Οι χιλιάδες πολίτες που εμπλέκονται κάθε χρόνο σε δικαστικές διαδικασίες στα ποινικά δικαστήρια ξέρουν από πρώτο χέρι για τις καθυστερήσεις, τις αναβολές επί αναβολών, την αγωνία για τον χρόνο μιας απόφασης και τελικά για τις παθογένειες στην απονομή της δικαιοσύνης. Αν η δικαιοσύνη, όπως υποστηρίζεται από πολλές πλευρές, είναι ο μεγάλος ασθενής του κράτους, η ποινική δικαιοσύνη βρίσκεται από χρόνια στον προθάλαμο της εντατικής. Η κυβέρνηση, προκειμένου να αναχαιτιστεί η κατάρρευση του ποινικού συστήματος, επιχειρεί τώρα στο πλαίσιο προεκλογικών της δεσμεύσεων να λάβει μέτρα με πακέτο εκτεταμένων αλλαγών, τα οποία, αν ισχύσουν κι αν εφαρμοστούν, υπάρχει ελπίδα να αποδώσουν.
Το πακέτο των νέων μέτρων που ετοιμάζει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης καλύπτει όλο το φάσμα της ποινικής διαδικασίας, ξεκινώντας από το στάδιο πριν από την άσκηση ποινικής δίωξης και φθάνοντας έως την έκτιση των ποινών για όλα τα αδικήματα, είτε πρόκειται για πλημμελήματα είτε για κακουργήματα.
Οι νέες ρυθμίσεις τις οποίες παρουσιάζει σήμερα η «Κ» της Κυριακής στοχεύουν, όπως τονίζει ο αρμόδιος υπουργός Γιώργος Φλωρίδης, στην αλλαγή κλίματος στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης, με στόχο οι πολίτες να βρίσκουν το δίκιο τους γρήγορα και αποτελεσματικά.
Αλλά ας πάρουμε τα μέτρα ένα ένα. Σε ό,τι αφορά το τσουνάμι των μηνύσεων προβλέπεται ότι αβάσιμες, καταφανώς ψευδείς, άλλες που υποβάλλονται από δόλο ή βαριά αμέλεια θα αρχειοθετούνται σε κάθε περίπτωση από τον εισαγγελέα. Θα πηγαίνουν δηλαδή στον κάλαθο των αχρήστων και δεν θα απασχολούν περαιτέρω, όπως δυστυχώς γίνεται κατά κόρον μέχρι σήμερα, το δικαστικό σύστημα.
Oποιος όμως παρά την αρχειοθέτηση επιμένει και θέλει η υπόθεσή του να προχωρήσει, θα πληρώνει παράβολο 600 ευρώ.
Διώξεις για δικομανείς
Σημαντικές είναι επίσης οι ρυθμίσεις για τους δικομανείς. Για τις περιπτώσεις αυτές προβλέπονται όχι μόνο τσουχτερά πρόστιμα, αλλά και βαριές ποινικές διώξεις. Ειδικότερα, αν από το αρχείο της Εισαγγελίας προκύπτει ότι ένας υποβάλλει κάθε τρεις και λίγο μηνύσεις αβάσιμες, δόλιες, ψευδείς, εκτός του ότι οι μηνύσεις του θα μπαίνουν αρχείο, θα διώκεται ποινικά για ψευδή καταμήνυση από τον εισαγγελέα και από κατήγορος θα μετατρέπεται σε κατηγορούμενο, και επιπλέον θα πληρώνει και πρόστιμο, το ύψος του οποίου ακόμη δεν έχει σαφώς προσδιοριστεί.
Τα μέτρα κατά της δικομανίας, που αποτελεί μάστιγα η οποία ταλανίζει το δικαστικό μας σύστημα, λαμβάνονται σε μια προσπάθεια, όπως τονίζει ο κ. Φλωρίδης, να μειωθεί ο αριθμός αυτών των περιπτώσεων. Πρόσφατη μελέτη του προϊσταμένου της Εισαγγελίας Αθηνών, Αντώνη Ελευθεριάνου (έχει δημοσιευθεί στην «Κ»), παρουσιάζει ότι έχουμε ρεκόρ μηνύσεων που φθάνουν τις 750.000 μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια μόνο στην Αθήνα.
