Ο περασμένος Ιούλιος στην Αθήνα δεν ήταν μόνο ο θερμότερος Ιούλιος που έχει καταγραφεί τα τελευταία 160 χρόνια που υπάρχουν στοιχεία, αλλά και ένας μήνας υψηλής θερμής καταπόνησης του ανθρώπινου οργανισμού. Με μέση μέγιστη θερμοκρασία 37,1° C και μέση θερμοκρασία 24ώρου 31,3° C, ο Ιούλιος 2023 κατατάσσεται στην πρώτη θέση από το 1863, σύμφωνα με τα στοιχεία του μετεωρολογικού σταθμού του Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Θησείο, που επεξεργάστηκαν η δρ Δήμητρα Φουντά, διευθύντρια Ερευνών του ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ και ο δρ Γιώργος Καταβούτας, επιστημονικός συνεργάτης του ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ.
«Εκτός όμως από τη θερμοκρασία, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι βιοκλιματικοί (ή θερμικοί) δείκτες, που εκφράζουν καλύτερα το αίσθημα της “θερμικής δυσφορίας”, όπου συνυπολογίζονται και άλλες μετεωρολογικές παράμετροι, όπως είναι η υγρασία, η ταχύτητα του ανέμου, η ηλιακή ακτινοβολία κ.ά.», αναφέρουν η δρ Φουντά και ο δρ Καταβούτας σε άρθρο τους στο περιοδικό «Κόσμος» του Αστεροσκοπείου. «Ενας σύγχρονος βιοκλιματικός δείκτης είναι ο Παγκόσμιος Δείκτης Θερμικού Κλίματος (UTCI), η κλίμακα του οποίου προσδιορίζει τα επίπεδα του θερμικού στρες (καταπόνησης) που αισθάνεται ο ανθρώπινος οργανισμός λόγω ζέστης ή ψύχους.
Με βάση τον δείκτη UTCI και τα κλιματικά δεδομένα του ΕΑΑ, ο Ιούλιος 2023 αναδεικνύεται ο μήνας με τις περισσότερες ώρες ισχυρής, πολύ ισχυρής και ακραίας θερμής επιβάρυνσης (καταπόνησης λόγω ζέστης) από οποιονδήποτε προηγούμενο Ιούλιο από το 1960 στην Αθήνα», τονίζουν. Ο υπολογισμός από το 1960 έγινε γιατί από τότε και μετά υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Σύμφωνα με τους ερευνητές του Αστεροσκοπείου, κατά τον Ιούλιο 2023 σημειώθηκαν 321 ώρες συνολικά (43% των συνολικών ωρών του μήνα) υπό συνθήκες τουλάχιστον ισχυρής θερμής επιβάρυνσης για τον ανθρώπινο οργανισμό, 163 ώρες (22% των συνολικών ωρών του μήνα) υπό συνθήκες τουλάχιστον πολύ ισχυρής θερμής επιβάρυνσης, καθώς και 6 ώρες υπό συνθήκες ακραίας θερμής επιβάρυνσης. Οι τιμές αυτές είναι οι μεγαλύτερες που έχουν καταγραφεί ποτέ σε μηνιαία βάση από το 1960.
Ο «Κλέων»
Η εκτεταμένη καταπόνηση του οργανισμού των κατοίκων της Αθήνας λόγω της ζέστης τον Ιούλιο συνδέεται με αρνητικές συνέπειες τόσο αναφορικά με την καθημερινή δραστηριότητά τους εκείνες τις ημέρες όσο και σχετικά με την υγεία τους. Σχετικά με τον μακρόσυρτο καύσωνα «Κλέωνα», που έπληξε την Αθήνα σε τρία κύματα από τις 13 έως τις 27 Ιουλίου, η δρ Φουντά και ο δρ Καταβούτας σημειώνουν πως ο «Κλέων» είχε τη μεγαλύτερη διάρκεια καύσωνα που έχει καταγραφεί ποτέ στον ιστορικό σταθμό του ΕΑΑ (15 ημέρες), με δεύτερο τον καύσωνα του 2021 (28/7-6/8), 10 ημέρες. Ο «Κλέων» είχε τη μεγαλύτερη τιμή αθροιστικής (σωρευτικής) ζέστης (πλεονάζοντες βαθμοί Κελσίου αθροιστικά για όλη τη διάρκεια του καύσωνα, σε σχέση με κάποια τιμή κατωφλίου), ίση με 48,7° C ως προς τη μέση θερμοκρασία 24ώρου και ίση με 43,4° C ως προς την ελάχιστη (νυχτερινή) θερμοκρασία. Εμφάνισε επίσης τον μεγαλύτερο αριθμό ωρών υπό συνθήκες ισχυρής και πολύ ισχυρής θερμής επιβάρυνσης (171 και 114 ώρες αντιστοίχως) με βάση τον βιοκλιματικό δείκτη UTCI, με δεύτερο τον 10ήμερο καύσωνα του 2021.
