη κι αν στόχος τους ήταν να «σπρώξουν» το αλιευτικό εκτός της ελληνικής περιοχής ευθύνης, αυτό θα απαιτούσε 2 έως 3 ημέρες. Και σίγουρα δεν θα είχε ολοκληρωθεί πριν από το πρώτο φως της ημέρας, όταν θα ξεκινούσαν οι πτήσεις των αεροσκαφών του Frontex.
Ενώπιον της ανακρίτριας, πάντως, οι εννέα διασωθέντες που εξετάστηκαν ως μάρτυρες (υπέδειξαν στις Αρχές τους φερόμενους ως διακινητές) μίλησαν ξεκάθαρα για απόπειρα ρυμούλκησής τους από το «ελληνικό πλοίο», συνδέοντάς τη με τη βύθιση του αλιευτικού. «Το ελληνικό πλοίο έδεσε σχοινί στο μπροστινό μέρος του πλοίου μας και ξεκίνησε να μας τραβάει αργά, όμως το σχοινί κόπηκε (…) Τη δεύτερη φορά που το έδεσαν στην αρχή αισθανθήκαμε ότι μας τραβάνε, μετά το πλοίο μας πήρε κλίση», κατέθεσε 23χρονος Σύρος. «Το ελληνικό πλοίο έριξε σχοινί και το δέσαμε αλλά δεν πρόλαβε να μας μετακινήσει. Ολος ο κόσμος έκανε φασαρία, κάποιοι ζητούσαν βοήθεια και κάποιοι άλλοι ήθελαν να πάνε στην Ιταλία. Το πλοίο μας τότε από ένα δυνατό τράβηγμα πήρε κλίση και κατέληξαν στο νερό», ανέφερε στην κατάθεσή του δεύτερος Σύρος μάρτυρας.
Γιατί οι 9 μάρτυρες αναφέρθηκαν στη χρήση σχοινιού ενώπιον της ανακρίτριας, αλλά δεν είπαν τίποτα σχετικό στις καταθέσεις που προηγήθηκαν στην ασφάλεια του Λιμενικού;
Στις καταθέσεις στο Λιμεναρχείο Καλαμάτας την περασμένη Τετάρτη και Πέμπτη οι 9 υπήκοοι Συρίας και Πακιστάν περιέγραψαν τις συνθήκες του ταξιδιού και υπέδειξαν τα μέλη του κυκλώματος που επέβαιναν στο αλιευτικό. Οταν ρωτήθηκαν για τα αίτια του ναυαγίου, ορισμένοι απάντησαν «κάποια στιγμή το βράδυ ήρθε ένα πλοίο του Λιμενικού για βοήθεια και ξαφνικά το πλοίο τούμπαρε και βρεθήκαμε στο νερό». Αλλοι απέδωσαν τη βύθιση στον μεγάλο αριθμό ατόμων που επέβαινε στο πλοιάριο.
Το πρωί της Παρασκευής μεταφέρθηκαν όπως και οι υπόλοιποι διασωθέντες στο κέντρο φιλοξενίας μεταναστών στη Μαλακάσα. Ενα εικοσιτετράωρο αργότερα, ωστόσο, κατόπιν αιτήματος της ανακρίτριας επέστρεψαν πίσω στην Καλαμάτα προκειμένου να δώσουν συμπληρωματική κατάθεση. Ενώπιόν της εμπλούτισαν την αρχικά λιτή αφήγηση για τις συνθήκες του ναυαγίου και σχεδόν όλοι αναφέρθηκαν στη χρήση κάβου από το Λιμενικό.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα 23χρονου υπηκόου Συρίας. Στους άνδρες του Λιμεναρχείου κατέθεσε ότι «κάποια στιγμή το βράδυ ήρθε ένα σκάφος του Λιμενικού για βοήθεια και ξαφνικά το πλοίο τούμπαρε και βρεθήκαμε στη θάλασσα». Τρεις ημέρες αργότερα στην ανακρίτρια είπε τα εξής: «Προσπάθησε το ελληνικό πλοίο να μας τραβήξει, έκανε μια κλίση το δικό μας καράβι αναλόγως πού πήγαινε ο κόσμος. Κλίση αριστερά, ο κόσμος δεξιά, στην άλλη κλίση δεξιά, ο κόσμος αριστερά, άλλη μια κλίση και έφυγε το καράβι».
Στη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών το ίδιο δίκτυο διακινητών είχε οργανώσει δρομολόγια 18 αλιευτικών σκαφών από τις ακτές της Λιβύης προς την Ιταλία.
Τα στελέχη του Λιμενικού σημειώνουν ότι οι καταθέσεις στο Λιμεναρχείο ελήφθησαν παρουσία μεταφραστών και δίχως να ασκηθεί κανενός είδους πίεση στους μάρτυρες. Παρατηρούν ακόμη ότι η μεταβολή του περιεχομένου των καταθέσεων συμπίπτει με τη μεταφορά των μαρτύρων στη Μαλακάσα όπου –κόντρα στις δικές τους εισηγήσεις– απέκτησαν γρήγορα πρόσβαση μέλη Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και δικηγόροι.