Οι «κόφτες»
Με άλλη δέσμη μέτρων επιχειρείται με το νέο νομοσχέδιο να περιοριστούν δραστικά οι αναβολές στις ποινικές δίκες, που ταλαιπωρούν κόσμο και κοσμάκη και κοστίζουν εκατομμύρια στο κράτος. Στο εξής προβλέπεται ότι θα δίνεται μόνο μία αναβολή σε ποινικές υποθέσεις και η δίκη που θα αναβάλλεται θα προσδιορίζεται το αργότερο μέσα σε οκτώ μήνες. Επίσης καταργείται το απεριόριστο των αναβολών που ισχύει σήμερα για λόγους υγείας των δικηγόρων, καθώς στο εξής μόνο με χαρτί γιατρού από δημόσιο νοσοκομείο ή δημόσια δομή υγείας και μόνο για μία φορά θα μπορεί ο δικηγόρος να ζητάει αναβολή. Μέχρι τώρα μπορούσε να προσκομίσει και χαρτί και από ιδιώτη γιατρό.
Επίσης με τις νέες ρυθμίσεις καταβάλλεται προσπάθεια να περιοριστεί δραστικά το φαινόμενο οι δικηγόροι να ζητούν και να παίρνουν αναβολές επικαλούμενοι ότι δικάζουν σε άλλο δικαστήριο. Κάτι τέτοιο στο εξής θα γίνεται με αυστηρές προϋποθέσεις και ο δικηγόρος θα πληρώνει και παράβολο 100 ευρώ μόνο για να ζητήσει αναβολή.
Χωρίς βούλευμα
Ενδιαφέρουσες και αποτελεσματικές (αν εφαρμοστούν) είναι και οι ρυθμίσεις που συμπιέζουν κατά πολύ τον χρόνο της ποινικής διαδικασίας για όλα τα σοβαρά εγκλήματα (κακουργήματα για ναρκωτικά, φοροδιαφυγή, ληστείες και λοιπά).
Καταργείται η έκδοση βουλεύματος από δικαστικά συμβούλια για τη συντριπτική πλειονότητα των σημαντικών εγκλημάτων.
Καταργείται η έκδοση βουλεύματος από δικαστικά συμβούλια για τη συντριπτική πλειονότητα των σημαντικών υποθέσεων και προβλέπεται συντομότατη διαδικασία από τη στιγμή που θα τελειώσει η ανάκριση και έως ότου φθάσει η υπόθεση σε δίκη. Ειδικότερα προβλέπεται ότι ο εισαγγελέας Εφετών μετά το τέλος της ανάκρισης θα υποβάλλει πρόταση για την υπόθεση, οι εμπλεκόμενοι –κατηγορούμενοι, μηνυτές ή παθόντες– θα υποβάλλουν τις παρατηρήσεις τους και στη συνέχεια με σύμφωνη γνώμη εισαγγελέα και προέδρου Εφετών η υπόθεση, αν έτσι κρίνουν, θα οδηγείται σε δίκη.
Επίσης για να εκκαθαρίζονται συντομότερα ποινικές υποθέσεις σε πλημμελήματα, όταν ο εισαγγελέας στέλνει την υπόθεση στο ακροατήριο, αν κάποιος θέλει να προσφύγει και να ζητήσει επανεξέταση θα πληρώνει παράβολο 400 ευρώ.
Με άλλες διατάξεις προβλέπεται ότι οι περισσότερες ποινικές δίκες στο Πρωτοδικείο και το Εφετείο θα δικάζονται στο εξής από έναν δικαστή (μονομελή δικαστήρια), ενώ καταργούνται στο εξής τα Πενταμελή Εφετεία και γίνονται Τριμελή σε μια προσπάθεια εξοικονόμησης δικαστών και ταχύτερης διεκπεραίωσης των υποθέσεων.
Φυλακή και εργασία
Αρδην αλλάζει και το σύστημα έκτισης των ποινών. Στο εξής όλες οι ποινές, πάνω από ένα χρόνο, προβλέπεται ότι θα εκτίονται, δηλαδή ο κατηγορούμενος που καταδικάστηκε θα μπαίνει φυλακή για ένα διάστημα, ενώ για το υπόλοιπο θα πληρώνει ή θα παρέχει κοινωφελή εργασία.
Ο θεσμός της κοινωφελούς εργασίας, να εργάζονται δηλαδή οι καταδικασθέντες σε διάφορες υπηρεσίες, όπως δήμοι, νοσοκομεία, ιδρύματα, πυροφύλαξη και λοιπά, είναι μια πολύπαθη ιστορία. Ισχύει στα χαρτιά για δεκαετίες, αλλά δεν έχει τύχει εφαρμογής. Τώρα, όπως μας πληροφορεί ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας, έχει δημιουργηθεί ήδη μια ψηφιακή πλατφόρμα, όπου έχουν δηλώσει ενδιαφέρον 1.500 φορείς (δήμοι, νοσοκομεία κ.ά.) οι οποίοι θέλουν να απασχολήσουν καταδικασθέντες από τα ποινικά δικαστήρια. Ευχής έργον θα είναι αυτή τη φορά ο θεσμός να εφαρμοστεί, όπως συμβαίνει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Από την άλλη, για εκείνους που καταδικάζονται για σοβαρά κακουργήματα (ληστείες, κλοπές, πλαστογραφίες και λοιπά) με το νέο νομοσχέδιο προβλέπεται ότι θα μένουν περισσότερο στη φυλακή, καθώς αυξάνεται κατά περίπου δύο έτη ο χρόνος που μπορούν να υποβάλουν αίτηση για προσωρινή απόλυση. Ο χρόνος δηλαδή όχι για να αποφυλακιστούν, αλλά για να κριθεί αν θα αποφυλακιστούν, απόφαση που λαμβάνει δικαστικό συμβούλιο.
