Με το που βγαίνει ο ήλιος, ο Μάνος Ραδίσογλου ανεβαίνει στο πιλοτήριο ενός δικινητήριου Beech Baron 58 και ανοίγεται στον ουρανό πάνω από την Κεντρική Μεσόγειο.
Απογειώνεται από το αεροδρόμιο της Λαμπεντούζα νοτίως της Σικελίας και ψάχνει να εντοπίσει από ψηλά βάρκες και πλοιάρια με απελπισμένους, που φεύγουν από τις ακτές της Λιβύης (κυρίως) προς την Ευρώπη, για να ειδοποιήσει στη στεριά να σπεύσουν να τους βοηθήσουν.
Επί πέντε έως οκτώ ώρες πετάει σε ένα πεδίο επιτήρησης τουλάχιστον πέντε χιλιάδων τετραγωνικών μιλίων, ψάχνοντας πολλές φορές «ψύλλους στ’ άχυρα».
«Το να διακρίνεις μια βάρκα ή ένα ψαροκάικο σε έναν απέραντο ορίζοντα όπου σμίγουν το γαλάζιο της θάλασσας και εκείνο του ουρανού, δεν είναι καθόλου εύκολο», λέει στην «Κ» ο Ελληνας εθελοντής πιλότος, στρατευμένος στο ανθρωπιστικό έργο της σωτηρίας ανθρώπων που ρισκάρουν τη ζωή τους για να φθάσουν την Ευρώπη.
Με καταγωγή από την Αλεξανδρούπολη, ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας στο αεροδρόμιο του Μονάχου και χειριστής αεροσκαφών και ελικοπτέρων, ο 35χρονος Ραδίσογλου στον ελεύθερο χρόνο του σπεύδει στη Σικελία, όπου στο αεροδρόμιο της νήσου Λαμπεντούζα σταθμεύει το εξαθέσιο αεροσκάφος της ανθρωπιστικής οργάνωσης Humanitarian Pilots Initiative, της οποίας είναι ενεργό μέλος.
Από το 2017
Καιρού επιτρέποντος, νωρίς το πρωί αρχίζει η επιχείρηση. Από το 2017 που ξεκίνησε να βοηθάει ως πιλότος έχει συμπληρώσει περισσότερες από 500 ώρες πτήσης στους αιθέρες πάνω από τη Μεσόγειο και συνεχίζει, έχοντας και την υποστήριξη, όπως τονίζει, της οικογένειάς του.
«Σε δύσκολες καιρικές συνθήκες δεν επιχειρούμε διότι δεν έχουμε ορατότητα και επιπλέον για λόγους ασφαλείας. Εξάλλου, όταν ο καιρός είναι άσχημος η θάλασσα έχει κυματισμό και οι βάρκες με τους μετανάστες δεν βγαίνουν γιατί θα βουλιάξουν με το που θα ανοιχτούν», συνεχίζει και περιγράφει μια «περιπολία» του στη Μεσόγειο. «Πετάμε σε ύψος 500 μέτρων πάνω από τη θάλασσα και αν θέλουμε να αποκτήσουμε καλύτερη εικόνα για το τι γίνεται στο σκάφος με τους μετανάστες κατεβαίνουμε και χαμηλότερα. Από ψηλά με καλή ορατότητα διακρίνουμε τα πάντα, από βάρκες έως και μικρά ψαροκάικα. Πρέπει όμως να βεβαιωθούμε ότι μεταφέρουν μετανάστες, γι’ αυτό κατεβαίνουμε χαμηλά. Κάποιες από τις βάρκες είναι εγκαταλελειμμένες. Αν έχει γίνει επιχείρηση διάσωσης, οι διασώστες αφήνουν στη βάρκα ένα σημάδι ότι την τάδε μέρα πήραμε τους μετανάστες που επέβαιναν σε αυτή.
Κάποιες όμως δεν έχουν σημάδια και δεν ξέρεις αν έχουν πάρει τους ανθρώπους ή αν πνίγηκαν.
