Φέτος ένα σχολείο της Αθήνας πήγε εκπαιδευτική εκδρομή στην Ολλανδία. Οταν τα παιδάκια πήγαν να μπουν στην πισίνα, τους ζήτησαν οι Ολλανδοί να επιδείξουν το δίπλωμά τους. «Τι εννοείτε;», απάντησαν οι Ελληνες. «Λυπούμαστε, δεν μπορείτε να μπείτε στην πισίνα χωρίς δίπλωμα», απάντησαν οι άλλοι και τους απαγόρευσαν το κολύμπι. «Δίκιο δεν είχαν;», λέει στην «Κ» ο 58χρονος Παναγιώτης Πασχαλάκης, ιδρυτής και επικεφαλής του Safe Water Sports, του μη κερδοσκοπικού οργανισμού που προωθεί την ασφάλεια στο υδάτινο περιβάλλον. «Πώς θα αφήσεις κάποιον να μπει στο νερό χωρίς πιστοποίηση ότι ξέρει κολύμβηση; Το κολύμπι δεν είναι ποδόσφαιρο που αν δεν ξέρεις να παίζεις, δεν θα πάθεις κάτι. Αν δεν ξέρεις κολύμπι μπορεί και να κινδυνεύσεις».
Στην Ελλάδα, την 11η χώρα με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στον κόσμο (13.676 χλμ.), όπου ο πνιγμός είναι η δεύτερη αιτία θανάτου από ατύχημα σε παιδιά ηλικίας 1-14 ετών, η κολύμβηση εξακολουθεί να θεωρείται είδος άσκησης και όχι μια δεξιότητα που είναι απαραίτητο να κατέχουμε για να είμαστε ασφαλείς. «Πέρυσι έξι παιδιά πνίγηκαν στην Ελλάδα γιατί δεν ήξεραν κολύμβηση», λέει ο κ. Πασχαλάκης. Την ίδια χρονιά το Safe Water Sports, σε συνεργασία με μια ομάδα ερευνητών, προπονητών κολύμβησης, αθλητών και την Ενωση Σχολών Ναυαγοσωστικής Ελλάδος, εκπόνησε το πρόγραμμα ασφαλούς κολύμβησης για παιδιά που συνδυάζει την απόκτηση βασικών γνώσεων τεχνικής διαφόρων κολυμβητικών στυλ, την ανάπτυξη ψυχοσυναισθηματικών στοιχείων για την απόλαυση στο νερό αλλά και θεωρητικών γνώσεων σχετικά με την ασφάλεια στο νερό. Το πρόγραμμα έχει ενταχθεί στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων του υπουργείου Παιδείας που αποτελούν μέρος του υποχρεωτικού ωρολογίου προγράμματος της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Αν κατακτηθεί και αυτός ο στόχος, αν οι μαθητές αρχίσουν μαζικά να μαθαίνουν κολύμβηση, ο κ. Πασχαλάκης ίσως επιτρέψει στον εαυτό του μια στιγμή ανάπαυλας. Από το 2015, όταν ίδρυσε το Safe Water Sports λίγους μήνες αφότου ο 10χρονος γιος του Μιχαήλ έχασε τη ζωή του στη διάρκεια θαλάσσιου σπορ (από λάθος του χειριστή του σκάφους χτυπήθηκε θανάσιμα από την προπέλα), ο αγώνας του για την πρόληψη των πνιγμών και των θαλασσίων ατυχημάτων έχει υπάρξει άοκνος. Η κάθε μικρή επιτυχία αποκάλυπτε ένα μεγαλύτερο κενό, σε κάθε πρόθυμο να βοηθήσει δημόσιο λειτουργό αντιστοιχούσαν άλλοι που έθεταν προσκόμματα.
«Ξεκινήσαμε το 2015 προσπαθώντας να χαρτογραφήσουμε την κατάσταση. Προσφέραμε στο υπουργείο Ναυτιλίας ένα αρχικό πληροφοριακό σύστημα για να καταγράψουν ποιες είναι οι άδειες για water sports, πόσοι είναι οι ναυαγοσώστες, ποιες παραλίες πρέπει να έχουν ναυαγοσωστική κάλυψη κ.ο.κ.». Τα αποτελέσματα ήταν σοκαριστικά. Οι αδειοδοτημένες επιχειρήσεις water sports δεν ξεπερνούσαν το 20%. Ολόκληρες περιοχές της χώρας –ακόμη και τουριστικές– δεν είχαν ούτε μία επιχείρηση με άδεια. Ταυτόχρονα, η ναυαγοσωστική κάλυψη της χώρας στην αρχή της θερινής περιόδου έφθανε το 20% και στο κλείσιμο δεν ξεπερνούσε το 50%.
