Το 2011 από ένα ζευγάρι ασημόγλαρων που έφθασαν τραυματισμένοι στις εγκαταστάσεις της «Αλκυόνης», στην Πάρο, και δεν μπορούσαν πια να πετάξουν, γεννήθηκαν τρεις νεοσσοί. Ενας από αυτούς επιστρέφει κάθε Οκτώβριο στο νησί για να περάσει τον χειμώνα με τους ανάπηρους γονείς του. Oταν έρχεται η άνοιξη φεύγει και πάλι. Ακούγεται σαν παραμύθι, αλλά είναι πραγματικό γεγονός, από τα πολλά που έχει βιώσει ο Μάριος Φουρνάρης, διευθυντής του Συλλόγου Περίθαλψης και Προστασίας Αγριων Ζώων – και τον έκαναν να νιώσει ακόμη μεγαλύτερο σεβασμό και αγάπη για τα πτηνά. Το 1987, ως φοιτητής, βρήκε έναν τραυματισμένο φιδαετό. Από τότε έχει διανύσει αμέτρητα χιλιόμετρα στη φροντίδα των πτηνών, αφού εκατοντάδες περιθάλπονται κάθε χρόνο στην «Αλκυόνη»: άρρωστα ή εξαντλημένα από το ταξίδι της μετανάστευσης, άλλα με σκάγια κυνηγών στο σώμα τους, κάποια με ηλεκτροπληξία έχοντας χτυπήσει σε ηλεκτροφόρα καλώδια ή παρ’ ολίγον θύματα τροχαίων. Παρόμοια είναι η καθημερινότητα για τη Σοφία Προύσαλη, κτηνίατρο και πρόεδρο του σωματείου «Δράση για την Αγρια Ζωή». Θυμάται ακόμη με συγκίνηση την πρώτη δεκαοχτούρα που περιέθαλψε κάποτε και στη συνέχεια απελευθέρωσε. «Μαζί της ήταν σαν να πέταξε κι ένα κομμάτι της ψυχής μου», λέει.
O πλανήτης γίνεται ολοένα και πιο αφιλόξενος για τα πουλιά. Σχεδόν το 50% της ορνιθοπανίδας παγκοσμίως καταγράφει σημαντικές μειώσεις πληθυσμών. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ενωση Προστασίας της Φύσης (IUCN), περισσότερα από 2.000 είδη, δηλαδή τουλάχιστον 1 στα 8 πτηνά, θεωρούνται απειλούμενα. Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, 600 εκατομμύρια άτομα έχουν χαθεί στην Ευρώπη. Η μεγαλύτερη πληθυσμιακή μείωση αφορά τον κοινό σπιτοσπουργίτη, που καταγράφει απώλειες της τάξεως του 50%. Kι όμως, κάποιοι νοιάζονται και αγωνιούν για το μέλλον των πουλιών. Ο Μάριος και η Σοφία είναι ανάμεσά τους. Οπως και η Κωνσταντίνα Ντεμίρη, διευθύντρια της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, και ο δωδεκάχρονος Παύλος Καφετζής, παθιασμένος με τη φύση και την ορνιθοπαρατήρηση. Τα πουλιά αποτελούν μέρος της βιοποικιλότητας, του ιστού, δηλαδή, που υποστηρίζει τη ζωή στη Γη, λένε. Η προστασία τους και η διατήρηση των βιοτόπων τους συμβάλλουν στη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας κι αυτό είναι το «κλειδί» για την επιβίωση του πλανήτη. Συνεπώς και τη δική μας…
Μάριος Φουρνάρης, Διευθυντής Συλλόγου Περίθαλψης και Προστασίας Αγριων Ζώων «Αλκυόνη»
Τους δίνουμε μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή
Εχω την αίσθηση πως τα πτηνά που έχουν χαθεί στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες είναι πιο πολλά από 600 εκατομμύρια. Στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο και ξεκινάει από την άγνοια των περισσότερων συμπολιτών μας για θέματα περιβάλλοντος, η οποία οδηγεί στην αδιαφορία. Η ανθρώπινη δραστηριότητα στοχεύει, άμεσα ή έμμεσα, στον αφανισμό των πτηνών: από τα φυτοφάρμακα, τις πυρκαγιές, την καταστροφή των βιοτόπων, την επέκταση της δόμησης και τα υπέργεια καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος μέχρι την εγκληματική και αναχρονιστική δραστηριότητα του κυνηγιού, το παράνομο εμπόριο ή τη νέα «μόδα» της ιερακοθηρίας. Κάποια είδη οδεύουν σταθερά προς εξαφάνιση, όπως ο σπιζαετός και η αετογερακίνα. Αλλα, που θα έπρεπε να απαντώνται σε μεγάλους αριθμούς, όπως η καρδερίνα, το χελιδόνι ή το τρυγόνι, παρουσιάζουν τραγική μείωση των πληθυσμών τους.
