Θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα ή αξία που κατακτάται με αγώνες; Ατομική υπόθεση ή πολιτική επιλογή; Σεβασμός σε διαφορετικές απόψεις ή πεποιθήσεις; Μάχη ενάντια στις γυάλινες οροφές, στην εσωτερικευμένη πατριαρχία και στα ριζωμένα στερεότυπα; Οκτώ γυναίκες δίνουν τη δική τους απάντηση στο πιο καυτό θέμα της εποχής μας.
«ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΘΕΣΗ ΟΛΩΝ ΜΑΣ»
Ανδριάνα Παππά, διευθύντρια Ανάπτυξης, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Η στάση της Gen Z απέναντι σε θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης με γεμίζει πραγματικά με αισιοδοξία. Συζητώ συχνά με τις κόρες μου –γνήσιες εκπροσώπους της γενιάς αυτής– για το φλέγον θέμα της ισότητας των φύλων, καθώς με αυτοματισμό εντοπίζουν σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας περιστατικά που δηλώνουν το μεγάλο σχετικό έλλειμμα που παραμένει.
Η φράση «τι είναι ισότητα» είναι συνηθισμένη θεματική μας. Εκείνες εντοπίζουν αμέσως στρεβλές, αλλά δυστυχώς παγιωμένες συμπεριφορές και πρακτικές διακρίσεων με τις οποίες εμείς οι υπόλοιπες έχουμε τόση εξοικείωση, που δεν προλαβαίνουμε να αντιδράσουμε. Εντοπίζουν δηλαδή τι δεν είναι ισότητα: συμπεριφορές και πρακτικές που αδικούν άτομα γύρω τους αλλά και τις ίδιες. Αναξιοκρατία, διακρίσεις ή και κακουχίες λόγω φύλου, τίποτα δεν περνά απαρατήρητο και δεν γίνεται αποδεκτό.
Η γενιά αυτή είναι μοναδικά ευαισθητοποιημένη και αντιδρά αναλαμβάνοντας ρόλο ακτιβιστή. Οι εκπρόσωποι της Gen Z διαμορφώνουν τις επιλογές τους, π.χ. του εργοδότη τους, του brand που θα επιλέξουν να καταναλώσουν, του πολιτικού κόμματος που θα υποστηρίξουν, των καλλιτεχνών που θα παρακολουθήσουν, σύμφωνα με το κριτήριο του κατά πόσο συμβάλλουν στην επίτευξη της ισότητας.
Συνεπώς, η ισότητα των φύλων μπορεί να επιτευχθεί εφόσον ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση. Αυτόματα δημιουργείται η απαίτηση για διαμόρφωση πολιτικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων που να επιβάλουν την ισότητα ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Ταυτόχρονα, ο επιχειρηματικός κόσμος, προκειμένου να απευθυνθεί στο ευαισθητοποιημένο κοινό του με επιτυχία, οφείλει να υιοθετεί πρακτικές που προάγουν την ισότητα και ευαισθητοποιούν. Η ισότητα μεταξύ των δύο φύλων, ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, είναι υπόθεση όλων μας.
«ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΦΑΙΡΕΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΟΥ»
Κατερίνα Φραγκουδάκη, People & Culture Manager, JT International Hellas
Αγαπημένη μου κόρη,
Με αυτό το γράμμα θέλω να μοιραστώ μαζί σου μια σημαντική αξία που ελπίζω να σε συντροφεύει στη ζωή σου, την ισότητα. Μια αξία που οφείλουμε να αγκαλιάσουμε και να υπερασπιστούμε, έτσι ώστε όλοι οι άνθρωποι να έχουν τα ίδια δικαιώματα, τις ίδιες ευκαιρίες και να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο σεβασμό, ανεξάρτητα από το φύλο, τη θρησκεία ή την κοινωνική τάξη. Η ισότητα δεν είναι δεδομένη. Κατακτάται με σκληρούς αγώνες. Προσωπικότητες του 20ού αιώνα, όπως η Σιμόν Βέιλ ή η Σιμόν ντε Μποβουάρ, υπήρξαν ζωντανά παραδείγματα της προάσπισης των δικαιωμάτων της γυναίκας. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα από τότε, αλλά χρειάζεται συνεχής προσπάθεια για να εδραιωθεί σε κάθε γωνιά της Γης η αντίληψη των ίσων δικαιωμάτων των ανθρώπων.