Αμέσως διαμορφώθηκε ο πρώτος στόχος, οι νομοθετικές αλλαγές. Επειτα από επίπονες προσπάθειες του κ. Πασχαλάκη, το 2018 αναθεωρήθηκε επιτέλους ο κανονισμός που διέπει τα θαλάσσια σπορ (είχε ψηφιστεί το 1999 και έκτοτε δεν είχε αλλάξει). Με τον Νέο Γενικό Κανονισμό Λιμένων Νο 20 (ΦΕΚ 30.5.2018) έγινε απαραίτητο το δεύτερο άτομο πάνω στο σκάφος, καθορίστηκαν συγκεκριμένα όρια αναφορικά με τις καιρικές συνθήκες (ένταση ανέμου) υπό τις οποίες μπορούν να διεξαχθούν τα διάφορα θαλάσσια σπορ, ενώ υποχρεώθηκαν οι επιχειρηματίες να διαθέτουν ανεμόμετρο για ακριβείς μετρήσεις κ.ά. «Κι όμως μέχρι τότε ο κανονισμός απαγόρευε τα θαλάσσια σπορ σε “ακατάλληλες καιρικές συνθήκες”, χωρίς να τις προσδιορίζει!», λέει ο κ. Πασχαλάκης. «Το ίδιο ισχύει για το windsurf και άλλα σπορ;».
«Εχουμε 2-3 δήμους που επί σειράν ετών αρνούνταν να βάλουν ναυαγοσώστη», λέει ο κ. Πασχαλάκης, ιδρυτής και επικεφαλής του Safe Water Sports.
Στο δεύτερο κύμα τροποποιήσεων του κανονισμού (ΦΕΚ 6543/21.12.2022) θεσπίστηκαν πολύ υψηλά πρόστιμα. Ενώ μέχρι τότε το πρόστιμο κυμαινόταν από 60 έως 600 ευρώ, έφθασε στις 5.000 για τις σοβαρές παραβάσεις (λειτουργία χωρίς άδεια, απουσία δεύτερου ατόμου στο σκάφος κ.ά.) και στις 10.000 ευρώ σε περίπτωση υποτροπής στο ίδιο έτος. Ηδη όμως από το 2021 η χώρα είχε πλέον 100% νόμιμες επιχειρήσεις water sports. «Ηταν μια μεγάλη κατάκτηση για τη χώρα μας, από το 20% είχαμε φθάσει στο 100% σε έξι χρόνια». Ταυτόχρονα είχε επιτευχθεί πρόοδος και στο κομμάτι των ναυαγοσωστών. Το Safe Water Sports συμμετείχε ενεργά στην επεξεργασία και τη διαμόρφωση των Π.Δ. 30/2018 και Π.Δ. 71/2020, που μεταξύ άλλων αύξησαν την υποχρέωση ναυαγοσωστικής κάλυψης στις παραλίες από τρεις σε τέσσερις μήνες (από την 1η Ιουνίου έως τις 30 Σεπτεμβρίου), όρισαν ότι ο ναυαγοσώστης θα ελέγχει έκταση ακτής σε ακτίνα 200 μέτρων εκατέρωθεν του βάθρου, αύξησαν το ωράριο της ναυαγοσωστικής κάλυψης των παραλιών, αναβάθμισαν το πρόγραμμα εκπαίδευσης των ναυαγοσωστών από τις σχολές, θέσπισαν μεγάλα πρόστιμα στους δήμους-παραβάτες κ.ά. «Πολλούς δήμους τους “συνέφερε” οικονομικά να μην προσλαμβάνουν ναυαγοσώστη και να πληρώνουν πρόστιμα. Εχουμε 2-3 δήμους που επί σειράν ετών αρνούνταν να βάλουν ναυαγοσώστη (σ.σ. διόλου τυχαία ήταν πρώτοι και στους πνιγμούς). Πέρυσι υπήρξε δήμος που “έφαγε” 1,5 εκατ. πρόστιμο».
