Ασυνήθιστη κινητικότητα στο διαμέρισμα μιας πολυκατοικίας του αθηναϊκού κέντρου. Νεαρές γυναίκες πηγαινοέρχονται, ένα αμάξι τις περιμένει τακτικά κάτω στον δρόμο. Επιβιβάζονται σε αυτό και έκτοτε τα ίχνη τους χάνονται για λίγο στη θαμπή άσφαλτο. Θα επιστρέψουν και πάλι στο αρχικό διαμέρισμα, όσο πιο αθόρυβα μπορούν για να διαφύγουν της αντίληψης υποψιασμένων γειτόνων. Οι περισσότεροι, έτσι κι αλλιώς, δεν δίνουν σημασία στα ασυνήθιστα ερεθίσματα. Eνας όμως, που μάλλον θορυβείται από τις ύποπτες φιγούρες αντρών που συνοδεύουν τις γυναίκες, θα τηλεφωνήσει επίμονα στο 1109, την 24ωρη γραμμή πληροφόρησης για την εμπορία ανθρώπων και θα προβεί σε παραπάνω από μία καταγγελίες. Από εκείνα τα τηλεφωνήματα του υποψιασμένου γείτονα εκκινεί το νήμα που θα οδηγήσει την Ελληνική Αστυνομία σε 22 συλλήψεις μελών ενός διεθνικού εγκληματικού δικτύου απαρτιζόμενο από δύο οργανώσεις, που έφερνε στην Ελλάδα γυναίκες από τη Λατινική Αμερική με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση.
Ηδη, οι 51 νεαρές γυναίκες 22-26 ετών, με καταγωγή κυρίως από την Κολομβία, βρίσκονται στη χώρα τους κατόπιν επιθυμίας τους. Οι περισσότερες είναι μητέρες και αυτό -η ανάγκη επιβίωσης των οικογενειών τους- ήταν και το βασικό κίνητρο για να αναζητήσουν επισφαλή δουλειά στην Ελλάδα, χωρίς στις περισσότερες περιπτώσεις να έχουν πρότερη εμπειρία σεξεργασίας στη χώρα τους. Η προσέγγισή τους από το δίκτυο των διακινητών έγινε μέσω social media και τηλεφωνικών εφαρμογών επικοινωνίας. Εκεί, απέστελλαν τις φωτογραφίες τους, ύστερα από προτροπές ομοεθνών τους -επίσης θυμάτων trafficking- που εκτελούσαν εντολές των διακινητών. Όσες «εγκρίνονταν», έστελναν φωτογραφία του διαβατηρίου τους για να παραλάβουν ένα εισιτήριο για την Ελλάδα, μετ’ επιστροφής. Η συμφωνία μπορεί να περιλάμβανε απασχόληση στον τομέα της «διασκέδασης». Κάποιες γνώριζαν ότι θα δούλευαν ως σεξεργάτριες, κάποιες ήξεραν ότι θα εργάζονταν σε νυχτερινά κλαμπ ενηλίκων χωρίς την υποχρέωση να εκδίδονται. Η πραγματικότητα όμως απείχε από τη συναινετική δραστηριότητα και πολύ σύντομα θα γινόταν βασανιστική για τα θύματα.
Δύο μοτίβα προσέγγισης θυμάτων
«Οταν έφτασαν στην Ελλάδα τους είπαν ότι όλα τα έξοδα που έκαναν οι διακινητές για την μεταφορά τους θα πρέπει να τα αποπληρώσουν. Οι περισσότερες ξεκίνησαν να δουλεύουν με ένα χρέος γύρω στα 2800 ευρώ», λέει στην «Κ» η Μαρίνα Ντονοπούλου, διευθύντρια του διεθνούς, μη κερδοσκοπικού οργανισμού Α21 για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. «Το χρέος είναι υπέρογκο. Επομένως χρειάζονταν να κάνουν πολλά ραντεβού για να το αποπληρώσουν, όμως αυτό αυξανόταν συνεχώς, γιατί έπρεπε κάθε μέρα να πληρώνουν για τη διαμονή τους, για τον οδηγό που τις μετέφερε στα ερωτικά ραντεβού, κ.ο.κ.», λέει η κ. Ντονοπούλου σκιαγραφώντας τον μηχανισμό πλουτισμού των διακινητών.
Για κάθε ραντεβού οι διακινητές χρέωναν από 50 έως 150 ευρώ και ενώ η συμφωνία ήταν να κρατάνε οι γυναίκες τα μισά, η αμοιβή τους δεν ήταν μεγαλύτερη των 10 ευρώ, από τα οποία έπρεπε να καλύπτονται και τα τρέχοντα έξοδά τους. «Την περίοδο της εμμηνόρροιας αν δεν ήθελαν να δουλέψουν έπρεπε να πληρώσουν πρόστιμο 100 ευρώ», περιγράφει η κ. Ντονοπούλου, επισημαίνοντας ότι αυτή ήταν η καλή εκδοχή, καθώς σε άλλες περιπτώσεις η καταναγκαστική σεξεργασία επιβαλλόταν στα θύματα με ακόμα πιο βίαιους τρόπους. Η συνεχής και εξαντλητική εκμετάλλευση των γυναικών για την παραγωγή μεγαλύτερου κέρδους μέσω του υποτιθέμενου χρέους που πρέπει να καλύψουν είναι ο ένας από τους δύο βασικούς τρόπους λειτουργίας των κυκλωμάτων. Ο άλλος, σύμφωνα με την κ. Ντονπούλου, είναι η ύπαρξη των «lover boys», αντρών που υπόσχονται σοβαρή σχέση δηλαδή, παραπλανώντας τα θύματά τους με την αγάπη.
«Κατά αυτό το σενάριο, οι γυναίκες κάνουν κάποια σχέση με κάποιον που είτε είναι Ελληνας είτε ζει στην Ελλάδα. Τις φέρνουν εδώ με σκοπό να παντρευτούν ή να ζήσουν μαζί και τελικά τις αναγκάζουν να εκδίδονται ώστε να καλύψουν υποτίθεται κάποιες οικονομικές ανάγκες μέχρι να σταματήσουν για να φτιάξουν το σπιτικό τους», περιγράφει η διευθύντρια της Α21. «Οι γυναίκες αυτές έρχονται στην Ελλάδα και βλέπουμε ότι, πέραν ότι δεν γνωρίζουν κανέναν άλλον παρά μόνο αυτόν τον σύντροφο, το φοβερό είναι ότι έχουν συνάψει μαζί του μία σχέση συναισθηματική. Δηλαδή, λένε ότι θα θυσιαστούν για να εξυπηρετήσουν κάποιους πελάτες, ώστε στο μέλλον να είναι μαζί με τον σύντροφό τους. Χωρίς να είναι εύκολο για αυτές να καταλάβουν ότι εκείνος στην πραγματικότητα αποκομίζει κέρδος. Και είναι και πολύ δύσκολο σε αυτές τις περιπτώσεις να στραφούν ενάντια σε αυτόν τον «σύντροφο», γιατί δεν μπορούν να αντιληφθούν τον διττό ρόλο που παίζει», καταλήγει.
«Πώς θα γυρίσω πίσω χωρίς λεφτά για τα παιδιά μου»
Στα προγράμματα αρωγής και προστασίας της οργάνωσης Α21, περιλαμβάνεται και η φιλοξενία σε ξενώνα ή αυτόνομο διαμέρισμα και η πρόσβαση σε κέντρο ημέρας των θυμάτων trafficking. Ορισμένες, ιδίως όσες προέρχονται από χώρες της Ευρώπης, επιλέγουν να παραμείνουν στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωσή τους από το δίκτυο των διακινητών. Αλλά οι γυναίκες από την Λατινική Αμερική, μετά τη σύντομη φιλοξενία τους από την οργάνωση, προτιμήσαν να γυρίσουν στις οικογένειές τους. «Εμένα με συγκλονίζει όταν με ρωτάνε “πώς θα γυρίσω πίσω χωρίς λεφτά για τα παιδιά μου” ή όταν μου λέγανε ότι 30 ευρώ εδώ είναι λίγα, εκεί όμως είναι πολλά. Είναι απίστευτο το βάρος που κουβαλάει μια γυναίκα που προσπαθεί να μαζέψει χρήματα για το παιδί που στις περισσότερες περιπτώσεις των θυμάτων που γνωρίζουμε, μεγαλώνει μόνη της».
Οσον αφορά την προέλευση των θυμάτων, τα τελευταία τρία χρόνια οι γνώστες του πεδίου παρατηρούν μια διαφοροποίηση σε σχέση με τις εθνικότητες. «Παλιότερα βλέπαμε ότι τα περισσότερα θύματα στο sex trafficking είναι από τις χώρες του ανατολικού μπλοκ, Ουκρανία, Μολδαβία, Λευκορωσία, Βουλγαρία όπως επίσης και την Αφρική, που παραμένει δυστυχώς η πηγή ενός σταθερού κύματος ανθρώπων, ερχόμενων μέσω της Τουρκίας. Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε πολύ μεγάλη εισροή ανθρώπων από τη Λατινική Αμερική», λέει η κ. Ντονοπούλου. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Μηχανισμού Αναφοράς για την προστασία θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, το 2022 υπήρξαν 358 αναφορές για θύματα εμπορίας στην Ελλάδα.
Αυξάνονται οι καταγγελίες
Πάντως, αν και οι αριθμοί που σκιαγραφούν την εικόνα της σύγχρονης δουλείας παραμένουν μεγάλοι παγκοσμίως, η κ. Ντονοπούλου παρατηρεί μια αισιόδοξη συνθήκη που σχετίζεται πιθανά με την καλύτερη ενημέρωση: την αύξηση του αριθμού των καταγγελιών που προέρχονται από τους ίδιους τους πελάτες. «Οι πελάτες αρχίζουν να είναι ευαισθητοποιημένοι επίσης. Στη γραμμή 1109 λαμβάνουμε και πολλές αναφορές και κλήσεις από πελάτες οίκων ανοχής, οι οποίοι κάνουν χρήση των υπηρεσιών αλλά όταν δουν κάτι παράξενο θα πάρουν και θα δώσουν πληροφορίες για αυτή τη γυναίκα που πιστεύουν ότι είναι εκεί παρά τη θέλησή της. Ενθαρρυντικό αυτό για την κοινωνία», καταλήγει η κ. Ντονοπούλου.