Η πρώτη πρόταση νόμου σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την προστασία των ζώων αφορούσε την απαγόρευση των αγώνων μεταξύ ταύρων και σκύλων. Ο Τζωρτζ Κάνινγκ που υποστήριζε τις ατομικές ελευθερίες και την κατάργηση του δουλεμπορίου, έσπευσε να χαρακτηρίσει το νομοσχέδιο «παράλογο», ενώ οι Τάιμς του Λονδίνου υποστήριζαν ότι «οτιδήποτε επεμβαίνει στην ιδιωτική προσωπική διάθεση του χρόνου ή της περιουσίας του ανθρώπου είναι τυραννία. Η εξουσία μπορεί να παρέμβει μόνο όταν προκύψει ο τραυματισμός ενός άλλου προσώπου», εννοώντας βεβαίως μόνο τον άνθρωπο.
Υστερα απ’ όλα αυτά, το νομοσχέδιο δεν πέρασε. Εξάλλου, η πρώτη δίκη για κακομεταχείριση ζώων στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν αυτή του Μπιλ Μπερνς, ο οποίος είχε συλληφθεί να χτυπά το γαϊδουράκι του. Η δίκη αυτή έχει μείνει γνωστή επειδή ο κατηγορούμενος έφερνε τον γάιδαρο στο δικαστήριο, έχει δε αποτυπωθεί στον γνωστό πίνακα του P. Matthews.
Από τότε μέχρι σήμερα, πέρασαν πολλά χρόνια. Ο νομικός πολιτισμός σημείωσε πρόοδο και θεσπίστηκαν νόμοι για την προστασία των ζώων, παρότι μένουν πολλά ακόμα να γίνουν, ιδίως στα πεδία των συνθηκών διαβίωσης των παραγωγικών ζώων και των πειραμάτων με ζώα. Η προστασία των ζώων δεν είναι όμως μόνο θέμα νομοθεσίας. Η πραγματικότητα μας υπενθυμίζει διαρκώς ότι ο σεβασμός σε όλα τα έμβια όντα της Γης αποτελεί προεχόντως ζήτημα παιδείας, η οποία δεν παρέχεται μόνον μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος. Παρέχεται και μέσω της οικογένειας, των κοινωνικών και πολιτικών θεσμών και των μέσων ενημέρωσης.
Ειδικά δε όσον αφορά την τηλεόραση, σπανίως θυμόμαστε το άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος που ορίζει ότι η ραδιοτηλεόραση πρέπει, μεταξύ άλλων, να έχει ως σκοπό τη «μετάδοση … προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και τον σεβασμό της αξίας του ανθρώπου».
Ορισμένα πράγματα έχουν ένα συμβολικό περιεχόμενο. Οταν για πρώτη φορά στην ελληνική τηλεόραση, στην ΕΡΤ, προβλήθηκε εκπομπή για τα ζώα και τη σχέση τους με τον άνθρωπο, τα «Πλάνα με ουρά» της Τασούλας Επτακοίλη, γεννήθηκε η ελπίδα ότι κάτι αλλάζει. Οτι, δηλαδή, η εποχή της ανθρώπινης αλαζονείας έχει αρχίσει να ξεπερνιέται και ότι η υγιής σχέση του ανθρώπου με τα ζώα, που προϋποθέτει ενημέρωση και διάλογο, είναι δείκτης πολιτισμού. Και ότι πράγματι η τηλεόραση μπορεί να είναι μέσο μετάδοσης παιδείας.
Οταν όμως η ίδια εκπομπή διακόπτεται, προσωρινά ή οριστικά, τότε το νόημα που εκπέμπεται μόνον αρνητικό μπορεί να είναι. Σε μια εποχή και σε μια κοινωνία όπου συνεχίζονται να καταγράφονται περιστατικά κακοποίησης ζώων, η ευαισθητοποίηση των πολιτών στην προστασία τους είναι, πάνω απ’ όλα, θέμα σεβασμού της αξίας του ανθρώπου. Και αυτό δεν είναι ηθικό ευχολόγιο. Είναι συνταγματική επιταγή.
*Ο Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής και μέλος του Συμβουλίου του Πανεπιστημίου Αθηνών.