Τα πουλιά είναι δείκτες υγείας του περιβάλλοντος αλλά, πέρα από αυτό, η προστασία τους θα έπρεπε να είναι αυτονόητη για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, ως αναγνώριση της αξίας της ζωής χωρίς εξαιρέσεις. Στην «Αλκυόνη», από την ίδρυσή της, το 1995, μέχρι σήμερα, θελήσαμε να φτιάξουμε έναν Κήπο αντίστοιχο του Επικούρειου. Επιδίωξη των συνεργατών και των εθελοντών μας είναι μια ξεκάθαρη και ουσιαστική αντιπρόταση για τον σεβασμό όλων των πλασμάτων. Στους φτερωτούς μας φίλους, που φθάνουν στα χέρια μας τραυματισμένοι, άρρωστοι ή εξαντλημένοι, προσπαθούμε να δώσουμε μια δεύτερη ευκαιρία· αρχικά για επιβίωση και, στη συνέχεια, για επανένταξη στο περιβάλλον. Οσα πουλιά δεν είναι δυνατόν να απελευθερωθούν –τα ανάπηρα, δηλαδή–, φροντίζουμε να φιλοξενούνται σε κατάλληλους και ήσυχους χώρους, ώστε με την απουσία πόνου και φόβου να έχουν αυτό που κανένας ζωολογικός κήπος δεν μπορεί να τους προσφέρει: αξιοπρέπεια ακόμη και στην αιχμαλωσία.
Κωνσταντίνα Ντεμίρη, Διευθύντρια Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας
Τα πουλιά είναι δείκτες για τα οικοσυστήματα
Aπό τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι έντονα τα σπιτοχελίδονα και τις τσίχλες. Είχα βρει κάποτε ένα σπιτοχελίδονο λίγων ημερών, νεοσσό, που είχε πέσει από τη φωλιά του και η μητέρα μου το είχε επιστρέψει με ασφάλεια στη φωλιά του. Περίπου την ίδια εποχή, είχα δει ένα συγχωριανό μου να χτυπάει με μανία στο έδαφος μια τσίχλα, γιατί αν και την είχε πυροβολήσει, ήταν ακόμη ζωντανή… Αυτές οι δύο αναμνήσεις –η πρώτη που με γέμισε ζεστασιά και η δεύτερη που με έκανε να νιώσω ανήμπορη– με οδήγησαν να ασχοληθώ με την προστασία των πουλιών. Η προστασία τους όμως δεν μπορεί να είναι προσωπική υπόθεση, ούτε αφορά μόνο όσους ενδιαφέρονται για την ορνιθοπανίδα και την αγαπούν. Μας αφορά όλους. Δεν μπορούμε να μένουμε θεατές στον αφανισμό τους. Τα πουλιά είναι ζωή. Είναι από τους καλύτερους δείκτες υγείας των οικοσυστημάτων, άρα βαρόμετρο για την υγεία της φύσης.
Κι όμως, ένα στα οκτώ είδη απειλείται με εξαφάνιση. Τελικά κάτι κάνουμε λάθος στη σχέση μας με τη φύση. Κύριες αιτίες της μείωσης των πληθυσμών τους είναι η απώλεια ή η υποβάθμιση των βιοτόπων τους, οι αλλαγές στις χρήσεις γης, η εντατικοποίηση της αγροτικής δραστηριότητας, η κλιματική κρίση, η ρύπανση, η λαθροθηρία, μεταξύ άλλων. Η μείωση αποτυπώνεται και στην Ελλάδα. Ο ασπροπάρης, ένα κοινό, κάποτε, είδος γύπα, βρίσκεται στο χείλος της εξαφάνισης με μόνο τέσσερα ζευγάρια να απομένουν σε όλη τη χώρα. Το τρυγόνι, ένα από τα βασικά είδη των αγροτικών περιοχών, είναι πλέον απειλούμενο. Εχει έρθει η ώρα για δράση. Πρόσφατα δόθηκε σκληρή μάχη στο Ευρωκοινοβούλιο για τον «Κανονισμό για την αποκατάσταση της φύσης», που εγκρίθηκε, αλλά αποδυναμωμένος. Τα μεγάλα συμφέροντα του αγροτοκτηνοτροφικού τομέα εξακολουθούν να είναι απέναντί μας στις προσπάθειές μας για την προστασία του περιβάλλοντος…
Σοφία Προύσαλη, Kτηνίατρος, πρόεδρος «Δράσης για την Αγρια Ζωή»
Επιζεί μόνο το ένα στα τρία πουλιά
Στο κέντρο περίθαλψής μας, στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης, φθάνουν περίπου 2.000 άγρια ζώα κάθε χρόνο. Στη συντριπτική πλειονότητά τους είναι πουλιά που χρήζουν περίθαλψης, κυρίως εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης στο φυσικό περιβάλλον. Από τη συρρίκνωση των βιοτόπων τους λόγω της δόμησης, των πυρκαγιών ή των κατασκευαστικών έργων, έως την καταστροφή των θέσεων φωλιάσματός τους λόγω ανακαινίσεων των κτιρίων, τη λαθροθηρία και την παγίδευση για εμπορία, τα πτηνά αντιμετωπίζουν τις αντίξοες συνθήκες που δημιουργεί ο άνθρωπος. Ασφαλή συμπεράσματα ως προς τη μείωση των πληθυσμών τους στη χώρα μας δεν μπορούμε να εξάγουμε από τους αριθμούς των περιστατικών που δεχόμαστε. Ολοένα και περισσότερα τραυματισμένα πουλιά μεταφέρονται κάθε χρόνο στις εγκαταστάσεις μας, όσο η ευαισθητοποίηση των πολιτών αυξάνεται. Είναι αλήθεια ότι παραλαμβάνουμε σπανιότερα πια κάποια είδη, όπως το γυδοβύζι, τον λευκοτσικνιά, τον βουβόκυκνο, το σκουφοβουτηχτάρι, αλλά, και πάλι, δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι έχουν μειωθεί οι συγκεκριμένοι πληθυσμοί.
