Τα 157 στρέμματα φθάνει σε έκταση η υποθαλάσσια χωματερή στην Ανδρο. Εθελοντές δύτες της Aegean Rebreath, σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΘΕΚΕ) προχώρησαν στην ακριβή χαρτογράφησή της, ανακαλύπτοντας λόφους απορριμμάτων με περίμετρο μεγαλύτερη των 100 μέτρων. Μάλιστα αποκαλύπτουν ότι υπήρξε απευθείας απόρριψη μεγάλων ποσοτήτων σκουπιδιών στη θάλασσα, σε απόσταση από την ακτή, κάποια στιγμή μετά την κατάρρευση της παράκτιας χωματερής.
Τον Φεβρουάριο του 2011, ύστερα από μια σφοδρή νεροποντή, το μεγαλύτερο μέρος της χωματερής της Ανδρου στη θέση Σταυροπέδα έπεσε στη θάλασσα (βλ. «Χωματερή έπεσε στη θάλασσα», 8.2.2011). Ηταν μια αναπόφευκτη κατάληξη για τον χώρο, στον οποίο από τη δεκαετία του ’70 θάβονταν ή καίγονταν παράνομα όλα τα σκουπίδια του νησιού. Τις επόμενες εβδομάδες τα σκουπίδια της Ανδρου ταξίδεψαν σε όλο το Αιγαίο, φθάνοντας, σύμφωνα με αναφορές, μέχρι και τις ακτές της Τουρκίας.
Το περιστατικό ξεχάστηκε έως το 2019. Εθελοντές δύτες της οργάνωσης Aegean Rebreath ανακάλυψαν τυχαία τις αποθέσεις της βυθισμένης χωματερής και αποτύπωσαν με ενδεικτικές λήψεις το μέγεθος της καταστροφής.
Η ανάρτηση του Ντι Κάπριο
Η είδηση έγινε διεθνής, όταν το ίδιο καλοκαίρι αναφέρθηκε στην υποθαλάσσια χωματερή ο ηθοποιός Λεονάρντο ντι Κάπριο, με ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το υπουργείο Περιβάλλοντος είχε τότε αντιδράσει, ζητώντας τη χαρτογράφηση της χωματερής και υποσχόμενο ότι θα χρηματοδοτήσει την ανάσυρση των απορριμμάτων από τον πυθμένα. «Οφείλουμε να ξεπλύνουμε την ντροπή με όλα τα μέσα του υπουργείου», είχε δηλώσει ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος Κωστής Χατζηδάκης.
Δημιουργήθηκε το 2011, όταν νεροποντή παρέσυρε τη χωματερή, αλλά στην πορεία φαίνεται πως πετάχθηκαν κι άλλα απορρίμματα στη θάλασσα.
Ομως, ο μόνος που τελικά απέμεινε να ασχολείται με την υποθαλάσσια χωματερή ήταν η οργάνωση των εθελοντών δυτών, που την «ανακάλυψε» το 2019. Πριν από λίγες ημέρες η Aegean Rebreath ολοκλήρωσε την επιχείρηση χαρτογράφησης της χωματερής, η οποία πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία του ΕΛΚΕΘΕ. Σε τι συμπεράσματα κατέληξαν;
– Η περιοχή που έχει πληγεί έχει περίμετρο 1.648 μέτρα και συνολική έκταση 157,55 στρέμματα.
– Εως τα 20 μέτρα βάθος εντοπίζονται «χαλαρές» αποθέσεις με σακούλες και φερτά υλικά, ενώ έντονες αποθέσεις και υψηλές συσσωρεύσεις (λόφοι) απορριμμάτων παρατηρούνται σε βάθη 20-50 μέτρων. Μετά τα 50 μέτρα βάθος οι αποθέσεις και οι συσσωρεύσεις απορριμμάτων αραιώνουν σημαντικά. Οι ογκομετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν ανέδειξαν την παρουσία λόφων απορριμμάτων με περίμετρο μεγαλύτερη των 100 μέτρων.
