Βαλβίδα εκτόνωσης της πρωτόγνωρης κρίσης που έχει εκδηλωθεί με επίκεντρο την Αρχιεπισκοπή Αμερικής και τον αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο αναζητείται τις τελευταίες ημέρες, με ορισμένες εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για εξελίξεις που θα πρέπει να αναμένονται άμεσα. Στο τρίγωνο Αθήνας – Οικουμενικού Πατριαρχείου – ΗΠΑ, το τελευταίο δεκαπενθήμερο οι διεργασίες και οι παρασκηνιακές κινήσεις είναι εργώδεις. Τον τελευταίο λόγο έχει ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, ο οποίος για την ώρα κρατάει κλειστά τα χαρτιά του και δεν έχει αποκαλύψει ούτε σε στενούς συνεργάτες του εάν και πώς σκέφτεται να κινηθεί για το συγκεκριμένο θέμα.
Τα δεδομένα που δεν επιδέχονται αμφισβήτησης είναι τα εξής: η υφυπουργός Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη το Σάββατο 11 Νοεμβρίου, όπου και παρέμεινε μέχρι το απόγευμα της Δευτέρας 13 Νοεμβρίου. Επισήμως, συναντήθηκε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη τη Δευτέρα το πρωί, με τον οποίο είχε κατ’ ιδίαν συνάντηση για μία ώρα και δεκαπέντε λεπτά, την οποία ακολούθησε γεύμα με διευρυμένη σύνθεση και μακρά διάρκεια, σχεδόν τριών ωρών, η οποία από κάποιους αναφέρεται ως σοβαρή ένδειξη ότι το κλίμα στην κατ’ ιδίαν συνάντηση που προηγήθηκε ήταν πολύ καλό.
Σύμφωνα με άλλες πηγές, ωστόσο, μέσα σ’ εκείνο το τριήμερο υπήρξε ένας ευρύτερος κύκλος επαφών διπλωματικών παραγόντων με αρχιερείς – μέλη της αγίας και ιεράς συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Το αντικείμενο όλων αυτών των διεργασιών ήταν, όπως επιβεβαιώνουν διπλωματικές πηγές, «να μεταφερθεί προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη η ανησυχία της κυβέρνησης για όσα συμβαίνουν πέραν του Ατλαντικού σε σχέση με τον τρόπο που διοικείται η Αρχιεπισκοπή Αμερικής. Ειδικότερα, έγινε αναφορά σε προβλήματα που έχουν να κάνουν με τη συνοχή του ποιμνίου, τον περιορισμό εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, την οικονομική κατάσταση της Αρχιεπισκοπής, ενώ φαίνεται όλα αυτά να έχουν προκαλέσει ερωτήματα ως προς τα κίνητρα με βάση τα οποία λαμβάνει αποφάσεις για τα ζητήματα της Αρχιεπισκοπής ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Ελπιδοφόρος».
Διπλωματική πηγή με γνώση όσων έχουν συμβεί υπογραμμίζει ότι «το εθνικό κέντρο δεν αποφασίζει, αλλά έχει δικαίωμα να εκφράζει ανησυχία». Η επισήμανση διόλου τυχαία, καθώς το ζήτημα τυγχάνει της απολύτου αρμοδιότητας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που δεν μπορεί να εμφανίζεται ότι επηρεάζεται στις αποφάσεις του από εξωγενείς παράγοντες. Ετσι, προκάλεσε μεγάλη αντίδραση προσωπικά του Οικουμενικού Πατριάρχη το γεγονός ότι το περιεχόμενο της συνάντησης διέρρευσε την επομένη στον Τύπο, με τα δημοσιεύματα να πληθαίνουν δύο μέρες αργότερα, έπειτα από σύγκληση της πατριαρχικής ιεράς συνόδου, όπου ο κ. Βαρθολομαίος ενημέρωσε τους ιεράρχες για την επίσκεψη της κ. Παπαδοπούλου.