Επιπλέον αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο μεταξύ των διασωθέντων να υπάρχουν και άλλα μέλη του δουλεμπορικού δικτύου που δεν έχουν αποκαλυφθεί (παρότι την έρευνα συνέδραμε και η ΕΥΠ). Σε μια τέτοια περίπτωση δεν αποκλείουν τα συγκεκριμένα πρόσωπα είτε με απειλές είτε με τη δύναμη της πειθούς να έκαναν τους μάρτυρες να μεταβάλουν τη θέση τους με σκοπό να διαχυθεί η ευθύνη για το πολύνεκρο ναυάγιο.
Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι, εκτός των 9 μαρτύρων, και οι 9 διωκόμενοι ως διακινητές απολογούμενοι την Τρίτη ενώπιον της ανακρίτριας συνέδεσαν το ναυάγιο με τη χρήση κάβου και την απόπειρα ρυμούλκησής τους από το πλήρωμα του «920». Οι συλληφθέντες μάλιστα από τις πρωινές ώρες της περασμένης Πέμπτης βρίσκονταν στο κτίριο του Κεντρικού Λιμεναρχείου Καλαμάτας και μετά τη μεταγωγή τους στον εισαγγελέα παρέμειναν κρατούμενοι στην Αστυνομική Διεύθυνση Μεσσηνίας. Η μόνη επικοινωνία που είχαν ήταν με τους διορισμένους από το κράτος συνηγόρους τους, αργά το μεσημέρι του Σαββάτου.
Εχουν το Λιμενικό Σώμα και η ανάκριση στη διάθεσή τους οπτικοακουστικό υλικό ικανό να ρίξει φως στα δραματικά λεπτά που προηγήθηκαν της βύθισης;
Ολοκληρώνοντας την κατάθεσή του ο κυβερνήτης του «920» αναφέρει επί λέξει: «Σας εγχειρίζω ψηφιακό δίσκο που περιέχει βίντεο». Κατά πληροφορίες, δεν πρόκειται για βίντεο από τις κάμερες του περιπολικού σκάφους που αποκτήθηκε το καλοκαίρι του 2021 από την Ιταλία. Κι αυτό διότι, σύμφωνα με πληροφορίες που επιβεβαιώνονται από τρεις διαφορετικές πηγές ενημέρωσης, το καταγραφικό σύστημα του πλοίου (VDR) βρίσκεται εκτός λειτουργίας. Τα βίντεο λοιπόν που δόθηκαν στην ασφάλεια του Λιμεναρχείου Καλαμάτας προέρχονται από το κινητό τηλέφωνο του κυβερνήτη. Σ’ αυτά (σ.σ: έχουν τραβηχτεί μέσα από την οθόνη νυχτερινής όρασης) φαίνεται το υπερφορτωμένο αλιευτικό να γέρνει επικίνδυνα δεξιά και αριστερά, παρότι στην περιοχή επικρατεί νηνεμία.
Τους επικίνδυνους κλυδωνισμούς του αλιευτικού, όπως και την άρνηση του πλοιάρχου του να δεχθεί βοήθεια, περιέγραψε στην επίσημη αναφορά του ο καπετάνιος του ελληνικού δεξαμενόπλοιου «Faithfull Warrior», που το βράδυ της Τρίτης 12 Ιουνίου κλήθηκε να παράσχει συνδρομή στο αλιευτικό. «21.45 ο πλοίαρχος έκανε αναφορά στο ελληνικό κέντρο έρευνας και διάσωσης ότι το σκάφος κλυδωνιζόταν επικίνδυνα λόγω υπεράριθμων σε όλα τα καταστρώματα (…) οι επιβαίνοντες δεν θέλουν να αποβιβαστούν σε ελληνικό έδαφος, συμπέρασμα που συνάγεται απ’ όλη τη γενική αρνητική στάση του πλοιάρχου του αλιευτικού».
Το βίντεο που έχει τραβηχτεί το πρωί της Τρίτης και απεικονίζει το αλιευτικό να κινείται με σταθερή ταχύτητα, προέρχεται από το αεροσκάφος επιτήρησης Eagle του Frontex. Αντίθετα, το drone που μισθώνει ο οργανισμός και βρίσκεται εγκατεστημένο στην αεροπορική βάση στο Τυμπάκι της Κρήτης, το βράδυ του ναυαγίου δεν βρισκόταν στην Πύλο αλλά επιχειρούσε στη θαλάσσια περιοχή νότια των Καλών Λιμένων, όπου υπήρχε σε εξέλιξη δεύτερο περιστατικό έρευνας για τη διάσωση μεταναστών που επέβαιναν σε ιστιοπλοϊκό σκάφος.
Σε ό,τι αφορά την πιθανότητα ύπαρξης ηχητικών αρχείων, πηγές από το Λιμενικό σημειώνουν ότι οι συνεννοήσεις του κυβερνήτη του «920» με το αρχηγείο έγιναν μέσω κινητών και ως εκ τούτου είναι δύσκολη η ανάκτηση συνομιλιών από τη νύχτα του ναυαγίου. Σε κάθε περίπτωση γίνεται προσπάθεια να συλλεγεί όλο το διαθέσιμο αποδεικτικό υλικό, μια και θεωρείται βέβαιο ότι τα αρμόδια στελέχη του Λιμενικού Σώματος θα κληθούν να παράσχουν εξηγήσεις, όχι μόνο στο πλαίσιο της ποινικής έρευνας αλλά και σε όργανα της Ε.Ε., με πρώτο τον οργανισμό Frontex.