«Συμπερασματικά, η συνολική αθροιστική ζέστη και το χρονικό διάστημα (σύνολο ωρών) υπό συνθήκες ισχυρής και πολύ ισχυρής θερμής επιβάρυνσης ήταν από τα κύρια χαρακτηριστικά του παρατεταμένου καύσωνα “Κλέωνος”, αλλά και του Ιουλίου 2023 γενικότερα, που ήταν ο θερμότερος μήνας που έχει καταγραφεί ποτέ στην Αθήνα από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Τα αποτελέσματα αυτά καταδεικνύουν με τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο τον αυξανόμενο θερμικό κίνδυνο και τις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη υγεία», υπογραμμίζουν η δρ Δήμητρα Φουντά και ο δρ Γιώργος Καταβούτας.
Προβλήματα υγείας και αυξημένη θνησιμότητα
Οι καύσωνες και οι παρατεταμένες περίοδοι με υψηλές θερμοκρασίες προκαλούν σημαντικά προβλήματα στη δημόσια υγεία, που δεν μπορούν να αγνοηθούν. Μελέτες έχουν δείξει πως η θνησιμότητα στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια αυξάνεται περίπου 20% τις ημέρες με καύσωνα, ενώ την περίοδο 28/7-6/8/2021, σε συνδυασμό με την πυρκαγιά στη Βαρυμπόμπη, εκτοξεύτηκε σε αύξηση 80%!
«Οταν η θερμοκρασία ξεπερνά τους 37 βαθμούς Κελσίου, αρχίζουν να δημιουργούνται προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό, που έχει φυσιολογική θερμοκρασία σώματος περίπου 36,6° C. Ατομα ηλικιωμένα ή με προβλήματα υγείας ή με λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων μπορεί να αντιμετωπίσουν πρόβλημα και με μικρότερες θερμοκρασίες», λέει στην «Κ» ο καρδιολόγος Σωτήρης Καλιαμπάκος, μέλος του Δ.Σ. του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου.
Οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες προκαλούν αυξημένη θνητότητα από μια σειρά αιτίες, από θερμοπληξία και αναπνευστικά προβλήματα μέχρι καρδιαγγειακές παθήσεις. Επίσης, έχει παρατηρηθεί αύξηση στη συχνότητα εισαγωγών οξέων καρδιαγγειακών συμβάντων σε περιόδους καύσωνα, που φαίνεται να συσχετίζονται με την παρατηρούμενη αύξηση των συγκεντρώσεων των σωματιδίων στην ατμόσφαιρα, που προάγουν τη φλεγμονώδη διεργασία. «Στον καύσωνα του 1987 η θνησιμότητα ανέβηκε κατά 97% στην Αθήνα και μεγάλο μέρος ήταν από καρδιαγγειακά προβλήματα. Τα σύνδρομα αυτά συνήθως εκδηλώνονται κατά τις πρώτες μέρες του καύσωνα, όταν ο οργανισμός δεν έχει ακόμη εγκλιματιστεί. Ο εγκλιματισμός χρειάζεται 7 με 14 ημέρες έκθεσης. Η υψηλή ζέστη προκαλεί εκτός των άλλων και αγγειοδιαστολή, με αποτέλεσμα η καρδιά να αυξάνει την καρδιακή συχνότητα για να κρατήσει σταθερή την παροχή αίματος. Η ταχυκαρδία όμως συνδέεται με πιθανές παθήσεις, ακόμη και με οξύ έμφραγμα. Εννοείται πως τα άτομα που αντιμετωπίζουν ήδη καρδιαγγειακά νοσήματα είναι πολύ πιο ευάλωτα», συμπληρώνει ο κ. Καλιαμπάκος. Ο καρδιολόγος τονίζει πως δεν πρέπει να υποτιμηθούν ύποπτα συμπτώματα, όπως στηθάγχη, δύσπνοια, ταχυπαλμία, αδυναμία κ.λπ.