Ο θόρυβος ξεκίνησε με το ταξίδι της υφυπουργού Εξωτερικών στην Κωνσταντινούπολη και τις συζητήσεις με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης εξέφρασε έντονη δυσφορία και ανησυχία σε συνομιλητές του, κάνοντας λόγο ακόμη και για χαλκευμένα δημοσιεύματα, όσον αφορά κάποια στοιχεία που αναφέρονταν σ’ αυτά. «Ποιος δίδει τροφή και σε τι αποσκοπεί;» φέρεται να διερωτήθηκε, ενώ αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι διερευνά την πηγή των διαρροών.
Μάλιστα, και σε διπλωματικό επίπεδο εκφράστηκε προβληματισμός για τη διαρροή πληροφοριών, καθώς το τελευταίο πράγμα που θα επιθυμούσε η Αθήνα είναι να φανεί ότι επηρεάζει τις αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με ό,τι αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται για την αντίδραση της τουρκικής πλευράς.
Τι του «χρεώνουν»
Σε τι αφορά, όμως, η δυσαρέσκεια που εκδηλώνεται προς το πρόσωπο του αρχιεπισκόπου Αμερικής; Φαίνεται ότι υπάρχουν πολλά παράπονα και αυξανόμενες διαμαρτυρίες για προβλήματα που έχουν προκληθεί από τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται τα ζητήματα της Αρχιεπισκοπής. Γίνεται λόγος, ειδικότερα, για τεταμένες σχέσεις με μεγάλο αριθμό μητροπολιτών, που καθιστούν δυσλειτουργική τη συνύπαρξη, για επιδίωξη από την πλευρά του να αλλάξει ριζικά ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε η Αρχιεπισκοπή Αμερικής και απώτερο στόχο να συγκεντρώσει ο ίδιος περισσότερες εξουσίες. Αλλες πηγές κάνουν λόγο για αδυναμία του να προσαρμοστεί στα δεδομένα της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, που λειτουργεί με εντελώς διαφορετικό τρόπο από ό,τι το Οικουμενικό Πατριαρχείο, κατάσταση η οποία αποτελεί παράγοντα μόνιμων τριβών με μητροπολίτες και κληρικούς.
Από την άλλη πλευρά, οι συνεργάτες του κ. Ελπιδοφόρου κάνουν λόγο για επιθέσεις που δέχεται διότι όντως προωθεί αλλαγές, αλλά σε ένα πλαίσιο εξορθολογισμού της λειτουργίας της Αρχιεπισκοπής, με αποτέλεσμα οι θιγόμενοι, εκείνοι που στερούνται εξουσιών, που εξαρχής δεν θα έπρεπε να απολαμβάνουν ή ακόμη και οικονομικών απολαβών, να έχουν συνασπισθεί εναντίον του και να προσπαθούν να δημιουργήσουν πρόβλημα.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν έχει μοιραστεί τις σκέψεις του, όσον αφορά την ουσία της υπόθεσης, ούτε με τους πλέον στενούς συνεργάτες του. Την προηγούμενη Τρίτη ταξίδεψε στην Ιταλία, στο πλαίσιο ανειλημμένων υποχρεώσεων, οπότε οι όποιες εξελίξεις, εάν υπάρξουν, παραπέμπονται για την προσεχή εβδομάδα. Πάντως, πρόσωπο κοντά στο περιβάλλον του αναφέρει ότι δεν υπήρχε κάποια ένδειξη το προηγούμενο διάστημα ότι επικρατεί κλίμα δυσαρέσκειας στο Φανάρι για τον αρχιεπίσκοπο Αμερικής. Συγκρίνει, μάλιστα, την παρούσα συγκυρία με άλλες περιπτώσεις στο παρελθόν, όταν είχαν ανακύψει ζητήματα με ιεράρχες που τελούν υπό την αρμοδιότητα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπου ήταν έκδηλο ότι υπάρχει πρόβλημα. Και κάνει λόγο για «υπερευαισθησία ορισμένων για τον αρχιεπίσκοπο».