Με τις βάρκες εμείς δεν έχουμε επαφή. Τους βλέπουμε από πάνω και ειδοποιούμε τα κέντρα της ακτοφυλακής στη Μάλτα ή την Ιταλία, ενώ είμαστε σε επαφή και με το Alarm Phone. Στο αεροσκάφος χωρούν έξι άτομα. Ενας εξ αυτών ερευνά τη θάλασσα με κιάλια, ένας άλλος στέλνει email. Επικοινωνούμε φυσικά και με τα εμπορικά πλοία που πλέουν στην περιοχή.
Πολλές φορές όμως είναι επικίνδυνο τα εμπορικά και γενικά τα μεγάλα πλοία να πλησιάσουν τις βάρκες ή τα πλοιάρια, γιατί με τον κυματισμό που προκαλούν μπορούν να τα ανατρέψουν. Μερικοί σπεύδουν να βοηθήσουν, κάποιοι αρνούνται λέγοντας πως έχουν άλλον προορισμό και δεν μπορούν».
Τις δραματικές ώρες του ναυαγίου στα ανοιχτά της Πύλου, το αεροσκάφος της Humanitarian Pilots Initiative επιχειρούσε δυτικά, στα ανοιχτά της Τυνησίας, με άλλον πιλότο.
Οι Ιταλοί κοντά στις ακτές τους μπορεί να κάνουν επιχείρηση διάσωσης, ενώ από τη Μάλτα δεν μας απαντούν καν…
«Ειδοποιηθήκαμε στον αέρα από την Alarm Phone, αλλά παρακολουθούσαμε δύο άλλες βάρκες που κινούνταν προς την Ιταλία, ούτε όμως είχε νόημα να κατευθυνθούμε προς το ναυάγιο αφού επιχειρούσαν άλλοι εκεί. Προσωπικά πληροφορήθηκα για την τραγωδία ενώ βρισκόμουν στο Μόναχο». Ωστόσο, δύο ημέρες πριν από το ναυάγιο της Πύλου το αεροσκάφος του Ραδίσογλου είχε εντοπίσει πετώντας στα παράλια της Λιβύης δύο καΐκια όμοια με αυτό που βυθίστηκε και ειδοποίησε τις Αρχές της Μάλτας, οι οποίες, όπως λέει, αγνόησαν την ειδοποίηση.
Οι συνθήκες στον αέρα και στη θάλασσα, ωστόσο, ίσως δεν είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για τους «διασώστες του ουρανού».
Ο Ελληνας πιλότος λέει ότι τόσο οι ιταλικές αρχές όσο και εκείνες της Μάλτας εμφανίζονται συνήθως απρόθυμες να συνεργαστούν. «Οι Ιταλοί, ανάλογα με το ποιος είναι υπηρεσία όταν παίρνει το σήμα μας, είτε το αγνοεί είτε μας λέει στείλτε μας ένα email, και εκεί τελειώνει το θέμα. Αν είναι κοντά στις ακτές τους μπορεί να κάνουν επιχείρηση διάσωσης, αν η βάρκα εντοπιστεί μακριά όχι, ενώ από τη Μάλτα δεν μας απαντούν καν… Ξεκινήσαμε να πετάμε το 2017 από τη Μάλτα, αλλά μας έδιωξαν κάποια μέρα για πολιτικούς λόγους και πήγαμε στη Λαμπεντούζα.
Ομως και από εκεί μας έδιωξε ο Σαλβίνι όταν ήταν υπουργός Εσωτερικών και αναγκαστήκαμε να πετάμε από το Μεσολόγγι. Αυτό έγινε το 2020. Από το Μεσολόγγι πετάξαμε μερικούς μήνες, καλοκαίρι. Κάναμε καμιά δεκαριά πτήσεις από εκεί. Μετά πήγαμε στα ιταλικά δικαστήρια γιατί μας κατηγόρησαν ότι παραβιάζουμε τους κανόνες της διεθνούς αεροπλοΐας και δικαιωθήκαμε.