Η περίθαλψη άγριων ζώων, και ειδικότερα των πουλιών, είναι πεδίο πολύ ευρύ και χρειάζεται πολλές ειδικότητες – δασολόγους, ορνιθολόγους, βιολόγους, κτηνιάτρους. Επίσης, συνεπάγεται μεγάλη ψυχική φθορά. Δεν μπορούμε να σώσουμε όλα τα πλάσματα που φθάνουν στα χέρια μας, μου πήρε χρόνια να το αποδεχθώ. Οι κόποι μας, λοιπόν, δεν ανταμείβονται με την επανένταξή τους (αφού μόνο σε ποσοστό περίπου 30% θα επιβιώσουν και θα επιστρέψουν στη φύση), αλλά με τις νοοτροπίες που αλλάζουν σταδιακά, με τα παιδιά που μαθαίνουν να βλέπουν τη φιλοζωία διαφορετικά και αποφασίζουν να γίνουν μέρος της προσπάθειάς μας.
Εχει τεράστια σημασία η βιοποικιλότητα της ορνιθοπανίδας. Κάθε μορφή ζωής έχει συγκεκριμένο ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος και δεν υπάρχει πλέον περιθώριο να το παραβλέπουμε. Είναι χρέος μας να προστατεύσουμε αυτόν τον πλούτο για να μπορούμε να ζούμε σε αρμονία και με τη φύση, και με τους άλλους ανθρώπους, και με τον ίδιο μας τον εαυτό.
Παύλος Καφετζής, Μαθητής, εθελοντής στην ΑΝΙΜΑ
Κάθε φορά που βλέπω ένα, πετάω κι εγώ
Η παρατήρηση πτηνών με κάνει ευτυχισμένο γιατί έχω ένα στόχο κάθε φορά, για παράδειγμα να δω ένα συγκεκριμένο είδος, κι όποτε συμβαίνει, πετάω από τη χαρά μου. Ταυτόχρονα μαθαίνω πολλά για το περιβάλλον, το αγαπώ και το σέβομαι περισσότερο. Εγινα πιο υπομονετικός, αφού για να δει κανείς ένα πτηνό χρειάζεται να έχει υπομονή μέχρι αυτό να εμφανιστεί. Επίσης, η συχνή επαφή με τη φύση με ηρεμεί.
Τα πουλιά έχουν σημαντικό ρόλο στην ισορροπία στον πλανήτη. Ορισμένα είναι «καθαριστές της φύσης», όπως τα πτωματοφάγα, που καθαρίζουν τους βιοτόπους από τα νεκρά ζώα. Μέσω των πουλιών μεταφέρονται σπόροι και έτσι μεγαλώνουν τα δάση και τα οικοσυστήματα. Δεν πρέπει να τα αφήσουμε να χαθούν, γιατί σιγά σιγά θα καταστραφεί ολόκληρη η φύση.
Αν και αγαπώ όλα τα πτηνά, έχω αδυναμία στα νυκτόβια αρπακτικά και συγκεκριμένα στα γλαυκόμορφα, τα διάφορα είδη κουκουβάγιας δηλαδή. Σε αυτά ανήκουν ο μπούφος (τον οποίο δεν έχω καταφέρει ακόμη να δω), ο γκιώνης, ο χουχουριστής, ο νανόμπουφος, η τυτώ και άλλα. Εκτός από το ότι είναι εντυπωσιακά, με μεγάλο κεφάλι και εκπληκτικό φτέρωμα, είναι και χρήσιμα στον άνθρωπο γιατί τρέφονται κυρίως με τρωκτικά, οπότε προστατεύουν τις καλλιέργειες. Σε μια από τις εξορμήσεις μας με τον πατέρα μου, βρήκαμε ένα μωρό χουχουριστή που είχε πέσει από τη φωλιά του και το επιστρέψαμε στη μαμά του. Είμαι πολύ περήφανος γι’ αυτό. Πρόσφατα έκλεισα τα δώδεκα χρόνια μου και έκανα αίτηση για να συμμετάσχω ως εθελοντής στην ΑΝΙΜΑ. Θαυμάζω το έργο της και θέλω να βοηθήσω στον σπουδαίο σκοπό της. Οταν μεγαλώσω ελπίζω να γίνω ενεργό μέλος και να προσφέρω ακόμη περισσότερα.