Μπορείς κι εσύ μεγαλώνοντας να βάλεις το λιθαράκι σου στην προσπάθεια αυτή. Να γίνεις ζωντανό παράδειγμα ισότητας και δικαιοσύνης στην καθημερινή σου ζωή, με τα λόγια και τις πράξεις σου. Μη φοβηθείς να υψώσεις τη φωνή σου όταν βλέπεις να υπάρχουν αδικίες γύρω σου. Δεν υπάρχουν ανώτεροι ή κατώτεροι άνθρωποι από σένα, υπάρχουν μόνο διαφορετικοί. Να δείχνεις τον σεβασμό και την αγάπη που οφείλεις στον συνάνθρωπό σου. Μόνο έτσι όλοι μαζί μπορούμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία που θα θεωρεί την ισότητα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια αυτονόητη και άρα δεδομένη. Μην ξεχνάς ότι, μόνο αν όλοι ευαισθητοποιηθούμε για τη διεκδίκηση ίσων ευκαιριών, θα καταφέρουμε να ζήσουμε σε έναν καλύτερο κόσμο.
Να είσαι ο εαυτός σου και να κυνηγάς τα όνειρά σου. Να θυμάσαι ότι η ισότητα είναι αναφαίρετο δικαίωμά σου και ότι «ο ήλιος λάμπει για όλους».
«ΝΑ ΜΗΝ ΑΛΛΟΙΩΝΕΙΣ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΣΟΥ ΜΕ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ»
Έλενα Μπάρλα, Co-Founder & CEO της Among Doctors
Φυλετική ισότητα είναι η ίση αντιμετώπιση καθώς και οι ίσες ευκαιρίες, ανεξαρτήτως του φύλου. Να απολαμβάνεις τα ίδια δικαιώματα και προνόμια. Να σε σέβονται με τον ίδιο τρόπο, να σε υποστηρίζουν/προάγουν/αμείβουν/αναγνωρίζουν με τα ίδια κριτήρια, σε οποιοδήποτε φύλο και αν ανήκεις. Όλες οι εκφάνσεις της ζωής και του πολιτισμού να έχουν την ίδια φυλετική εκδοχή. Να μην υπάρχει η έννοια της γυναίκας CEO, μηχανικού, επιστήμονα, οδηγού λεωφορείου, ΠτΔ, αλλά της CEO, μηχανικού, επιστήμονα, οδηγού λεωφορείου, ΠτΔ, χωρίς φυλετικό πρόσημο.
Ισότητα είναι να μην αγχώνεσαι αν στο καλωσόρισμα του πιλότου στην πτήση ακούσεις γυναικεία φωνή. Να νιώθεις την ίδια ασφάλεια με τον γιατρό σου, είτε είναι γυναίκα είτε άνδρας. Να επιδεικνύεις τον ίδιο βαθμό επιείκειας ή αυστηρότητας ανεξάρτητα από το φύλο. Να μην αλλοιώνεις την κρίση σου με στερεότυπα. Να μη βιαστείς να απορρίψεις –συνειδητά ή μη– μια εμπορική συμφωνία/χρηματοδότηση/πρόσληψη μιας εταιρείας, επειδή έχει γυναίκα founder ή CEO. Ισότητα είναι να μη νιώθεις ότι η άδεια μητρότητάς σου ίσως σου κοστίσει τελικά στην επαγγελματική εξέλιξή σου. Ισότητα είναι ο σύντροφος που δεν «βοηθά» στο σπίτι ή με τα παιδιά, αλλά που «αναλαμβάνει το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί» ως γονέας ή σύντροφος.
Πραγματική ισότητα είναι να σέβεσαι τις διαφορετικές απόψεις ή πεποιθήσεις και να μάχεσαι για το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασής τους. Να παίρνεις ενεργή θέση ενάντια σε σεξιστικές συμπεριφορές. Ο μόνος που να αποφασίζει πάνω στο σώμα της γυναίκας να είναι αποκλειστικά και μόνο αυτή. Η πραγματική φυλετική ισότητα είναι να αναζητάς και να αγαπάς την ουσία, ακόμα και αν δεν σε προδιαθέτει αναλόγως το «περιτύλιγμα».
«ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Ή ΕΓΩ Ή ΕΣΥ»
Λίνα Παπαδάκη, δημοσιογράφος, σύμβουλος του προέδρου της ΕΡΤ
Ήταν αρχές του ’90 όταν κατάλαβα γιατί η μαμά μου είχε κολλήσει με τη σειρά του Mega Γυναίκες. Η επιτυχία της εποχής ήταν Οι τρεις Χάριτες, όμως οι δύο αδελφές είχαν κλέψει τη σκέψη της. Η Πέμη Ζούνη και η Θέμις Μπαζάκα ενσάρκωναν την επανάσταση μιας γενιάς που είχε μάθει να ετεροπροσδιορίζεται. Η κυρία του κυρίου. Και η μαμά μου, που είχε περάσει από την ταράτσα της Νομικής, είχε ερωτευτεί, είχε κάνει ένα παιδί, φρόντιζε τη μάνα της, έμενε στο ίδιο σπίτι με τα πεθερικά της, το βράδυ που είχε ραντεβού με τις «φίλες» της βίωνε μια ονειρική επανάσταση. Εγώ τότε ήμουν προέφηβη, μοναχοπαίδι, με πολλούς φίλους, αγόρια και κορίτσια, καλούς βαθμούς και πολλή δραστηριότητα. Η ισότητα και η συζήτηση πέριξ αυτής δεν με απασχολούσε. Ο κόσμος ήταν χάπι. Έπρεπε να πιάσω δουλειά για να καταλάβω έντονα τη διαφορά του φύλου. Το πρώτο μου γραφείο στον ημιώροφο της Χρήστου Λαδά ήταν το σκληρότερο μάθημα ωριμότητας. Εκεί κατάλαβα τα όρια που πρέπει να μπαίνουν, την προσπάθεια που πρέπει να γίνεται προκειμένου να πείσεις ότι δεν είσαι μόνο μια ξανθιά. Το κορίτσι εκείνο είμαι εγώ, μεσήλικας πια –χαρακτηρισμός του πατέρα μου– που συνεχίζει να δουλεύει στη δημοσιογραφία κι έκανε το ξανθό προσωπικό σήμα κατατεθέν. Και τι έγινε, ρε Λίνα, με την ιστορία αυτή; Έγινε, μαμά, ένα μεγάλο βήμα προσωπικής ανεξαρτησίας. Και είναι αρκετό αυτό; Όχι βέβαια.
Αλλά η νίκη στα φύλα τορπιλίζει την ισότητα. Δεν ξέρω πότε θα ’μαστε ευτυχισμένες κι αν αυτό είναι ρεαλιστικό, είμαι σίγουρη όμως ότι η αποδοχή της φύσης και η αναγνώριση των ικανοτήτων είναι βήματα στην πρόοδο. Δεν είναι ή εγώ ή εσύ. Η ισότητα είναι στη βάση της κυρίως ατομικός σεβασμός, αλλά και κοινωνική, οικονομική, πολιτική επιλογή.
«ΑΣ ΑΡΧΙΣΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ»
Καλλιόπη Χαραλάμπους-Κριέφ, διευθύντρια Παιδικού και Εφηβικού Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθήνας
Τον Φεβρουάριο του 1983 ήμουν 10 ετών. Κυκλοφορούσε τότε μια αφίσα στους δρόμους που έγραφε: «Ο Λαός θέλει, το ΠΑΣΟΚ μπορεί να εξασφαλίσει πραγματική ισότητα στην Ελληνίδα». Ανάμεσα σε άλλα, ο νόμος του 1983 κατήργησε την προίκα, προέβλεπε την από κοινού λήψη αποφάσεων που αφορούν τους δύο συζύγους, τη διατήρηση του πατρικού ονόματος της γυναίκας και μετά τον γάμο και την αναγνώριση του συναινετικού διαζυγίου. Σήμερα, 40 χρόνια μετά, αναρωτιέμαι αν αυτή ήταν η πιο επαναστατική τομή που βίωσε η γενιά μας σε θέματα ισότητας και αν μας προβληματίζει το γεγονός ότι η χώρα μας καταλαμβάνει μία από τις τελευταίες θέσεις όσον αφορά την ισότητα των φύλων, σύμφωνα με την Έκθεση για τον «Δείκτη Ισότητας των Φύλων» για το 2022.