Μας βοήθησε πολύ η Ελβετία, όπου έχει την έδρα της η οργάνωσή μας. Ετσι επιστρέψαμε στη Λαμπεντούζα. Ομως τώρα με την κυβέρνηση Μελόνι ανησυχούμε μήπως έχουμε και πάλι προβλήματα. Η Μάλτα μας επιτρέπει πλέον μόνο να ανεφοδιαζόμαστε και να κάνουμε συντήρηση στα αεροπλάνα μας, όχι να επιχειρούμε. Υπάρχει σκέψη ένα από τα δύο αεροπλάνα μας, που τώρα το χρησιμοποιούμε για ανεφοδιασμό, να πετάει από την Ελλάδα, αλλά τα πράγματα δυσκολεύουν γιατί και εκεί έχουν προβλήματα οι ΜΚΟ. Τώρα εμείς από τη Λαμπεντούζα φθάνουμε έως και 50 χιλιόμετρα δυτικά της Κρήτης και 80 της Πελοποννήσου. Επιχειρούμε, δηλαδή, σε μια θαλάσσια περιοχή από τα ανοιχτά της Τυνησίας, της Λιβύης και της νότιας Σικελίας έως δυτικά της Ελλάδας».
Κινητικότητα
Τον ρωτώ για την εικόνα που εμφανίζει τούτη την εποχή η μεταναστευτική κινητικότητα στη θάλασσα της Κεντρικής Μεσογείου. «Τους τελευταίους μήνες ήταν μια τρέλα, είχε πάρα πολλές βάρκες. Φεύγουν από παντού στα παράλια της Λιβύης, τα ανατολικά κυρίως. Τώρα τελευταία υπάρχει μεγάλη κινητικότητα από το Τομπρούκ, απ’ όπου έφυγε και το πλοίο που ναυάγησε ανοιχτά της Πελοποννήσου. Από την Τυνησία φεύγουν συνήθως βάρκες που μεταφέρουν 20 με 30 άτομα. Σε λαστιχένιες βάρκες βάζουν από 20 έως 80. Από το 2017 έως το 2020 βλέπαμε μεγάλα λαστιχένια φουσκωτά που μετέφεραν έως και 200 ανθρώπους.
Τώρα τελευταία χρησιμοποιούν πολλά αλιευτικά παλιά, στα οποία φορτώνουν 700 και 800 άτομα».
Ζήτησα από τον Ραδίσογλου να μου περιγράψει μια περιπολία του. «Αν έχουμε πληροφορίες από το Alarm Phone ότι έχουν ανοιχτεί βάρκες σηκωνόμαστε πρωί πρωί με το που βγαίνει ο ήλιος. Πρέπει να είναι και σχετικά καθαρός ο ουρανός, γιατί εμείς εντοπίζουμε τα πλοιάρια διά γυμνού οφθαλμού.
Το αεροσκάφος χωράει έξι άτομα, εμείς είμαστε τέσσερις. Ο πιλότος –είμαστε συνολικά έντεκα εθελοντές χειριστές από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Νορβηγία, το Βέλγιο, η Γερμανία κ.ά.–, ένας που φωτογραφίζει και βιντεοσκοπεί, αυτός που κάνει το σχέδιο πτήσης και ένας που κοιτάζει κάτω με κιάλια. Είναι οκτώ ώρες σε δύσκολες συνθήκες. Μέσα στο αεροπλάνο κάνει αφόρητη ζέστη, δεν έχουμε ούτε τουαλέτες».
Και στην Ουκρανία
Ο Μάνος Ραδίσογλου και οι συνάδελφοί του πιλότοι δεν περιορίζουν τις δραστηριότητές τους στον ουρανό πάνω από τη Μεσόγειο. Σπεύδουν όπου οι αδύναμοι και οι κατατρεγμένοι τούς έχουν ανάγκη. Ετσι μόλις ξέσπασε «χερσαίο» προσφυγικό κύμα από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έσπευσαν στα σύνορα με τη Ρουμανία, όπου παρέλαβαν μια εντεκάχρονη Ουκρανή, η οποία λόγω βαριάς ασθένειας έπρεπε να μεταφερθεί σε εξειδικευμένο νοσοκομείο στη Ρώμη για να μην πεθάνει. «Τη φέραμε και τώρα είναι πολύ καλύτερα, επικοινώνησε και μαζί μας», λέει και αναφέρει ότι σε μια άλλη περίπτωση πέταξαν στα σύνορα Πολωνίας και Ουκρανίας, απ’ όπου παρέλαβαν τυφλούς υπερήλικες Ουκρανούς πρόσφυγες.