Χωρισμένη σε δύο στρατόπεδα η ομογένεια
Η κατάσταση είναι εξαιρετικά δυσάρεστη και δύσκολη στην ομογένεια. Το ποίμνιο εμφανίζεται διχασμένο, με ένα μέρος να έχει στοιχισθεί στο πλευρό του αρχιεπισκόπου και να υποστηρίζει τις επιλογές του, εξαίροντας το μέχρι τώρα έργο του. Ενδεικτική είναι η επιστολή που απηύθυνε προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη ο πρόεδρος της AHEPA, ο οποίος κάνει λόγο για αβάσιμες κατηγορίες, τις οποίες αποδίδει σε προσωπικούς και πιθανώς οικονομικούς λόγους και περιγράφει ως ιδιαίτερα επιτυχημένη τη θητεία του κ. Ελπιδοφόρου, αναφέροντας ενδεικτικά την αποπεράτωση του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου στο Σημείο Μηδέν, τη λειτουργία των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων, κ.λπ. Μάλιστα, ζητεί συνάντηση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη στο διάστημα 13-14 Ιανουαρίου 2024 για να συζητήσει λεπτομερώς το θέμα. Από το αντίπαλο «στρατόπεδο» διατυπώνονται επικρίσεις από σημαντική μερίδα ομογενειακών παραγόντων, που επιμένουν ότι έχει δημιουργηθεί ένα ιδιαζόντως προβληματικό περιβάλλον και ότι θα πρέπει να ληφθούν σύντομα αποφάσεις για να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα και να μην παρατείνεται το προβληματικό καθεστώς που ισχύει αυτή τη στιγμή. Οι επικρίσεις επικεντρώνονται σε πρακτικές «διαίρει και βασίλευε», σε άσκηση καθηκόντων με ανοίκειο τρόπο, που προκαλεί προβλήματα στους ιεράρχες της Αρχιεπισκοπής, δυσκολεύοντάς τους στην άσκηση των καθηκόντων τους και σε συνολική υποβάθμιση της επιρροής και του γοήτρου της ελληνορθόδοξης Εκκλησίας. Στο προσκήνιο επανέρχεται από τους επικριτές του κ. Ελπιδοφόρου και η προ διετίας παρουσία του στα εγκαίνια του «Σπιτιού της Τουρκίας» στη Νέα Υόρκη, εκδήλωση στην οποία συμμετείχε και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης του ψευδοκράτους, Ερσίν Τατάρ.
Ο πρόεδρος της AHEPA χαρακτηρίζει αβάσιμες τις κατηγορίες κατά του κ. Ελπιδοφόρου – Η έτερη πλευρά κάνει λόγο για άσκηση καθηκόντων με ανοίκειο τρόπο.
Τον τελευταίο λόγο έχει ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Κάθε πλευρά ομνύει στη δική της αλήθεια και θα πρέπει να ξετυλιχθεί το κουβάρι με ιδιαίτερη προσοχή, καθώς απαιτούνται εξαιρετικά λεπτοί χειρισμοί. Αλλωστε, το ζήτημα που έχει προκύψει δεν αποτελεί επ’ ουδενί ένα καθαρά εκκλησιαστικό θέμα, αλλά έχει απολήξεις που επηρεάζουν, μεταξύ άλλων, παραμέτρους της εξωτερικής πολιτικής και της παρουσίας του Ελληνισμού και της διασποράς σε τρίτες χώρες. Κάποιοι κάνουν λόγο για αποφάσεις ειλημμένες, που θα δρομολογηθούν άμεσα, ενώ και από τις δύο πλευρές εκφράζεται πίστη ότι οι δικές τους θέσεις έχουν κερδίσει έδαφος και προεξοφλούν ότι η τελική διευθέτηση θα είναι προς όφελός τους.
Οσον αφορά τη μεταφορά ανησυχίας εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, από το περιβάλλον του κ. Ελπιδοφόρου γίνεται λόγος για υπερβολές, με παραπομπή στις συναντήσεις που είχε ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής τον περασμένο Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο με τον πρωθυπουργό, στο Μέγαρο Μαξίμου και στη Νέα Υόρκη αντιστοίχως. Βεβαίως, η παρέμβαση της κ. Παπαδοπούλου δείχνει ότι υπάρχει κεντρικά προβληματισμός, με πηγές που έχουν καλή γνώση των θεμάτων να υπογραμμίζουν, σχετικά με τις προαναφερόμενες συναντήσεις, ότι «το εύρος των σχέσεων με την Αρχιεπισκοπή Αμερικής δεν είναι μαύρο – άσπρο».