– Τα σκουπίδια που βρίσκονται στον βυθό είναι κυρίως σακούλες, πλαστικά και μεγάλα αντικείμενα, όπως ρόδες και σωλήνες pvc, τα οποία βρίσκονται όλα σε προχωρημένη αποσύνθεση.
– Η χαρτογράφηση της χωματερής αποκάλυψε μεγάλους λόφους σκουπιδιών σε μεγαλύτερα βάθη, σε απόσταση από το σημείο που κατέρρευσε η χωματερή, κάτι που δεν δικαιολογείται από τα θαλάσσια ρεύματα. Επομένως θεωρείται πιθανότερο κάποια στιγμή, μετά την κατάρρευση της χωματερής… να απορρίφθηκαν και άλλα σκουπίδια (πιθανότατα από αυτά που είχαν μείνει στη χωματερή) πιο βαθιά στη θάλασσα.
«Τα σκουπίδια βρίσκονται σε διαδικασία διάσπασης σε μακρο- ή μικρο-πλαστικά, γεγονός που επιβάλλει την άμεση και μεθοδική απομάκρυνσή τους από τον βυθό της Ανδρου, καθώς έχουν αρχίσει να διασπείρονται μέσω των θαλασσίων ρευμάτων σε ολόκληρο το Αιγαίο», λέει στην «Κ» ο επικεφαλής της Aegean Rebreath, Γιώργος Σαρελάκος. «Το γεγονός ότι το 2023, παρά τις υποσχέσεις του υπουργείου Περιβάλλοντος, τελικά κάναμε τη χαρτογράφηση με τη χορηγία μιας Γερμανίδας ιδιώτη –της κ. Νίνα Σνάμπελ– φανερώνει το γεγονός ότι η πολιτεία και ο Δήμος Ανδρου δεν θέλουν να αγγίξουν αυτό το τεράστιο πρόβλημα. Εμείς κάναμε το χρέος μας, ας τηρήσει η πολιτεία τις υποσχέσεις της».
Παραπαίει η ανακύκλωση στην Ελλάδα
Σοβαρά κενά και προβλήματα στη λειτουργία της ανακύκλωσης στη χώρα μας υποδεικνύει η Ελληνική Εταιρεία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ). Οπως επισημαίνει σε επιστολή στον υπουργό Περιβάλλοντος, «παρατηρούνται διαχρονικές δυσκολίες έγκαιρης και αποτελεσματικής εφαρμογής της νομοθεσίας, καθώς και λειτουργίας των αρμόδιων αρχών και φορέων». Στο επίκεντρο της κριτικής βρίσκεται ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), ο οποίος είναι δραματικά υποστελεχωμένος, τη στιγμή που έχει αναλάβει ιδιαίτερα σημαντικές αρμοδιότητες. Οπως αναφέρει ο ΕΕΔΣΑ, δύο χρόνια μετά τον ν.4819/21 και τρία χρόνια μετά τον 4736/20 (οι τελευταίες αλλαγές στη νομοθεσία για τη διαχείριση αποβλήτων):
• Δεν υπάρχει κανένα νέο σύστημα διαχείρισης για τα 8 νέα προϊόντα (πλαστικά, στρώματα, έπιπλα, καπνικά, αλιευτικά εργαλεία) που έχουν υπαχθεί σε καθεστώς εναλλακτικής διαχείρισης.
• Η παραβατικότητα για τη μη τήρηση της νομοθεσίας έχει αυξηθεί (πώληση απαγορευμένων πλαστικών μιας χρήσης).
• Οι κυρώσεις και τα πρόστιμα είναι σχεδόν μηδενικά.
• Τα ποσοστά ανακύκλωσης σε συγκεκριμένα ρεύματα δεν έχουν αυξηθεί για μία 10ετία.
• Ο ΕΟΑΝ, με 15 άτομα προσωπικό, δεν μπορεί να διαχειριστεί ούτε τα τρέχοντα θέματα.
Ο ΕΕΔΣΑ προτείνει να αλλάξει η νομική μορφή του ΕΟΑΝ, ώστε να μπορέσει να αυξήσει το προσωπικό του. Παράλληλα, να του αφαιρεθούν αρμοδιότητες που να τις αναλάβουν άλλα όργανα του υπουργείου Περιβάλλοντος.