Σε ό,τι αφορά τους ισοβίτες, η δυνατότητα να αιτηθούν προσωρινή απόλυση ορίζεται στα 20 χρόνια πραγματικής έκτισης της ποινής τους, ενώ για εκείνους που έχουν δις ή τρις ισόβια ορίζεται στα 25 χρόνια.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ρύθμιση που διαχωρίζει τους πολυϊσοβίτες που έχουν πάνω από πέντε φόνους, για τους οποίους προβλέπεται ότι μπορούν να αιτηθούν απόλυση προσωρινά από τις φυλακές έπειτα από 27 χρόνια πραγματικής έκτισης της ποινής τους. Η διάταξη αφορά προφανώς τους καταδικασμένους για τη δράση της «17 Νοέμβρη» (Δημήτρη Κουφοντίνα και λοιπούς) που εκτίουν ακόμη ποινές και βρίσκονται στη φυλακή.
Διαπραγμάτευση
Τέλος, με το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης, που θα τεθεί τον Σεπτέμβριο σε δημόσια διαβούλευση, ενισχύεται ο θεσμός (και αυτός ισχύει στα χαρτιά, αλλά δεν έχει τύχει εφαρμογής) της ποινικής διαπραγμάτευσης, που σημαίνει ότι ο εισαγγελέας μπορεί να διαπραγματευθεί με τον κατηγορούμενο την ποινική του μεταχείριση. Ο θεσμός τυγχάνει ευρύτατης εφαρμογής σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες – Βέλγιο, Γερμανία και αλλού.
Με τις νέες ρυθμίσεις προβλέπεται ότι πριν ακόμη ασκηθεί ποινική δίωξη για σοβαρά εγκλήματα, όταν μια υπόθεση είναι σε στάδιο προκαταρκτικής έρευνας ο ποινικά εμπλεκόμενος ή ο εισαγγελέας θα ανοίγουν με αίτηση το κεφάλαιο της διαπραγμάτευσης. Αν ο ποινικά ελεγχόμενος παραδεχθεί την ενοχή του, θα έχει ευνοϊκή ποινική μεταχείριση και η υπόθεση δεν θα φθάνει στο ακροατήριο.
Ο στόχος
Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας εξηγεί στην «Κ» της Κυριακής τις στοχεύσεις του νομοσχεδίου της κυβέρνησης για ταχύτερη ποινική δικαιοσύνη. «Η ταχεία περάτωση των ποινικών δικών είναι επιβεβλημένη όχι μόνο για να περιοριστεί η ταλαιπωρία των πολιτών και το υψηλό κόστος που συνεπάγεται για την οικονομία μας η βραδεία εκκαθάριση των ποινικών υποθέσεων, αλλά κυρίως για την αποκατάσταση της αντίληψης στην κοινωνία ότι υπήρξε συντεταγμένη, δίκαιη και έγκαιρη αντίδραση της πολιτείας σε συγκεκριμένο έγκλημα».
10 αλλαγές για ταχύτερη απονομή
Τέλος η πρακτική δικηγόρων για αναβολές λόγω άλλων υποχρεώσεων.
Μόνον μία αναβολή για λόγους υγείας και μόνον με χαρτί από δημόσιο νοσοκομείο.
Ποινικές διώξεις στους επαγγελματίες μηνυτές.
Αμεση αρχειοθέτηση των αβάσιμων μηνύσεων.
Τσουχτερά παράβολα έως 600 ευρώ για δικομανείς.
27 χρόνια πραγματικής κάθειρξης οι πολυισοβίτες (πάνω από πέντε φόνους).
Δύο χρόνια παραπάνω στις φυλακή καταδικασμένοι για βαριά αδικήματα.
Εκτίονται υποχρεωτικά όλες οι ποινές πάνω από ένα χρόνο.
Καταργούνται τα Πενταμελή Εφετεία. Γίνονται τριμελή.
Από Μονομελή Δικαστήρια οι περισσότερες δίκες.