Τι γνωρίζουμε για το δουλεμπορικό κύκλωμα που βρίσκεται πίσω από την τραγωδία;
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, στη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών το ίδιο δίκτυο διακινητών είχε οργανώσει ταξίδια 18 αλιευτικών σκαφών από τις ακτές της Λιβύης προς την Ιταλία. Υπάρχουν ενδείξεις ότι έχει πλοκάμια σε Αίγυπτο, Λιβύη και Ιταλία, ενώ νεότερα δεδομένα από υπηρεσίες ασφαλείας δυτικών χωρών αναφέρουν ότι τα αρχηγικά μέλη του βρίσκονται στη γειτονική Τουρκία. Για τον συντονισμό της έρευνας το αρχηγείο του Λιμενικού ζήτησε από την πρώτη στιγμή τη συνδρομή της ευρωπαϊκής αστυνομικής υπηρεσίας Europol, η οποία μάλιστα έστειλε προς τούτο στελέχη της στην Καλαμάτα. Από την επεξεργασία των έως τώρα δεδομένων, πάντως, προκύπτει ότι οι 9 συλληφθέντες ως διακινητές δεν βρίσκονται καταχωρισμένοι στα αρχεία κάποιας ευρωπαϊκής αρχής. Εάν πράγματι αποδειχθεί ότι μετέχουν στο κύκλωμα, τότε θα πρόκειται για χαμηλόβαθμα, αναλώσιμα στελέχη.
Τήρησε το Λιμενικό το πρωτόκολλο ενεργειών που προβλέπεται σε περιπτώσεις επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης;
Πηγές από το Λιμενικό αναφέρουν ότι οι επιχειρήσεις SAR (Search and Rescue) χωρίζονται σε τρεις φάσεις: αβεβαιότητας, δυσχέρειας και κινδύνου. Για το μοιραίο αλιευτικό αναφέρουν συγκεκριμένα ότι από τις 11 το πρωί της Τρίτης μέχρι και τις 3.30 το μεσημέρι η επιχείρηση βρισκόταν στην 1η φάση της αβεβαιότητας. Από τις εικόνες που είχαν μεταδώσει στον θάλαμο επιχειρήσεων το αεροσκάφος του Frontex και το ελικόπτερο του Λιμενικού, προέκυπτε ότι το πλοιάριο κινείτο αυτοδύναμα, καθώς και ότι οι καιρικές συνθήκες στην περιοχή ήταν καλές. Στις 3.30 μ.μ., ωστόσο, κυρίως λόγω υπέρβαρου κρίθηκε ότι το αλιευτικό βρίσκεται σε δυσχερή θέση και ζητήθηκε από παραπλέοντα σκάφη να παράσχουν συνδρομή. Πρώτο έσπευσε σε βοήθεια το «Lucky Sailor», δίνοντας νερό, τροφή και καύσιμα στο πλοιάριο. Από τα βίντεο που τράβηξαν με τα κινητά τους τα μέλη του πληρώματος προκύπτει ότι η μηχανή του αλιευτικού βρισκόταν σε λειτουργία και ότι στην περιοχή επικρατούσε νηνεμία. Στη συνέχεια το «Lucky Sailor» αποδεσμεύθηκε και στις 7.18 μ.μ. πήρε εντολή ένα δεύτερο παραπλέον πλοίο, το «Faithfull Warrior» να σπεύσει σε βοήθεια. Το δεξαμενόπλοιο έμεινε στην περιοχή μέχρι 20 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα όταν και του επετράπη από τον θάλαμο επιχειρήσεων να συνεχίσει την πορεία προς το λιμάνι προορισμού του. Μόνο στη 1.40 π.μ. της Τετάρτης, όταν ο καπετάνιος του αλιευτικού ενημέρωσε με το δορυφορικό του τηλέφωνο ότι η μηχανή έπαψε να λειτουργεί, οι αξιωματικοί στον θάλαμο επιχειρήσεων έκριναν πλέον ότι το πλοιάριο βρίσκεται σε κίνδυνο. Τη στιγμή εκείνη, ωστόσο, στο σημείο δεν υπήρχαν σε κατάσταση αναμονής παραπλέοντα πλοία ούτε σκάφη του Λιμενικού, παρά μόνον το περιπολικό «920». Η θαλαμηγός «Maya Queen», που ταξίδευε από τη Σαρδηνία προς Σούδα, έφθασε στο σημείο αρκετή ώρα μετά το ναυάγιο. Αρμόδιοι Ελληνες αξιωματικοί επιρρίπτουν ευθύνες για το ναυάγιο στο πλήρωμα του αλιευτικού, με το αιτιολογικό ότι δεν δέχθηκε την ελληνική βοήθεια όταν αυτή του προσφέρθηκε.