Πρωτομπήκε στην πλατφόρμα της Airbnb πριν από δέκα χρόνια, αρχικά ως ταξιδιώτης. Είχε καταφέρει να μείνει στο Μαϊάμι στο ρετιρέ ενός νεαρού τραπεζίτη σε ουρανοξύστη και είχε ενθουσιαστεί. Oταν επέστρεψε και είδε πως η πλατφόρμα ήταν ανοικτή και στην Ελλάδα, έβαλε το εξοχικό της οικογένειάς του στα Βασιλικά Ζακύνθου. Οι γονείς του το έμαθαν πολύ αργότερα, όταν προγραμμάτιζαν να φιλοξενήσουν φίλους κι εκείνος τους ενημέρωσε πως ήταν νοικιασμένο. «Δεν τρελάθηκαν με την ιδέα, αλλά το αποδέχτηκαν όταν είδαν ότι ήταν ένα βοήθημα για την οικογένεια εν μέσω της οικονομικής κρίσης», λέει ο Στράτος Ζαφειριάδης στην «Κ». Τότε, ό,τι έμπαινε στον λογαριασμό τους ήταν καθαρό κέρδος. Δεν είχες την υποχρέωση να το δηλώσεις κάπου, άρα δεν είχες καμία φορολογική επιβάρυνση – ο Στράτος επίσης τα έκανε όλα μόνος του. Καθάριζε και υποδεχόταν τους επισκέπτες. Δεν είχε τα έξοδα που έχει πλέον ως διαχειριστής δέκα οικογενειακών ακινήτων στην πλατφόρμα. Εκείνο το διάστημα υπήρχαν στο ελληνικό δίκτυο της Αirbnb μόνο 720 «οικοδεσπότες». Τώρα έχουν ξεπεράσει τις 145.000.
Το 2016, ο Στράτος αποφάσισε να δημιουργήσει στο Facebook μια ομάδα αποκλειστικά για τους Eλληνες οικοδεσπότες. Hδη είχαν αρχίσει κάποιοι να βλέπουν την Airbnb ως απειλή – κυρίως ξενοδόχοι. Δημοσιεύσεις εκείνο το διάστημα έκαναν λόγο για παράνομες μισθώσεις και παραοικονομία. Ο Στράτος ανέβαζε στη συγκεκριμένη ομάδα όποια επίσημη ενημέρωση έβρισκε, αλλά και τις εξελίξεις στο εξωτερικό, όπου η πλατφόρμα λειτουργούσε περισσότερα χρόνια και οι κυβερνήσεις είχαν καταλήξει σε ένα πλαίσιο λειτουργίας. Στο μεταξύ, τα ενεργά μέλη της ομάδας στο Facebook είχαν αρχίσει να μοιράζονται εμπειρίες και προβληματισμούς, ζητώντας συμβουλές. Το 2017, ήταν πλέον αδύνατον για τον Στράτο να διαχειριστεί μόνος του τη σελίδα και παρακάλεσε άλλους «οικοδεσπότες», με τους οποίους είχαν γίνει εν τω μεταξύ παρέα, να τον βοηθήσουν. Σήμερα, οκτώ άτομα διαχειρίζονται την ομάδα, που έχει ξεπεράσει τα 52.000 μέλη.
«Οι ιστορίες που ακούμε στην κοινότητα, είναι αμέτρητες», τονίζει ο Στράτος. Τον περασμένο χειμώνα, σε ένα από τα ακίνητα ήρθε λογαριασμός ΔΕΗ 800 ευρώ – δεν ήταν από κλιματιστικό αλλά από τον φούρνο. Παρέμεινε ανοικτός, σε λειτουργία για τους δύο μήνες που ήταν νοικιασμένο, για να… ζεσταίνει την κουζίνα. Σε άλλο διαμέρισμα, εμφανίστηκε φαντάρος με 10 μεγάλες μαύρες σακούλες. Το είχε νοικιάσει για μία μόνο ημέρα με σκοπό να βάλει πλυντήρια. Του Στράτου τού έχει τύχει επισκέπτες να ζητήσουν αποζημίωση γιατί είδαν… φαντάσματα. Αλλοι έμπλεξαν όταν δέχτηκαν να γίνει παράταση εκτός πλατφόρμας και χρειάστηκε αστυνομία για να τους βγάλουν. Πέρα από τουρίστες συναντούν και ζευγάρια που βρίσκονται στα κρυφά (το καταλαβαίνουν όταν ζητούν να μην τους αφήσουν κριτική) ή προσφάτως διαζευγμένους.