Ως γυναίκα, αντιλαμβάνομαι πως η πατριαρχία υπάρχει ακόμα εσωτερικευμένα και καθορίζει τις επιθυμίες και τις επιδιώξεις μας, όσο κι αν αγωνιζόμαστε ενάντια σε αυτήν. Ως μητέρα ενός νεαρού αγοριού, του μιλάω για την κυρίαρχη και τοξική αρρενωπότητα, τη συναίνεση, τη σεξουαλικοποίηση της γυναίκας στην ποπ κουλτούρα και ως επαγγελματίας αισθάνομαι ευθύνη να συμβάλω στο σπάσιμο της γυάλινης οροφής και των έμφυλων στερεοτύπων. Χρειαζόμαστε όμως τολμηρές δημόσιες πολιτικές που θα βοηθήσουν την κοινωνία να αλλάξει νοοτροπία. Ας αρχίσουμε από την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική και στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Με έναν σημαντικό αστερίσκο: το «φύλο» δεν είναι απλώς μια δυαδική έννοια όπου τα άτομα ορίζονται ως αρσενικά ή θηλυκά, αποκλείοντας τον αυτοπροσδιορισμό και τις άλλες ταυτότητες φύλου στις οποίες μπορεί να ανήκει ένα άτομο. Τι μπορούμε λοιπόν να πούμε σήμερα σε αυτά τα άτομα για την ορατότητα, την ισότιμη πρόσβαση στην αγορά εργασίας και τη συμμετοχή τους στην πολιτική;
«ΕΝΑ ΔΙΚΑΙΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΟΠΟΥ ΟΛΟΙ ΞΕΚΙΝΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΑΦΕΤΗΡΙΑ»
Γιώτα Τρομ, leadership coach και ιδρύτρια του οργανισμού Together in Tech
Η ισότητα είναι σαν ένα δίκαιο παιχνίδι όπου όλοι ξεκινούν από την ίδια αφετηρία, ανεξαρτήτως των προσωπικών τους προϋποθέσεων ή περιστάσεων. Είναι η πεποίθηση ότι κάθε άτομο διαθέτει αξία ανεκτίμητη και πρέπει να τυγχάνει δίκαιης και συμπαθητικής μεταχείρισης. Μας υπενθυμίζει ότι, παρά τις διαφορές μας, είμαστε όλοι αλληλένδετοι και αξίζουμε σεβασμό και ίσες ευκαιρίες για να αναπτυχθούμε.
Φανταστείτε έναν κόσμο όπου τα όνειρα ενός παιδιού από μια απλή καταγωγή αντιμετωπίζονται με την ίδια αξία με εκείνα ενός παιδιού που γεννήθηκε σε πλούσιες συνθήκες. Είναι ένας κόσμος όπου το ταλέντο και η σκληρή δουλειά νικούν, εξασφαλίζοντας ότι οι πόρτες των ευκαιριών ανοίγονται για όλους.
Τα άτομα δεν κρίνονται από το χρώμα του δέρματός τους, το φύλο τους ή την κοινωνική τους θέση, αλλά από το περιεχόμενο του χαρακτήρα τους και τις μοναδικές ικανότητές τους. Είναι ένας κόσμος όπου υπάρχει πληθώρα ευκαιριών και η επιτυχία βρίσκεται εντός του εύρους για όλους όσοι τολμούν να ονειρεύονται.
Η ισότητα μας ενδυναμώνει να ξεπεράσουμε τους περιορισμούς και να αγκαλιάσουμε την πραγματική μας δυναμική. Μας υπενθυμίζει ότι οι διαφορές μας δεν είναι εμπόδια προς αντιμετώπιση, αλλά πηγές δύναμης και έμπνευσης. Όταν αξιολογούμε την ποικιλομορφία και προάγουμε την ανεκτικότητα, ανοίγουμε τις πύλες για τα εξαιρετικά ταλέντα και τις απόψεις που κρύβονται μέσα σε κάθε άτομο. Η ισότητα μας ψιθυρίζει ότι, παρά τη φυλή, το φύλο ή την καταγωγή μας, κρύβουμε ανεκτίμητη δυναμική που περιμένει να απελευθερωθεί.
«ΙΣΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ»
Ιφιγένεια Καρανάσιου, ιδρύτρια και πρόεδρος του Μη Κυβερνητικού Οργανισμού Rise Club
Αγάπη μου, η ισότητα είναι κάτι που αφορά εσένα, εμένα και όλους τους ανθρώπους. Ισότητα ΥΠΑΡΧΕΙ όταν όλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα και ίση πρόσβαση σε ευκαιρίες σε όλους τους τομείς, όπως η εκπαίδευση, η εργασία, η υγεία, η στέγαση και η πολιτική. Η ισότητα απαιτεί την αναγνώριση και την προστασία των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων, χωρίς διακρίσεις. Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να μπορούν να αναπτύσσουν το πλήρες δυναμικό τους και να συμμετέχουν ελεύθερα στις αποφάσεις που τους αφορούν.
Δεν έχουμε πετύχει ισότητα εκατό τοις εκατό σε καμία χώρα παγκοσμίως, έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, χρειαζόμαστε 132 χρόνια προκειμένου να επιτευχθεί η ισότητα των φύλων σε όλες τις χώρες του κόσμου.
