Κάθε 40 δευτερόλεπτα κάποιος στον κόσμο πεθαίνει ύστερα από απόπειρα αυτοκτονίας, ενώ κάθε 41 δευτερόλεπτα κάποιος στον κόσμο σκέπτεται να το κάνει. Ποια όμως είναι η κύρια αιτία που τον εξωθεί σε μια τέτοια αυτοκαταστροφική συμπεριφορά; Για τις περισσότερες των περιπτώσεων η απάντηση είναι μία: η κατάθλιψη. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η κατάθλιψη θεωρείται σήμερα η πιο κοινή διαταραχή μεταξύ όλων των ασθενειών και αφορά ανθρώπους όλων των ηλικιών, όλων των κοινωνικών τάξεων και όλων των εθνικοτήτων. Περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν αυτή τη στιγμή με κατάθλιψη. Ωστόσο, στην Ευρώπη οι μισοί από τους ασθενείς με κατάθλιψη δεν λαμβάνουν την παραμικρή μορφή θεραπείας. Οι κύριοι παράγοντες για την αναποτελεσματική αντιμετώπιση περιλαμβάνουν το κοινωνικό στίγμα, την έλλειψη ενημέρωσης, την έλλειψη πόρων κ.ά. Στην Ελλάδα το στίγμα γύρω από τις ψυχικές νόσους είναι ιδιαίτερα υψηλό. Το 61% των ερωτηθέντων έχει την πεποίθηση ότι οι ψυχικές διαταραχές αποτελούν ένδειξη αδυναμίας, ενώ το 71% των ασθενών κρύβει την κατάθλιψη από τους συνανθρώπους του.
Θα πρέπει ωστόσο να διαχωρίσουμε την κατάθλιψη από το φυσιολογικό πένθος. Το πένθος αποτελεί τη φυσιολογική αντίδραση έπειτα από ένα σοβαρό ψυχοτραυματικό γεγονός, όπως την απώλεια ενός προσφιλούς προσώπου, την εμφάνιση κάποιου σοβαρού προβλήματος υγείας, την οικονομική καταστροφή κ.ά. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης θεωρείται φυσιολογική αντίδραση. Η χρονική διάρκεια διαφέρει από άτομο σε άτομο και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ψυχοπαθολογική, μόνον εφόσον διαρκεί πέραν των έξι μηνών.
Ως ψυχοπαθολογική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η εμφάνιση κατάθλιψης όταν δεν υπάρχει αιτία ή και αν υπάρχει να μην κρίνεται επαρκώς σοβαρή ώστε να δικαιολογεί την εμφάνισή της.
Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι όταν μιλάμε για κατάθλιψη στην Ψυχιατρική, αναφερόμαστε σε μια ψυχική αρρώστια η οποία απαιτεί θεραπεία.
ΑΙΤΙΕΣ: Η κατάθλιψη σήμερα πιστεύεται ότι προκαλείται από έναν συνδυασμό γενετικών, βιολογικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων. Τραυματικά γεγονότα ζωής, χρόνιες ασθένειες, κατάχρηση ουσιών και ορισμένα φάρμακα μπορούν επίσης να συμβάλουν στην ανάπτυξη της κατάθλιψης.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: Η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται από επίμονα συναισθήματα θλίψης, απελπισίας και απώλειας ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης για δραστηριότητες. Αλλα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν αλλαγές στην όρεξη, διαταραχές ύπνου, χαμηλή ενέργεια, δυσκολία συγκέντρωσης. Σε βαριές μάλιστα περιπτώσεις είναι δυνατόν να υπάρχουν σκέψεις αυτοκτονίας.
Η κατάθλιψη μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή ενός ατόμου. Μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά του να εκτελεί κανονικές δραστηριότητες, να εργάζεται ή να σπουδάζει, να διατηρεί σχέσεις και να φροντίζει τον εαυτό του. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε σωματικά συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, πεπτικά προβλήματα και χρόνιο πόνο.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Σήμερα διαθέτουμε αποτελεσματικές θεραπείες για την κατάθλιψη, οι οποίες αφορούν τόσο ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις όσο και φαρμακευτικά σκευάσματα. Ο συνδυασμός μάλιστα και των δύο αποτελεί την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος.
Χωρίς να υποτιμώ τη σημασία της ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης, θα αναφερθώ κυρίως στις φαρμακευτικές θεραπείες, προκειμένου να βοηθήσω να ξεπεραστούν κάποιοι μύθοι οι οποίοι υπάρχουν σήμερα σχετικά με την επικινδυνότητα των συγκεκριμένων σκευασμάτων.
Τα φαρμακευτικά σκευάσματα τα οποία χρησιμοποιούνται σήμερα για τη θεραπεία της κατάθλιψης είναι κυρίως τα αντικαταθλιπτικά, τα οποία είναι δυνατόν, σε ορισμένες ανθεκτικές μορφές της διαταραχής, να συνδυάζονται και με άλλες δραστικές ουσίες. Τα αντικαταθλιπτικά είναι από τα ασφαλέστερα φάρμακα, η αποτελεσματικότητα των οποίων έχει αποδειχθεί στατιστικά με πληθώρα επιστημονικών εργασιών, όπως επίσης και με την καθημερινή κλινική πρακτική. Οσοι ασθενείς δέχονται να τα χρησιμοποιήσουν εκπλήσσονται με την αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα δράσης τους.
Βλέπετε, ο εγκέφαλος είναι κι αυτός ένα όργανο, το οποίο αποτελεί το κέντρο τόσο των ψυχικών όσο και των σωματικών λειτουργιών μας. Ο τρόπος δε με τον οποίο το άτομο λειτουργεί, αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει το περιβάλλον του, σχετίζεται εκτός από τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις και με βιοχημικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Τη σχέση της ανθρώπινης συμπεριφοράς με τη βιοχημική ισορροπία του εγκεφάλου μπορούμε να την αντιληφθούμε όταν δούμε τις μεταβολές που προκαλούνται έπειτα από κάποια βιολογική βλάβη του εγκεφάλου ή τη χρήση κάποιας ουσίας. Ολοι έχουν διαπιστώσει την αλλαγή της συμπεριφοράς ενός ατόμου ως αποτέλεσμα κάποιου μεταβολικού νοσήματος ή σε κατάσταση μέθης. Η σχέση μάλιστα της ανθρώπινης συμπεριφοράς με τη σωματική υγεία (ο εγκέφαλος αποτελεί μέρος του σώματος) είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων, όπως διαπιστώνεται από την αρχαία ρήση: «Νους υγιής εν σώματι υγιεί».
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Οποιος λοιπόν αισθάνεται κατάθλιψη δεν θα πρέπει να διστάσει να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό, προκειμένου να αντιμετωπίσει την οδυνηρή αυτή κατάσταση, η οποία είναι δυνατόν σε βαριές περιπτώσεις να οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο. Το πραγματικό δηλητήριο το οποίο καταστρέφει τον οργανισμό μας είναι η κατάθλιψη και όχι η ακίνδυνη θεραπεία της.
* Ο κ. Αλέξανδρος Χαϊδεμένος είναι ψυχίατρος, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών.