Ζούμε την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης. Τα επιτεύγματα στη γενετική, στη νανοτεχνολογία, στη ρομποτική ξεπερνούν τη φαντασία. Oσο τρέχουμε όμως σε λεωφόρους ταχείας κυκλοφορίας που οδηγούν στο άγνωστο, τόσο μεγαλώνει και η ανάγκη να επιστρέφουμε στο παρελθόν μας, στις «πατρίδες» μας. «Αν δεν γνωρίζεις το παρελθόν σου, δεν μπορείς να στηρίξεις το μέλλον σου», όπως λέει στην «Κ» ο δρ Αγγελος Αμδίτης, διευθυντής Ερευνας και Ανάπτυξης του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ) του ΕΜΠ. Αυτό το ευγενές και κρίσιμο καθήκον, της διασύνδεσης με το παρελθόν μας, επιτελεί το ευρωπαϊκό έργο Hyperion, που χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες για την προστασία των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των ακραίων φυσικών φαινομένων.
«Η πολιτιστική κληρονομιά μάς συνδέει με τις ρίζες μας. Συμβάλλει στην αυτογνωσία μας, ενδυναμώνει τους δεσμούς μεταξύ κρατών και κοινωνιών, γεφυρώνει χάσματα και αξίζει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να την προστατεύσουμε. Η διαφύλαξη αυτού του πολιτιστικού πλούτου είναι χρέος μας και ανάγκη που στις μέρες μας γίνεται ακόμη πιο επιτακτική, καθώς τα μνημεία μας βιώνουν τις ανεξίτηλες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής».
Το έργο, στο οποίο συμμετείχαν 18 εταίροι από οκτώ χώρες (από την Ελλάδα το ΕΜΠ, το ΑΠΘ, ο Δήμος Ρόδου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου και το Διαπολιτισμικό Ευρω-Μεσογειακό Κέντρο για την UNESCO, υπό τον συντονισμό του ΕΠΙΣΕΥ), αξιοποιώντας καινοτόμους τεχνολογίες, κλιματικά μοντέλα, τεχνικές δομικής ανάλυσης, υπηρεσίες Copernicus (πρόγραμμα γεωσκόπησης της Ε.Ε.), επίγειες και δορυφορικές απεικονίσεις, δημιούργησε μια πρωτοποριακή ψηφιακή πλατφόρμα που αντλεί και επεξεργάζεται δεδομένα από τα μνημεία και δίνει τη δυνατότητα στους αρμόδιους φορείς να ενημερώνονται σε πραγματικό χρόνο για τους κινδύνους που τα απειλούν, παρέχοντας και μοντέλα πρόβλεψης της φθοράς από τις καιρικές επιπτώσεις. Η πλατφόρμα δοκιμάστηκε και αξιολογήθηκε με επιτυχία σε πραγματικές συνθήκες σε τέσσερις ευρωπαϊκές πόλεις, τη Γρανάδα, τη Βενετία, το Τόνσμπεργκ (Νορβηγία) και τη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου –Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO–, όπου τοποθετήθηκαν εξειδικευμένοι αισθητήρες με σκοπό τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τις πολλαπλές κλιματικές απειλές που αντιμετωπίζει το νησί, δηλαδή πλημμύρες, καταιγίδες, σεισμούς, καύσωνες και, φυσικά, όπως με δραματικό τρόπο παρατηρούμε τις τελευταίες ημέρες, πυρκαγιές.
Eπόμενο βήμα είναι η Thetida, για την προστασία της παράκτιας και υποθαλάσσιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ανάμεσα στα καινοτόμα αποτελέσματα του έργου είναι και η εφαρμογή Hyperion που ανέπτυξε η ερευνητική ομάδα Ι-SENSE του ΕΠΙΣΕΥ, που καλεί τους πολίτες να γίνουν οι ίδιοι θεματοφύλακες της πολιτιστικής κληρονομιάς. Μέσω της εφαρμογής (διαθέσιμη για συσκευές Android) οι χρήστες μπορούν να ανεβάζουν στοιχεία για φθορές στα πολιτιστικά μνημεία της περιοχής τους, δημιουργώντας έτσι μια ανοικτή και συνεχώς ανανεώσιμη βάση δεδομένων για την κατάστασή τους. «Η Ελλάδα μετράει 18 Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, τα οποία έχουμε υψηλό καθήκον να διαφυλάξουμε», τονίζει ο κ. Αμδίτης. «Το να συντηρήσει μια χώρα τόσες αρχαιότητες έχει τεράστιο κόστος. Προγράμματα σαν το Hyperion δίνουν τη δυνατότητα στις Αρχές να δώσουν προτεραιότητες και να προγραμματίσουν με ορθολογικότερο τρόπο τη συντήρησή τους». Μετά την ερευνητική πορεία του που διήρκεσε τέσσερα χρόνια, το έργο έχει ολοκληρωθεί και δεν μένει παρά οι ενδιαφερόμενοι φορείς να εκδηλώσουν ενδιαφέρον να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματά του. «Από εμάς θα έχουν πλήρη υποστήριξη».
Η ερευνητική δουλειά πάντως δεν τελείωσε. Το ΕΠΙΣΕΥ, αξιοποιώντας τη συσσωρευμένη τεχνογνωσία στον τομέα, συμμετέχει σε ένα ακόμη έργο, το Thetida, που στρέφει την προσοχή μας στην παράκτια και υποθαλάσσια πολιτιστική κληρονομιά. «Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στους γεωκλιματικούς κινδύνους είναι μια διαδικασία απολύτως απαραίτητη για τη διάσωση της παράκτιας και υποθαλάσσιας κληρονομιάς που σήμερα απειλείται τόσο από ανθρωπογενείς όσο και από φυσικούς παράγοντες, όπως η αλατότητα, τα κύματα και η κίνηση του νερού, τα φύκια, οι κινήσεις άμμου, η διάβρωση των ακτών κ.ά.» όπως είπε ο Αγγελος Αμδίτης στην εναρκτήρια εκδήλωση του έργου πριν από ένα μήνα. «Ειδικά στην Ελλάδα, σε μια χώρα με μεγάλο παράκτιο και υποθαλάσσιο πλούτο, η διαφύλαξή του είναι επιταγή».
Μεταξύ άλλων, αισθητήρες συλλογής δεδομένων θα εγκατασταθούν τόσο υποθαλάσσια όσο και παράκτια σε επτά περιοχές πιλοτικών δοκιμών: στην Ιταλία, στην Ολλανδία, στη Νορβηγία, στην Πορτογαλία, στην Κύπρο, στην Ελλάδα. Επιπλέον δεδομένα θα προκύψουν από δορυφορική απεικόνιση, έξυπνους σημαντήρες, αυτόνομα υποβρύχια οχήματα, αισθητήρες επιφανειακών σκαφών, φορητές συσκευές και μικρομετεωρολογικούς σταθμούς. Στόχος, η ανάπτυξη ενός συστήματος υποστήριξης λήψης αποφάσεων, το οποίο θα παρέχει κατάλληλες στρατηγικές προσαρμογής και μετριασμού των ζημιών για κάθε περιοχή πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Παράλληλα, το έργο θέτει ως στόχο να εμπλέξει και τις τοπικές κοινότητες στη διαδικασία διαφύλαξης της παράκτιας κληρονομιάς, καθιστώντας τους πολίτες αρωγούς στο έργο αυτό.