Θέλω να γνωρίζεις ότι καθημερινά σε όλο τον κόσμο πλήττονται, απειλούνται, παραβιάζονται τα δικαιώματα των γυναικών και, για να αλλάξει αυτό και να υπάρξει πρόοδος, πρέπει όλοι να προσπαθήσουμε. Ξέρεις πώς μπορείς εσύ να προσπαθήσεις; Μπορείς να παρατηρείς στην τάξη, σήμερα αλλά και σε οποιαδήποτε στιγμή στη ζωή σου, πώς συμπεριφέρονται οι φίλοι σου. Να δίνεις την ευκαιρία σε όλους και όλες δίπλα σου να εκφράζονται ελεύθερα, να συζητούν, να μαθαίνουν, να εργάζονται και να συμμετέχουν στα κοινά. Να διεκδικείς το ίδιο για τον εαυτό σου.
Δεν είναι εύκολο και δεν θα το καταφέρουμε από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά όσο εσύ σέβεσαι τον εαυτό σου και σέβεσαι και τους άλλους και ενδιαφέρεσαι για το κοινό καλό, συνεισφέρεις στην επίτευξη της ισότητας παγκοσμίως.
Πρέπει να διερωτόμαστε πώς μπορούμε να εργαστούμε για να δημιουργήσουμε μια κοινωνία όπου όλοι οι άνθρωποι θα έχουν ίσα δικαιώματα, θα τολμούν να ονειρεύονται, θα έχουν τις δυνατότητες να πετύχουν, θα είναι ευτυχισμένοι. Μόνο έτσι ο κόσμος που ζούμε θα μπορέσει να γίνει καλύτερος.
«ΣΑΝ ΜΙΑ ΩΡΑΙΑ ΤΟΥΡΤΑ ΟΠΟΥ ΟΛΟΙ ΕΧΟΥΝ ΙΣΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ»
Έλενα Χαραλαμπούδη, ηθοποιός
Φαιδρούλα μου, η ισότητα είναι σαν τα παπούτσια! Γιατί και τα δύο πρέπει να ταιριάζουν ακριβώς, να είναι το ίδιο νούμερο, το ίδιο σχήμα και το ίδιο χρώμα! Η ισότητα είναι και σαν το πιάνο! Γιατί και τα μαύρα και τα άσπρα πλήκτρα παίζουν την ίδια μουσική!
Εσύ λοιπόν τώρα είσαι κορίτσι! Αν όλα τα κορίτσια και τα αγόρια της τάξης σου παραγγέλνατε μια ωραία τούρτα, έχετε το δικαίωμα να έχετε όλοι ίσα κομμάτια και κανείς δεν έχει μερίδιο περισσότερο από τον άλλο! Όλα τα κορίτσια έχουν τα ίδια δικαιώματα και ευκαιρίες με τα αγόρια. Κανένα κορίτσι δεν είναι λιγότερο σημαντικό από ένα αγόρι!
Η ισότητα είναι σαν να παίζεις στην ίδια ομάδα μαζί με τους φίλους σου, ανεξάρτητα από το χρώμα του δέρματος ή το φύλο τους.
Ναι, η ισότητα έχει σχέση με τη μαμά και τον μπαμπά σου. Η ισότητα σημαίνει ότι η μαμά και ο μπαμπάς σου έχουν τα ίδια δικαιώματα και ευκαιρίες, στην οικογένεια και στην κοινωνία. Στην οικογένεια, ισότητα σημαίνει ότι η μαμά και ο μπαμπάς σου πρέπει να συνεργάζονται και να αναλαμβάνουν τις ίδιες ευθύνες για τη φροντίδα σου, τη δουλειά τους στο σπίτι μας και την οικονομική στήριξη της οικογένειάς μας!
Τέλος, θυμάσαι που μου είπες ότι ο Jhon από την Αφρική, που είναι στην τάξη σου, ζωγράφισε τον εαυτό του με καφέ χρώμα στην κοινή σας ζωγραφιά και εσύ τον ρώτησες έκπληκτη «μα γιατί ζωγραφίζεις με καφέ χρώμα το πρόσωπο και τα χέρια σου;» και ο Jhon απάντησε «μα αφού είμαι μαύρος» και εσύ γύρισες απορημένη, τον κοίταξες και έκπληκτη μετά είπες «α, ναι, έχεις δίκιο, δεν το είχα προσέξει!». Αυτό είναι η ισότητα, Φαιδρούλα μου!