«Ο γιος σας θα ήταν πολύ περήφανος για την απόφασή σας. Δώσατε ζωή σε εμένα, αλλά και σε τόσους άλλους. Θα σάς ευγνωμονούμε πάντοτε για αυτήν την πράξη».
Το γράμμα στάλθηκε πριν από λίγες εβδομάδες μέσω του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου στους γονείς ενός 19χρονου αγοριού που πήραν τη γενναία απόφαση να δωρίσουν τα όργανα του παιδιού τους -μετά από εγκεφαλικό θάνατο- δίνοντας σε κάποιους ασθενείς τη δύναμη να ονειρεύονται ξανά. Ανάμεσα σε αυτούς και στον αποστολέα της επιστολής, τον 50χρονο Λευτέρη Λαμπρόπουλο, που επί εννέα χρόνια και τέσσερις μήνες περίμενε στη λίστα για το κατάλληλο μόσχευμα. Στις 7 Ιανουαρίου 2023, χάρη στην απόφαση αυτής της οικογένειας, υποβλήθηκε σε επιτυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς και σήμερα μπορεί να σχεδιάζει τη ζωή του από την αρχή.
Μού έδωσαν ζωή, τι πιο σημαντικό από αυτό;
«Οι άνθρωποι αυτοί μού έκαναν ένα θείο δώρο. Εάν η κατάστασή μου τους επόμενους μήνες επιβαρυνόταν, ίσως να μην προλάβαινα τη μεταμόσχευση. Μού έδωσαν ζωή, τι πιο σημαντικό από αυτό;», λέει στην «Κ», αναγνωρίζοντας τη δύσκολη απόφαση που κλήθηκαν να πάρουν αυτοί οι γονείς μέσα στην οδύνη τους. «Εκείνη τη στιγμή πονάς για τον άνθρωπο που χάνεις. Δεν είναι μια εύκολη απόφαση, αλλά μέσα από αυτήν, μπορείς να σώσεις επτά ζωές. Ξέρετε πόσο τούς ευγνωμονούμε όλοι; Πόσο θα θέλαμε να τούς γνωρίσουμε, να τούς πάρουμε μία αγκαλιά και να τούς πούμε ένα “ευχαριστώ”;»
«Το Ωνάσειο θα είναι πλέον το δεύτερο σπίτι σου»
Η περιπέτεια του Λευτέρη ξεκίνησε πριν από περίπου 11 χρόνια, όταν ακόμη ζούσε στην Παραμυθιά της Ηπείρου. Μέχρι τότε είχε μία φυσιολογική ζωή: Εργαζόταν ως οδηγός ταξί και στον ελεύθερο χρόνο του έπαιζε ποδόσφαιρο. Τον Δεκέμβριο του 2012, ύστερα από ένα οξύ έμφραγμα, μεταφέρθηκε με καθυστέρηση στο νοσοκομείο των Ιωαννίνων, προλαβαίνοντας να ζήσει, όχι όμως και να αποφύγει την ανεπάρκεια.
«Ξεκίνησε τότε ένας Γολγοθάς που περιλάμβανε και άλλες νοσηλείες. Όταν ένα χρόνο μετά, χρειάστηκε να έρθω στο Ωνάσειο για έναν προ-μεταμοσχευτικό έλεγχο, οι γιατροί μού είπαν: “Αυτό θα είναι πλέον το δεύτερο σπίτι σου”. Δεν είχα καταλάβει τι εννοούσαν, αλλά έγινε όπως μού το είπαν. Το γεγονός ότι σήμερα ζω, το οφείλω σε αυτούς τους γιατρούς. Πρωτίστως στους γονείς του παιδιού, αλλά και σε αυτήν την ομάδα επιστημόνων, που όλα αυτά τα χρόνια έχουν σταθεί δίπλα μου», περιγράφει ο ίδιος.
«Έλεγα δεν πειράζει, την επόμενη φορά»
Από τον Οκτώβριο του ’13 που εντάχθηκε στη λίστα και για περίπου μία δεκαετία, ο Λευτέρης κλήθηκε πέντε φορές να ετοιμαστεί για τη διαδικασία της μεταμόσχευσης. Η έκτη θα ήταν και η τυχερή. Το μόσχευμα που βρέθηκε ήταν το κατάλληλο.
Μετακόμισα στη Νέα Σμύρνη, ώστε να είμαι κοντά στο Ωνάσειο και να μπορώ να φτάνω γρήγορα
«Κάθε φορά, με καλούσαν και μού έλεγαν: “Υπάρχει ένα μόσχευμα. Σε πόσες ώρες μπορείτε να είστε εδώ;” Τα πρώτα χρόνια βρισκόμουν στην Ήπειρο και χρειαζόμουν 5 έως 6 ώρες για να φτάσω στην Αθήνα. Στη συνέχεια μετακόμισα στη Νέα Σμύρνη για να είμαι κοντά στο Ωνάσειο και να έχω τη δυνατότητα να φτάνω γρήγορα. Σε κάθε περίπτωση, η ομάδα των γιατρών έφευγε για να πάει να εξετάσει το μόσχευμα και να το φέρει μόνο εφόσον βρισκόμουν ήδη στο Κέντρο, καθώς η διάρκεια ζωής του είναι -όπως μου είχαν πει- περίπου ένα τετράωρο. Κάθε φορά ήξερα ότι υπήρχε η πιθανότητα να σταματήσει η διαδικασία επειδή το μόσχευμα δεν θα ήταν συμβατό. Την πρώτη φορά που συνέβη αυτό, ένιωσα απογοήτευση. Έπειτα συνήθισα. Έλεγα “δεν πειράζει, την επόμενη φορά”. Γιατί ένιωθα ότι θα υπήρχε επόμενη, ότι κάποια στιγμή θα ερχόταν το κατάλληλο μόσχευμα, ότι θα τα κατάφερνα κι εγώ».
Όλα αυτά τα χρόνια η καλή ψυχολογία και οι θετικές σκέψεις, τον βοήθησαν να ξεπερνά κάθε εμπόδιο. Ακόμη κι όταν -έξι μήνες πριν από τη μεταμόσχευση- χρειάστηκε να βάλει συσκευή μηχανικής υποστήριξης, εκείνος μέσα στο δωμάτιο τραγουδούσε, προς έκπληξη όλων. Σε όλη αυτήν τη δύσκολη διαδρομή, πάντως, είχε στο πλευρό του τη σύζυγό του. Τώρα, μαζί, σχεδιάζουν και το μέλλον.
Πιο κοντά στα όνειρα ζωής
Ο Λευτέρης γνωρίζει ότι η μάχη που δίνει, δεν έχει τελειώσει. Οι επόμενοι μήνες θα είναι κι εκείνοι καθοριστικοί για την επιτυχία της επέμβασης. Όμως, τα στατιστικά είναι με το μέρος του και κάθε μέρα που περνά, τον φέρνει πιο κοντά στα σχέδια της ζωής του.
«Θέλουμε να κάνουμε ένα παιδί. Θα ήταν ακόμη ένα δώρο ζωής για εμάς», λέει, περιγράφοντας πόσο θεαματικά άλλαξε η ζωή του μετά τη μεταμόσχευση. «Όταν καθόμουν στο μπαλκόνι και έβλεπα τους άλλους να περπατούν, σκεφτόμουν πόσο ήθελα κι εγώ να περπατήσω, χωρίς να κουράζομαι. Μία καθημερινότητα ζητούσα. Απλά, αλλά σημαντικά πράγματα. Πλέον, μπορώ να κάνω ό,τι κάνει κάθε υγιής άνθρωπος στη ζωή του. Να περπατάω ακόμη και πέντε χιλιόμετρα χωρίς να κουράζομαι, να κάνω μπάνιο χωρίς βοήθεια, να βγαίνω έξω, να διασκεδάζω, να σχεδιάζω διακοπές».
217 μεταμοσχεύσεις καρδιάς σε 28 χρόνια
Τη μέρα που συναντηθήκαμε με τον Λευτέρη στο Ωνάσειο, μία ακόμη μεταμόσχευση καρδιάς βρισκόταν σε εξέλιξη. Τα νέα που έφταναν από τη ΜΕΘ ήταν ευχάριστα, το ίδιο και το κλίμα στα γραφεία των γιατρών. Είχε ολοκληρωθεί με επιτυχία μία από τις 15 μεταμοσχεύσεις καρδιάς που πραγματοποιούνται -κατά μέσο όρο- τον χρόνο στη χώρα μας.
«Στα 28 χρόνια λειτουργίας του προγράμματος, έχουμε πραγματοποιήσει συνολικά 216 μεταμοσχεύσεις, με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Με προσδόκιμο επιβίωσης που αγγίζει το 90% τον πρώτο χρόνο και το 70% στη δεκαετία, ποσοστά επιβίωσης πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Αυτό σημαίνει προσδόκιμο επιβίωσης τουλάχιστον εφάμιλλο των μεγάλων Μεταμοσχευτικών Κέντρων της Ευρώπης και της Αμερικής», επισημαίνει στην «Κ» ο Σταμάτης Αδαμόπουλος, Διευθυντής της Μονάδας Καρδιακής Ανεπάρκειας και της Μονάδας Μεταμοσχεύσεων Καρδιάς του Ωνασείου.
Ο ίδιος, διευκρινίζει ότι ο αριθμός των μεταμοσχεύσεων ετησίως σημειώνει μικρή αύξηση την τελευταία πενταετία στη χώρα μας. «Θα έλεγα ότι αυτό, κατ’ αρχάς, οφείλεται στο ότι αξιοποιούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο όλα τα προσφερόμενα μοσχεύματα. Ειδικά τον τελευταίο ένα-ενάμιση χρόνο, η αύξηση των μεταμοσχεύσεων οφείλεται και σε μια μικρή άνοδο της ροής των προσφερομένων μοσχευμάτων. Ο Ελληνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων, αξιοποιώντας μία προσφορά του Ιδρύματος Ωνάση ενεργοποίησε τον θεσμό των συντονιστών. Κατένειμε επτά συντονιστές σε επτά μεγάλες ΜΕΘ σε όλη τη χώρα, που διευκολύνουν την έγκαιρη αναγνώριση του εγκεφαλικού θανάτου και την επίπονη διαδικασία ανάδειξης ενός δυνητικού δότη, προσφέροντας ουσιαστική βοήθεια στο προσωπικό των ΜΕΘ».
Οι ανάγκες της χώρας, εξηγεί ο κ. Αδαμόπουλος, είναι υπερδιπλάσιες του αριθμού των μεταμοσχεύσεων που πραγματοποιούνται ετησίως. «Η ελπίδα μας “ακούει” στο Ωνάσειο Εθνικό Μεταμοσχευτικό Κέντρο με τις συντονισμένες δράσεις που έχουν αναληφθεί τόσο για την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας -με έμφαση στα φυτώριά της, στα σχολεία- όσο και με τις αποφασιστικές παρεμβάσεις στις ΜΕΘ με την εκπαίδευση του προσωπικού τους και, κυρίως, με τη στελέχωσή τους με τον κομβικό θεσμό των συντονιστών. Παράλληλα, με την ολοκλήρωση της κτιριακής υποδομής το 2024, περιμένουμε να διατεθούν -στο μέτρο του δυνατού- περισσότερες κλίνες για τη μεταμόσχευση και μηχανική υποστήριξη των ασθενών με προχωρημένο στάδιο καρδιακής ανεπάρκειας. Αυτό σημαίνει αύξηση του “κύκλου εργασιών” του προγράμματός μας, ώστε να δεχόμαστε εγκαίρως περισσότερους ασθενείς από όλη την Ελλάδα για προ-μεταμοσχευτικό έλεγχο και να τους εντάσσουμε γρηγορότερα στη λίστα, προλαβαίνοντας παραπομπές ασθενών σε πολύ προχωρημένα στάδια».
Τριάντα ασθενείς στη λίστα για μόσχευμα καρδιάς
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ωνασείου, σήμερα περίπου 30 ασθενείς στην Ελλάδα, ηλικίας 15 έως 65 ετών περιμένουν να υποβληθούν σε μεταμόσχευση καρδιάς.
«Βάσει των διεθνών αρχών, προτεραιότητα έχουν εκείνοι, οι οποίοι βρίσκονται σε πιο κρίσιμη κατάσταση. Σε περιπτώσεις που το μόσχευμα δεν είναι συμβατό σε κάποιον ασθενή, προχωράμε στον αμέσως επόμενο που το έχει ανάγκη. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρι να βρεθεί ο κατάλληλος λήπτης και να αξιοποιηθεί το μόσχευμα», λέει στην «Κ» ο Θέμης Χαμογεωργάκης, καρδιοχειρουργός του Ωνασείου, που ειδικεύεται στις μεταμοσχεύσεις και στη μηχανική υποστήριξη.
Κάθε φορά που υπάρχει ένα προσφερόμενο μόσχευμα, ειδική ομάδα του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου πηγαίνει άμεσα -όπου χρειάζεται- προκειμένου να κάνει την απαραίτητη αξιολόγηση.
«Υπάρχουν περιπτώσεις που αν κάτι δεν μάς αρέσει στο μόσχευμα, δεν προχωράμε στη λήψη και εμφύτευση. Το τελευταίο τεστ το οποίο κάνουμε, είναι η επιτόπια αξιολόγηση, τόσο επισκοπικά όσο και ψηλαφητά», τονίζει ο κ. Χαμογεωργάκης. «Αυτό το οποίο κοιτάζουμε είναι να συστέλλεται καλά η καρδιά και να μην έχει στεφανιαία νόσο», προσθέτει.
«Μεγαλείο ψυχής»
Ο ίδιος, τονίζει τη σημασία της ευαισθητοποίησης όλων στο ζήτημα της δωρεάς οργάνων. «Να το σκεφτόμαστε πολύ σοβαρά μέσα στον πόνο της απώλειας, γιατί προσφέρουμε ζωή σε κάποιον που την έχει ανάγκη».
Δεν είναι μια εύκολη απόφαση, είναι, όμως, μια απόφαση που δείχνει μεγαλείο ψυχής, καταλήγει από την πλευρά του ο κ. Αδαμόπουλος. «Αυτοί οι άνθρωποι στη μεγάλη τους οδύνη κάνουν μία απίστευτη υπέρβαση και προσφέρουν τα όργανα του προσφιλούς τους προσώπου με εγκεφαλικό θάνατο. Από αυτά θα ζήσουν τέσσερις, πέντε ή έξι άνθρωποι που τα έχουν απόλυτη ανάγκη. Είναι απόφαση που δείχνει ιδιαίτερη ευαισθησία και -επιτρέψτε μου να πω- πολιτισμό. Διότι οι μεταμοσχεύσεις αντανακλούν την οργάνωση, την ευαισθησία, την αισθητική και, εν τέλει, τον πολιτισμό ενός λαού».