Την Κυριακή το βράδυ, κατά τη διάρκεια της νικητήριας ομιλίας του, ο Αχιλλέας Μπέος κατέφυγε σε κατάπτυστες δηλώσεις που οδήγησαν χθες την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου να διατάξει τη διενέργεια σχετικής προκαταρκτικής εξέτασης. Το θέμα αποτέλεσε αφορμή για να εξετάσουμε μια πτυχή της νομοθεσίας που δεν συζητιέται συχνά – της ρητορικής μίσους. Τι ισχύει στην Ελλάδα;
Αποτελεί πλημμέλημα, είναι η απάντηση, έγκλημα δηλαδή που μπορεί να τιμωρηθεί μέχρι και με φυλάκιση. «Υπάρχει ο νόμος 927 του 1979, ο οποίος άλλαξε το 2014 και έχει όλες τις σχετικές διατάξεις, όπως απαιτεί η Διεθνής Σύμβαση του ΟΗΕ για την κατάργηση κάθε μορφής φυλετικών διακρίσεων και άλλα διεθνή και ευρωπαϊκά κείμενα», λέει στην «Κ» η Ελισάβετ Συμεωνίδου-Καστανίδου, καθηγήτρια στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ. Σύμφωνα με το άρθρο 1 του συγκεκριμένου νόμου, τιμωρείται με φυλάκιση τριών μηνών έως τριών ετών όποιος «με πρόθεση, δημόσια, προφορικά ή διά του τύπου», ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο, «υποκινεί, προκαλεί, διεγείρει ή προτρέπει σε πράξεις ή ενέργειες που μπορούν να προκαλέσουν διακρίσεις, μίσος ή βία κατά προσώπου ή ομάδας προσώπων», που προσδιορίζονται με βάση ένα εύρος παραγόντων, από τη φυλή μέχρι τον σεξουαλικό προσανατολισμό, «κατά τρόπο που εκθέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή ενέχει απειλή για τη ζωή, την ελευθερία ή τη σωματική ακεραιότητα των ως άνω προσώπων».
Παρότι υπάρχει το σχετικό νομικό πλαίσιο στη χώρα εδώ και χρόνια, η Κομισιόν κάλεσε την Ελλάδα τον Ιανουάριο να θεσμοθετήσει κατάλληλο επίπεδο ποινικοποίησης της ρητορικής μίσους, παρέμβαση όμως που κατά βάσιν αφορούσε την πρόληψη της διάδοσης τρομοκρατικού περιεχομένου στο Διαδίκτυο.
«Η ποινική δίωξη είναι αυτεπάγγελτη», τονίζει η κ. Συμεωνίδου-Καστανίδου. «Ο εισαγγελέας μπορεί δηλαδή να ασκήσει ποινική δίωξη κάθε φορά που κάποιος χρησιμοποιεί ρητορική μίσους εναντίον συγκεκριμένων ομάδων, όπως μεταξύ άλλων των ομοφυλοφίλων, χωρίς να περιμένει να εκδηλώσει ενδιαφέρον κάποιο μέλος της ομάδας. Γιατί η τιμωρία της ρητορικής μίσους μας αφορά όλους». Σε ό,τι αφορά αντίθετα την προσβολή της τιμής κάθε ατόμου, πρέπει ο άμεσα θιγόμενος να υποβάλλει σχετική έγκληση», εξηγεί, αναφορικά με περαιτέρω κινήσεις που θα μπορούσε να κάνει ο Στέφανος Κασσελάκης, τον οποίο στοχοποίησε ο κ. Μπέος με τις δηλώσεις του.
Η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου ζητεί να διερευνηθεί αν οι δηλώσεις μπορούν να προκαλέσουν βία και να υποκινήσουν μίσος κατά των ομοφυλοφίλων.
Ο δικηγόρος Αντώνης Καραμπατζός τονίζει στην «Κ» πως δεν είναι σπάνιες οι υποθέσεις ρητορικής μίσους, με πιο γνωστή αυτήν της καταδίκης με βάση τον αντιρατσιστικό νόμο, του πρώην μητροπολίτη Αιγιαλείας και Καλαβρύτων Αμβρόσιου, σε μια υπόθεση που αφορούσε ομοφοβικό κείμενο το οποίο είχε δημοσιεύσει στην προσωπική του ιστοσελίδα.
Συχνά, το αντεπιχείρημα σε καταγγελίες ρητορικής μίσους είναι η καταπίεση της ελευθερίας της έκφρασης. «Υπάρχει νομολογία που κρίνει ότι οι συγκεκριμένες καταδίκες ήταν καλώς καμωμένες, ότι δεν παραβίαζαν την ελευθερία της έκφρασης», λέει στην «Κ» ο κ. Καραμπατζός. «Η ελευθερία μας έχει τα όρια τα οποία θέτει το Σύνταγμα, και ένα από αυτά είναι τα δικαιώματα των άλλων», δηλώνει η κ. Συμεωνίδου-Καστανίδου. Αλλωστε, σύμφωνα με το ελληνικό Σύνταγμα, «ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας».
Ο κ. Καραμπατζός τονίζει πως η εν προκειμένω υπόθεση θα εξαρτηθεί από την «αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος – δηλαδή αν η συγκεκριμένη δημόσια δήλωση έγινε κατά τέτοιο τρόπο που εκθέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή ενέχει απειλή για τη ζωή, την ελευθερία ή τη σωματική ακεραιότητα μιας ομάδας ατόμων λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού».
Η Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου υποστήριξε την κινητοποίηση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, και προχώρησε σε συμπληρωματική αναφορά προς την Εισαγγελία που σχετίζεται με τοποθέτηση του Αχιλλέα Μπέου «με όμοιο ομοφοβικό περιεχόμενο» σε τηλεοπτική εκπομπή μετά την εν λόγω ομιλία του στον Βόλο. «Υπό τις συγκεκριμένες μάλιστα περιστάσεις οι δηλώσεις αυτές δεν συνιστούν σε καμία περίπτωση απλή εκφορά γνώμης αλλά υποκίνηση του ακροατηρίου του σε ρατσιστικό μίσος και βία», αναφέρεται στην ανακοίνωση της Ενωσης.