Δεν ήταν μόνο η βελτίωση του νομικού πλαισίου αλλά και οι πιο αποτελεσματικοί έλεγχοι. Από το 2020, με ειδικό λογισμικό που ανέπτυξε το Safe Water Sports στο πλαίσιο του πληροφοριακού συστήματος που ήδη χρησιμοποιούσε το Λιμενικό Σώμα, οι έλεγχοι σε ναυαγοσώστες, επιχειρήσεις θαλασσίων σπορ, επιχειρήσεις ενοικίασης μηχανοκίνητων λέμβων και ταχυπλόων μικρών σκαφών, σε παρόχους καταδυτικών υπηρεσιών, αλλά και σε ιδιωτικά σκάφη αναψυχής εκτελούνται με τη χρήση τάμπλετ που επιτρέπει την εισαγωγή των ευρημάτων επιτόπου και την καταγραφή των παραβάσεων σε πραγματικό χρόνο. «Ολα τα κλιμάκια εξοπλίστηκαν με τουλάχιστον ένα τάμπλετ και όλοι οι έλεγχοι πλέον γίνονται ψηφιακά», λέει ο κ. Πασχαλάκης, ο οποίος σημειωτέον έχει πτυχίο μηχανολόγου μηχανικού με εξειδίκευση στην Πληροφορική. «Ο λιμενικός έχει συγκεκριμένη τσεκ λιστ, δεν ελέγχει πια χαρτιά, γιατί αυτά έχουν ήδη ελεγχθεί στη φάση της αδειοδότησης και δεν υπάρχει λόγος να χάνει τον χρόνο του. Η παράβαση πάει απευθείας στο κεντρικό σύστημα και δεν σβήνεται. Ολα αυτά σφίγγουν τον κλοιό. Επιπλέον, το κεντρικό πληροφοριακό σύστημα που λειτουργεί σε κάθε λιμεναρχείο εμφανίζει ποιες επιχειρήσεις δεν έχεις ελέγξει τον τελευταίο καιρό, ποιες είναι οι πέντε παραλίες που έχεις καιρό να επισκεφθείς». Αυτό είχε ως αποτέλεσμα από 1.000 ελέγχους πανελλαδικά το 2015 σε παραλίες και θαλάσσια σπορ, να έχουμε φθάσει σήμερα στους 15.000. Πέρυσι η ναυαγοσωστική κάλυψη της χώρας έφθασε το 89,8% στο τέλος της περιόδου. «Δεν έχουμε πετύχει ακόμη το 100%», παραδέχεται ο κ. Πασχαλάκης.
Το αποτέλεσμα
Ομως, στο διά ταύτα, είχαν τελικά όλα αυτά αποτέλεσμα; Καταγράφηκε μείωση των θαλασσίων ατυχημάτων, των πνιγμών; Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ατυχημάτων που περιλαμβάνεται στο πληροφοριακό σύστημα του Λιμενικού, ενώ στα θαλάσσια σπορ ο μέσος όρος θανάσιμων ατυχημάτων τον χρόνο επί σειράν ετών ήταν 4 («φανταστείτε να σας λέγαμε ότι 4 παιδιά τον χρόνο θα σκοτώνονται στο ποδόσφαιρο. Ποιος θα άφηνε το παιδί του να παίξει;»), για πρώτη φορά το 2021 δεν καταγράφηκε κανένα, ενώ το 2022 είχαμε ένα (σε τριθέσιο αλεξίπτωτο θαλάσσης, που βγήκε σε άσχημες καιρικές συνθήκες). Σε ό,τι αφορά τα παιδιά, το 2022 στη θάλασσα καταγράφηκαν 5 θανάσιμα ατυχήματα και ένα στα εσωτερικά ύδατα (πισίνες). Συνολικά είχαμε 386 θανάσιμα ατυχήματα στο υδάτινο περιβάλλον της χώρας, από τα οποία το 70% αφορούσε άνδρες και το 69% Ελληνες. «Εχουμε 30 εκατομμύρια τουρίστες και είμαστε 10 εκατομμύρια. Θα περίμενε κανείς να αντιστοιχεί στους Ελληνες το 1/4 των πνιγμένων. Ομως όχι».
Ο Παναγιώτης Πασχαλάκης εκδήλωσε μια επιθυμία, να καταγράψουμε τα ονόματα των εθελοντών καθηγητών που βοήθησαν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Safe Water Sports: Λουκάς Ζάχος, Πηνελόπη Κοπανά, Χρυσόστομος Λευτεράτος, Πηνελόπη Μπόζνου, Ελένη Νεοφωτίστου, Φαίη Καφετζοπούλου.
