«Κυρία, είδα μια χελώνα!», φωνάζει ενθουσιασμένο ένα αγοράκι. Η επίσκεψη της Α΄ τάξης του 23ου Δημοτικού Σχολείου Καλλίπολης Πειραιά στο Κέντρο Διάσωσης του Συλλόγου για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας ΑΡΧΕΛΩΝ έχει ολοκληρωθεί και τα παιδιά περιμένουν το πουλμανάκι για να πάρουν τον δρόμο της επιστροφής. Λίγα μέτρα πιο μέσα, ο Λάπρας (από την ομώνυμη φιγούρα Πόκεμον) μόλις έχει πάρει το πρωινό του, φιλέτα γλώσσας, και κολυμπάει στη δεξαμενή του. Εχει μόνο τρία πτερύγια, το τέταρτο οι κτηνίατροι αναγκάστηκαν να το ακρωτηριάσουν, όταν τον παρέλαβαν το καλοκαίρι από την Εύβοια, τυλιγμένο σε δίχτυα.
«Μολονότι ο αργός μεταβολισμός αυτών των ζώων συχνά τα σώζει, στη συγκεκριμένη περίπτωση η σηψαιμία είχε προχωρήσει, δεν υπήρχε διαφορετική επιλογή. Από την άλλη, ακριβώς για τον ίδιο λόγο δεν ανταποκρίνονται γρήγορα στη θεραπεία. Δίκοπο μαχαίρι, δηλαδή», λέει ο Δημήτρης Φυτίλης, υπεύθυνος του Κέντρου το οποίο, σημειωτέον, είναι το μοναδικό στην Ευρώπη. «Ο συγκεκριμένος… ασθενής τα πάει περίφημα. Σε λίγο καιρό θα είναι έτοιμος να επιστρέψει στο σπίτι του, στη θάλασσα».
Στη διπλανή δεξαμενή η Φοίβη δεν θα έχει σύντομα την ίδια τύχη. Το τραύμα στο κεφάλι της, από ανθρώπινο χέρι όπως όλα δείχνουν, είναι πολύ σοβαρό. Της έχει δημιουργήσει νευρολογικά προβλήματα, έχει διαταραχθεί η πλευστότητά της. Ακόμα και όταν η πληγή κλείσει, θα πρέπει ουσιαστικά να μάθει να κολυμπάει από την αρχή, υποβοηθούμενη στο θέμα της ισορροπίας με μεταλλικά βάρη, που θα τοποθετούνται με υποξική κόλλα στο καβούκι της και σταδιακά θα αφαιρούνται. «Οπως ένας άνθρωπος που καθηλώνεται για καιρό σε αμαξίδιο και σιγά σιγά, με εντατικές φυσικοθεραπείες και υπερπροσπάθεια, αρχίζει να κάνει τα πρώτα του βήματα», εξηγεί ο Μιχάλης Μωραΐτης, εθελοντής στην περίθαλψη του ΑΡΧΕΛΩΝ.
Συνομήλικες των δεινοσαύρων, οι θαλάσσιες χελώνες επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Με δυσκολία, βέβαια, μια και ο άνθρωπος και οι δραστηριότητές του τις απειλούν. Ο ΑΡΧΕΛΩΝ ιδρύθηκε το 1983, με σκοπό την προστασία τους, όπως και των βιοτόπων τους. Είκοσι ένα ήταν τα ιδρυτικά μέλη και πρώτη πρόεδρος η Ευγενία Ροΐδου. Ακολούθησαν οι: Θωμάς Αράπης, Νίκος Χαραλαμπίδης, Δημήτρης Μαργαριτούλης, Νικόλας Ραΐσης, Αννα Κρεμέζη-Μαργαριτούλη, Δημήτρης Δημόπουλος. Οι κύριες δράσεις του έκτοτε αφορούν τη συστηματική παρακολούθηση και έρευνα, τη διάσωση και περίθαλψη τραυματισμένων και άρρωστων χελωνών καθώς και την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού.
Πριν από λίγες μέρες, σε μια συγκινητική εκδήλωση στο Μουσείο Μπενάκη, γιόρτασε τα 40ά του γενέθλια. Πώς σκέφτονται τις επόμενες δεκαετίες τα στελέχη του; «Σίγουρα μεγάλη πρόκληση είναι η καλύτερη διαχείριση στις προστατευόμενες περιοχές της χώρας μας ώστε να διασφαλιστούν οι λειτουργίες της φύσης, με το δεδομένο μάλιστα της κλιματικής αλλαγής. Αυτό βέβαια προϋποθέτει καλύτερη συνεννόηση μεταξύ αρμοδίων φορέων, επαρκέστερη επιτήρηση των μέτρων προστασίας, μεγαλύτερη προσπάθεια ανάπτυξης βιώσιμων πρακτικών στον τουρισμό και την αλιεία σε κάθε περιοχή δράσης μας. Επίσης, θα θέλαμε να δούμε λιγότερα τραυματισμένα ζώα, λιγότερα πλαστικά σκουπίδια στη θάλασσα», τονίζει η διευθύντριά του, Δάφνη Μαυρογιώργου. «Ομως εξίσου σημαντικό είναι να καταφέρει ο ΑΡΧΕΛΩΝ να συνεχίζει να δίνει νόημα στη ζωή των ανθρώπων, να εξακολουθήσουμε να αναλαμβάνουμε ένα μικρό, έστω, κομμάτι της συλλογικής ευθύνης για το περιβάλλον, για τη Μεσόγειο».
Η Κλόε Μελιέ από τη Γαλλία εργάζεται τους τελευταίους τρεις μήνες εθελοντικά στο Κέντρο Διάσωσης – εκατοντάδες εθελοντές από όλο τον κόσμο συμμετέχουν κάθε χρόνο στα προγράμματα του ΑΡΧΕΛΩΝ. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες. «Ολα θέμα πολιτικής δεν είναι; Ειδικά η προστασία του περιβάλλοντος», λέει, καθώς πλένει προσεκτικά, με μια οδοντόβουρτσα, την Αθελί, που θα μπει σε λίγο στο ιατρείο για αλλαγή επιδέσμων. Υπάρχει, άραγε, αλληλεπίδραση ανάμεσα στις θαλάσσιες χελώνες και τους ανθρώπους; «Καταλαβαίνουν ότι τις φροντίζουμε αλλά μέχρι εκεί. Την ώρα της απελευθέρωσης, για παράδειγμα, δεν θα γυρίσουν ποτέ να μας κοιτάξουν, όπως συχνά κάνουν οι φώκιες», λέει ο Δημήτρης Φυτίλης. «Ας μην ξεχνάμε ότι έχουμε να κάνουμε με ένα ερπετό, που δεν βλέπει ποτέ τα παιδιά του. Γεννάει τα αυγά του και φεύγει. Ομως, κάνει προηγουμένως ένα τεράστιο ταξίδι δύο ή τριών χρόνων στη Μεσόγειο, για να βρει τροφή και να αποθηκεύσει λίπος ώστε να αντέξει τη γέννα, και βάζει όλη του την αγάπη στο πώς θα φτιάξει τη φωλιά και θα την καμουφλάρει, για να εκκολαφθούν τα αυγά με ασφάλεια. Η θαλάσσια χελώνα είναι άγριο ζώο θαυμαστό και γι’ αυτόν τον λόγο…».