«Αυτοί, οι ψηφιακοί νομάδες και κυρίως οι Ελληνες του εξωτερικού που επέστρεψαν για να δουλέψουν από εδώ στα χρόνια της COVID μας έσωσαν την περίοδο που ο τουρισμός είχε κλείσει», σημειώνει η Ελισάβετ. Φιλόλογος στο επάγγελμα, σήμερα ασχολείται επαγγελματικά με τη διαχείριση 42 σπιτιών στην πλατφόρμα. Ξεκίνησε το 2017, όταν πρότεινε σε ένα φίλο της που ζούσε στο εξωτερικό να του ανεβάσει το διαμέρισμά του στην Αθήνα, το οποίο παρέμενε κλειστό. Σήμερα, δέκα από τα ακίνητά της ανήκουν σε ανθρώπους που εργάζονται στο εξωτερικό (η Airbnb ήταν η λύση ώστε όταν επιστρέφουν να μένουν εκεί). Είκοσι διαμερίσματα είναι Τούρκων που τα αγόρασαν μέσω του προγράμματος Golden Visa και τα υπόλοιπα είναι είτε επενδύσεις Ελλήνων είτε κατοικίες ανθρώπων που θέλουν να βγάλουν ένα έξτρα εισόδημα. «Μια αρχαιολόγος έφυγε σε μια ανασκαφή και “άνοιξε” το σπίτι της για 20 ημέρες. Με αυτά τα χρήματα ελπίζει πως θα πληρώσει τον ΕΝΦΙΑ».
H διαδικτυακή κοινότητα των Ελλήνων που δραστηριοποιούνται ως «οικοδεσπότες» αριθμεί ήδη 52.000 μέλη.
Η Ελισάβετ σε ένα τετράδιο σημειώνει το μηνιαίο πρόγραμμα για όλα της τα σπίτια και αναλαμβάνει τα πάντα και ό,τι απρόοπτο συμβεί. Την τελευταία εβδομάδα μόνο χρειάστηκε να βρει άκρη με τη ΔΕΗ επειδή είχε κοπεί το ρεύμα σε ένα διαμέρισμα, να επισκευάσει ένα πλυντήριο που είχε χαλάσει, να καθαρίσει η ίδια όταν τελευταία στιγμή μια καθαρίστρια δεν εμφανίστηκε. Το μόνο που κάνουν οι ιδιοκτήτες είναι να της δίνουν τον ΑΜΑ (αριθμό μητρώου) που χρειάζεται για να μπει το σπίτι στην πλατφόρμα, τα κλειδιά και το 10% από κάθε κράτηση – ως αμοιβή της. Επειδή όμως δεν έχει κάποια εταιρεία ή τρόπο να κόψει τιμολόγιο, τα χρήματά της, «μαύρα», της τα δίνουν είτε μετρητά όταν συγκεντρώνεται ένα ποσό ή της πληρώνουν κάποιον άσχετο, δικό της, λογαριασμό. Πάντως, σχεδόν καθημερινά απορρίπτει νέες προτάσεις συνεργασίας. «Ειδικά φέτος το καλοκαίρι, πολλοί επέστρεψαν στην πλατφόρμα ύστερα από ένα διάλειμμα τα χρόνια της COVID. Ο ανταγωνισμός πλέον είναι τεράστιος», υπογραμμίζει. «Υπάρχουν περιοχές που δεν τραβάνε, οι τιμές εκεί είναι αναγκαστικά πολύ χαμηλές. Εξηγώ στους ιδιοκτήτες πως με τη φορολογία, τα έξοδα καθαριότητας και το δικό μου ποσοστό, απλά δεν αξίζει». O μεγαλύτερος πονοκέφαλος, συμφωνούν η Ελισάβετ, o Στράτος, αλλά και δεκάδες μέλη που παραπονιούνται καθημερινά στην ομάδα γι’ αυτό το θέμα, είναι η καθαριότητα. «Η χρέωση είναι πλέον πολύ υψηλή, μπορεί να φτάσει και 20 ευρώ την ώρα στα νησιά και πάλι δεν βρίσκεις κόσμο. Αναλαμβάνουν πολλά σπίτια, τα ξεπετάνε ή συχνά δεν εμφανίζονται και μένεις ξεκρέμαστος», εξηγούν.
Και υπηρεσίες μασάζ
Αυτή τη δυσκολία αντιμετώπιζε το 2019 στην Αθήνα ο ιδιοκτήτης έξι διαμερισμάτων και όταν το συζήτησε με τον Στέλιο, ο οποίος δούλευε τότε σε ένα κέντρο αισθητικής κάνοντας μασάζ, εκείνος πρότεινε να το κάνει ο ίδιος για έξτρα εισόδημα. Εκτοτε, έχει μπει σε διαμερίσματα που τα είχαν αφήσει πεντακάθαρα και άλλα όμως που ντρέπεται να πει τι έβρισκε μέσα. «Το χειρότερο ήταν όταν το νοίκιαζαν, υποτίθεται, δύο άτομα και καταλάβαινα πως είχαν κάνει πάρτι 100 ατόμων. Εστελνα φωτογραφίες, ο ιδιοκτήτης διαπραγματευόταν αποζημίωση, αλλά εγώ έπρεπε να το καθαρίσω». Ο ίδιος χρέωνε 35 ευρώ για να προετοιμάζει το σπίτι για κάθε κράτηση. Μέσα σε αυτή την τιμή, καθάριζε το ακίνητο, έπλενε και σιδέρωνε τα σεντόνια. Πολλές φορές χρειαζόταν να τα πάρει σπίτι του για να προλάβει ώστε να είναι όλα έτοιμα για τους επόμενους επισκέπτες. «Διεκδίκησα καλύτερα χρήματα, όμως δεν συμφωνήσαμε, οπότε αποφάσισα ότι δεν άξιζε τον κόπο και το άφησα», εξηγεί.
Συνεχίζει να ασχολείται με την πλατφόρμα, όμως με άλλο ρόλο. Κάνοντας το κανονικό του επάγγελμα: μασάζ. Ο ίδιος παίρνει 40 ευρώ και ο ιδιοκτήτης χρεώνει 60 ευρώ στον επισκέπτη. Είναι μία από τις πολλές υπηρεσίες που πλέον προσφέρουν. «Το να διαφέρεις είναι το κλειδί για την επιτυχία», έγραψε πρόσφατα ένα μέλος της ομάδας στο Facebook σε ανάρτησή του.
Οταν οι ένοικοι καταλήγουν στα δικαστήρια
Πέρα από την επαγγελματική πλέον ενασχόληση πολλών «οικοδεσποτών» ο Στράτος Ζαφειριάδης θεωρεί πως δημιουργήθηκε ανάγκη για πολλούς νέους κλάδους (οδηγοί, συνεργεία ανακαινίσεων, λογιστές, συνεργεία καθαρισμού) ενώ παράλληλα ολόκληρες γειτονιές έχουν μεταμορφωθεί προς το καλύτερο. Δίνει ως παράδειγμα το Κουκάκι: «Ανοιξαν τόσα όμορφα μαγαζιά, ανακαινίστηκαν διαμερίσματα που ήταν κλειδωμένα για χρόνια. Αυτό μόνο καλό μπορεί να είναι», τονίζει. Σύμφωνα με στοιχεία της Airbnb, μέσα σε ένα χρόνο (το 2015) το Κουκάκι είχε αύξηση στις κρατήσεις 800%. Αντίστοιχες αυξήσεις και σε άλλες γειτονιές είχαν ως αποτέλεσμα τα λιγοστά διαθέσιμα σπίτια για μακροχρόνια μίσθωση να είναι απλησίαστα. «Το καταλαβαίνω· όμως, υπάρχουν άλλες γειτονιές στην Αττική όπου μπορεί να βρει κανείς σπίτι, δεν είναι αναγκαστικό να μείνουν όλοι στο Κουκάκι ή στο Παγκράτι», απαντά.
Οι αντιδράσεις που προέκυψαν σε πολλές πολυκατοικίες έφτασαν μέχρι τις αίθουσες δικαστηρίου. Η δικηγόρος Δάφνη Μπατσαρά ανέλαβε την εκπροσώπηση ενός «οικοδεσπότη» διαμερίσματος στην πλατεία Βικτωρίας, σε μία από τις πρώτες αγωγές. «Οι υπόλοιποι ιδιοκτήτες επέμειναν πως δούλευε το διαμέρισμα σαν πανσιόν, κάτι που απαγορεύεται από καταστατικό της πολυκατοικίας που είχε συνταχτεί το 1960. Iσχυρίζονταν ότι η συχνή χρήση καταστρέφει το ασανσέρ αλλά και πως το να κυκλοφορούν τα κλειδιά της εισόδου μεταξύ αγνώστων είναι επικίνδυνο». Ο δικαστής έκρινε υπέρ της χρήσης Airbnb, πως πρόκειται για αστική μίσθωση (λέγοντας, μεταξύ άλλων, ότι το ασανσέρ χρησιμοποιείται αντίστοιχα και από γραφεία που λειτουργούσαν στην πολυκατοικία, αλλά και πως δεν τίθεται θέμα ασφάλειας αφού η κλειδαριά της κεντρικής εισόδου δεν είναι ασφαλείας σε μια ήδη «δύσκολη» γειτονιά).
