Πριν από σαράντα ημέρες, στις 5 Σεπτεμβρίου το βράδυ, σκοτώθηκε ο Αντώνης Καργιώτης. Ο ύπαρχος του Blue Horizon φέρεται να τον έσπρωξε από τον καταπέλτη στη θάλασσα και να τον κοίταζε να πνίγεται στα απόνερα του πλοίου, αποκαλώντας τον, όπως διαβάσαμε σε συνομιλίες που δημοσιεύθηκαν στον Τύπο, «μαλάκα παλαβό». Ο Αντώνης είχε νοητική υστέρηση. Τον ήξεραν, το ήξεραν, η ύπαρξή του ήταν μια ενόχληση. Το εν ψυχρώ ειδεχθές έγκλημα προκάλεσε οργή και αποτροπιασμό στο πανελλήνιο. Κυριάρχησε επί εικοσιτετράωρα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Θα έσπρωχναν με ανάλογη αναλγησία έναν άνθρωπο χωρίς νοητική υστέρηση;
Είμαστε ενταγμένοι στην κοινωνία μέσα από ένα πλέγμα σχέσεων. Αποκτάμε φίλους από νήπια στην παιδική χαρά, καινούργιους φίλους στο σχολείο και μετά στο πανεπιστήμιο, συνδεόμαστε μεταξύ μας στη δουλειά, σε εξόδους, γάμους, κάνουμε ακόμη και τυχαίες γνωριμίες στο γυμναστήριο, στο σινεμά. Η δουλειά, οι δραστηριότητες και οι διασκεδάσεις μας είναι η ζωή μας. Οποιος ζει μόνος του είναι ή θηρίο ή θεός, έγραφε ο Αριστοτέλης. Ή άνθρωπος με αναπηρία, με σοβαρές νευροαναπτυξιακές διαταραχές, συμπληρώνω εγώ.
Οι άνθρωποι αυτοί δεν ανήκουν σε καμιά ομάδα. Ζουν στερημένοι από την ένταξη, από το αλληλομοίρασμα εμπειριών, εντυπώσεων, συγκινήσεων. Εξόριστοι. Στα μάτια πάρα πολλών φαντάζουν ανίκανοι, αλλόκοτοι, τρομακτικοί. Δεν θέλουν να τους βλέπουν και όταν τους βλέπουν να κυκλοφορούν ανάμεσά τους, νιώθουν αμηχανία. Μέχρι και ενόχληση.
Αρκεί να μη δολοφονηθεί ποτέ ξανά κάποιος σαν τον Αντώνη Καργιώτη; Οχι βέβαια. Το κρίσιμο πρόταγμα, το μεγάλο ζητούμενο σε μια ανοιχτή, δημοκρατική, ανθρώπινη κοινωνία είναι η ενεργή συμπερίληψη των υστερούντων στην καθημερινότητά μας. Να τους έχουμε γύρω μας, ανάμεσά μας, σε κάθε μας δραστηριότητα. Να τους νιώθουμε, να καταλαβαίνουμε και να σεβόμαστε τις ιδιαίτερες συμπεριφορές, τους τρόπους τους, οι οποίοι πράγματι διαφέρουν από τους δικούς μας. Αποτελεί χρέος μας να ξεβολευτούμε για να τους εντάξουμε. Χρέος στο οποίο εάν ανταποκριθούμε, θα πλουτίσουμε εμείς οι ίδιοι ψυχικά.
Το ζητούμενο ασφαλώς και δεν εξαντλείται στην αλλαγή της κρατούσας νοοτροπίας. Εχει θεσμικές και πρακτικές παραμέτρους. Ο ύπαρχος του Blue Horizon, έφτασε στο άκρον άωτον της σκληρότητας και της αναισχυντίας και επειδή είχε ανατραφεί σε μια πολιτεία που δεν είχε θέσει ποτέ ως ρητή προτεραιότητα τον σεβασμό των νοητικά υστερούντων.
Οποιος ζει μόνος του είναι ή θηρίο ή θεός, έγραφε ο Αριστοτέλης. Ή άνθρωπος με αναπηρία, με σοβαρές νευροαναπτυξιακές διαταραχές, συμπληρώνω.
Η αλλαγή πρέπει να ξεκινήσει από την προσχολική κιόλας εκπαίδευση. Με δασκάλους καταρτισμένους και ευαισθητοποιημένους, που να μεριμνούν για την ένταξη όλων των παιδιών στο σύνολο. Μέσα στην τάξη και στα διαλείμματα. Ωστε τα νήπια να αναπτύξουν ενσυναίσθηση, ώστε η συμπερίληψη των αδυνάμων να γίνει τρόπος ζωής. Με την ενθάρρυνση βεβαίως και των γονιών τους, που καλό θα ήταν να μην επαναπαύονται –πόσω δε μάλλον να ναρκισσεύονται– επειδή το δικό τους παιδί είναι «φυσιολογικό».
Ποιο είναι το αντίθετο της συμπερίληψης; Η περιθωριοποίηση. Οσα ιδιαίτερα παιδιά καταφέρνουν με απερίγραπτους κόπους να τελειώσουν το σχολείο βρίσκονται στη συνέχεια στο απόλυτο κενό. Οι γονείς τους, που έχουν ήδη λιώσει ψυχικά και οικονομικά για να τα βοηθήσουν να φτάσουν μέχρι εκεί, αγωνίζονται τώρα απεγνωσμένα να τους βρουν μια επαγγελματική ασχολία, ώστε να μην κλειστούν στο σπίτι. Για πάντα.
Και όμως. Υπάρχει το νομοθετικό πλαίσιο που θεωρητικά μεριμνά. Ο νόμος 2643/1998 προβλέπει μεταξύ άλλων ότι «οι επιχειρήσεις που λειτουργούν στην Ελλάδα, εφόσον απασχολούν ως προσωπικό περισσότερα από πενήντα άτομα, υποχρεούνται να προσλαμβάνουν σε ποσοστό 2% άτομα με ποσοστό αναπηρίας 50% τουλάχιστον, που έχουν περιορισμένες δυνατότητες για επαγγελματική απασχόληση εξαιτίας οποιασδήποτε χρόνιας σωματικής ή πνευματικής ή ψυχικής πάθησης ή βλάβης εφόσον είναι εγγεγραμμένα στα μητρώα ανέργων αναπήρων του ΟΑΕΔ».
Ο νόμος ισχύει και σήμερα. Εχει μάλιστα τροποποιηθεί κατά την τελευταία εικοσιπενταετία πολλές φορές. Δεν εφαρμόζεται, ωστόσο, σχεδόν πουθενά στον ιδιωτικό τομέα. Παραμένει ουσιαστικά γράμμα κενό, δεν ελέγχεται, ενώ θα έπρεπε να αποτελεί το πρώτο βήμα για την ένταξη των ανθρώπων αυτών στην εργασία. Ο πρώτος μιας σειράς από νόμους που παράλληλα με την ωρίμανση, δηλαδή, την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, θα εξασφαλίσει το ζητούμενο: η έκφραση «παιδιά ενός κατώτερου Θεού» να μη σημαίνει πλέον σχεδόν τίποτα στην Ελλάδα.
Η κ. Ναταλί Μοσχού είναι μέλος Δ.Σ. της ΚΟΙΝΣΕΠ «Power of Flower».