Η απόφαση εκείνη είχε δώσει ανάσα στους «οικοδεσπότες» που εμπλέκονται σε αντίστοιχες διενέξεις (δικαστικές και μη), αλλά μέσα στον ίδιο χρόνο βγήκαν άλλες δύο, αντίθετες, αποφάσεις. «Η μία αφορούσε διαμέρισμα σε συγκρότημα στη Χαλκιδική, όπου ο ιδιοκτήτης ύστερα από συμβουλή λογιστή –και χωρίς να απαιτείται– είχε εκδώσει σήμα του ΕΟΤ και άρα κρίθηκε ως επαγγελματική μίσθωση που από το καταστατικό του συγκροτήματος απαγορευόταν. Στη δεύτερη περίπτωση, στο Ναύπλιο, οι ιδιοκτήτες δεν είχαν τη δυνατότητα να παρευρεθούν στο δικαστήριο, δικάστηκαν ερήμην και έχασαν», σημειώνει η κ. Μπατσαρά, η οποία επιμένει ότι θα πρέπει να κριθεί μια τέτοια υπόθεση στον Aρειο Πάγο, ώστε να λήξει αυτό το θέμα.
Oσον αφορά τα νέα μέτρα που ακούγεται ότι θα επιβάλει η κυβέρνηση –μεταξύ άλλων, διαχωρισμός επαγγελματιών και ιδιωτών που έχουν μέχρι δύο ακίνητα ή ανώτατο όριο ημερών, κατά τις οποίες θα μπορεί να διατίθεται ετησίως ένα ακίνητο– η δικηγόρος είναι επιφυλακτική, καθώς όπως λέει κατά καιρούς προαναγγέλλουν οι εκάστοτε κυβερνήσεις διάφορους περιορισμούς, που ωστόσο τελικά δεν εφαρμόζονται. Πάντως η ίδια εκπροσωπεί δύο εταιρείες που έχουν ολόκληρες πολυκατοικίες με διαμερίσματα που διατίθενται στην Airbnb και πριν από έξι μήνες κλήθηκαν από τον Δήμο Αθηναίων να πληρώσουν τέλη παρεπιδημούντων (0,5% επί του τζίρου) σαν να ήταν ξενοδοχεία και μάλιστα αναδρομικά σε βάθος πενταετίας. «Αυτά τα τέλη αφορούν ξενοδοχεία, τα οποία με τη σειρά τους περνούν το κόστος στον πελάτη. Αυτό όμως δεν συμβαίνει στην περίπτωση των πελατών μου. Ενας επιχειρηματίας πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει τι κόστος θα έχει και να προγραμματίζει ανάλογα», υπογραμμίζει.
Και οι δύο υποθέσεις έχουν συζητηθεί στο διοικητικό δικαστήριο (γνωρίζει πως υπάρχουν και άλλες), αλλά μέχρι να βγουν οι αποφάσεις και όσο εκκρεμούν οι βεβαιωμένες οφειλές, οι πελάτες της δεν μπορούν να βγάλουν φορολογική ενημερότητα. «Πρόκειται για μια αυθαίρετη απόφαση, αφού ο ισχύων νόμος είναι σαφής. Μπορείς να εκμεταλλευθείς το ακίνητό σου με βραχυχρόνια αστική μίσθωση», επιμένει. Τονίζει, βέβαια, πως αυτό ισχύει εφόσον το μόνο που παρέχεται είναι διαμέρισμα και κλινοσκεπάσματα. «Από τη στιγμή που δίνεται οποιαδήποτε άλλη παροχή με αποδοχές, τότε φεύγουμε από την αστική μίσθωση και ο νόμος δεν σε καλύπτει».
Παρότι στις υποθέσεις που αναλαμβάνει «υποστηρίζει» την Airbnb, συμφωνεί πως πρέπει να υπάρχει έλεγχος, αλλά και μέτρα. «Θα πρέπει, όμως, πρώτα να γίνει μια πραγματική, ουσιαστική διαβούλευση με τους εμπλεκομένους. Κάτι που μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει», καταλήγει.