«Ο θάνατος του πρώτου Eλληνα θύματος της ασθένειας που είναι γνωστή ως “Ανεπάρκεια Αποκτηθείσης Ανοσίας” ανακοινώθηκε χθες στο Βέλγιο. Σε ανακοίνωσή του για την κατάσταση της νέας ασθένειας, για την οποία δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμη αντίδοτο, ο βελγικός Ερυθρός Σταυρός αποκάλυψε ότι 11 άτομα έχουν μέχρι στιγμής χάσει τη ζωή τους. Οι νεκροί είναι ένας Eλληνας, δύο Βέλγοι και οκτώ Αφρικανοί. Η “ασθένεια των ομοφυλοφίλων” (αποκαλείται έτσι επειδή περίπου το 80% των θυμάτων της είναι ομοφυλόφιλοι) έχει εξαπλωθεί ιδιαίτερα τελευταία, με αποτέλεσμα να πεθάνουν δεκάδες άτομα στην Αμερική και την Ευρώπη». Είναι 23 Ιουνίου 1983 και στη σελίδα 3 της «Κ» δημοσιεύεται αυτή η είδηση. Η «νέα μάστιγα» προκαλεί πανικό και στην Ελλάδα, όπως σε όλο τον κόσμο: η κοινή γνώμη δεν γνωρίζει τίποτα, αλλά φαντάζεται πολλά και τρομερά, οι γιατροί είναι επίσης στην πλειονότητά τους ανενημέρωτοι, φάρμακα δεν υπάρχουν, ο κοινωνικός ρατσισμός εξαπλώνεται επικίνδυνα, η ομοφυλοφιλία ουσιαστικά ποινικοποιείται.
Μια φυσιολογική ζωή
Σαράντα χρόνια μετά, πολύ νερό έχει κυλήσει στον μύλο της Ιστορίας και της επιστήμης. Χάρη στα αντιρετροϊκά φάρμακα το ιικό φορτίο μειώνεται τόσο πολύ, ώστε μολονότι ο HIV υπάρχει ακόμη στον οργανισμό του φορέα, δεν είναι θανατηφόρος, ενώ ο κίνδυνος να μεταδοθεί μέσω σεξουαλικής επαφής μειώνεται κατά 99%. Τα οροθετικά άτομα μπορούν να έχουν μια απολύτως φυσιολογική ζωή. Ακόμη και να αποκτούν παιδιά: με την εφαρμογή συγκεκριμένων θεραπευτικών πρωτοκόλλων και παρεμβάσεων ο κίνδυνος μετάδοσης της νόσου στο νεογνό έχει ελαχιστοποιηθεί (ποσοστό μικρότερο του 1% στις αναπτυγμένες χώρες).
Παρά ταύτα, ο HIV εξακολουθεί να κυκλοφορεί και να επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τα διαγνωσμένα κρούσματα στις 51 χώρες της περιφέρειας της Ευρώπης τις τελευταίες τρεις δεκαετίες ανήλθαν σε 2,2 εκατομμύρια. Περισσότερες από 620.000 ήταν οι διαγνώσεις το ίδιο χρονικό διάστημα στην Ε.Ε. Στην έδρα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), στη Στοκχόλμη, όπου βρέθηκε πρόσφατα η «Κ», παρουσιάστηκαν όλα τα νεότερα δεδομένα από το «μέτωπο» του HIV για το 2022.
• Οι νέες διαγνώσεις στη Γηραιά Ηπειρο έφθασαν τις 110.486: καταγράφηκαν στην ανατολική Ευρώπη στην πλειονότητά τους (72%) και λιγότερες στη δυτική και κεντρική Ευρώπη (20% και 8%, αντίστοιχα).
• Στη Ρωσία και την Ουκρανία ο επιπολασμός των φορέων φθάνει τους 30,7/100.000 κατοίκους.
• Στις 27 χώρες της Ε.Ε. αναφέρθηκαν 22.995 νέες διαγνώσεις: αυξημένες κατά 30,8% σε σύγκριση με το 2021, αλλά μειωμένες κατά 3,8% σε σύγκριση με το 2019.
Το στίγμα της νόσου παραμένει ισχυρό – Το 16% των οροθετικών αποφεύγει να αποταθεί σε κάποια δομή, υπό τον φόβο ότι θα έχει διαφορετική μεταχείριση.
• Πρόσφυγες από την Ουκρανία, κυρίως γυναίκες και παιδιά, αντιπροσωπεύουν το 10% αυτών των νέων διαγνώσεων.
• 766.000 φορείς του HIV ζουν σήμερα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
• Κατά μέσον όρο, 3 χρόνια περνούν μέχρι να γίνει η διάγνωση.
• Ενας στους 8 δεν γνωρίζει ότι είναι φορέας.
Μεγάλες είναι οι διαφοροποιήσεις, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία του ECDC, στον τρόπο μετάδοσης του ιού. Ενώ στη δυτική και την κεντρική Ευρώπη οι νέοι φορείς HIV είναι ομοφυλόφιλοι άνδρες κατά 53% και 41%, αυτό το ποσοστό στην ανατολική Ευρώπη κατακρημνίζεται στο 3%, αφού ο ιός μεταδίδεται κυρίως μεταξύ ετεροφυλόφιλων ανδρών (35%) και γυναικών (33%), καθώς και χρηστών ναρκωτικών (29%), ενώ στην κεντρική και δυτική Ευρώπη το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνάει το 5%.
H Ελλάδα κατατάσσεται στις χώρες με τις χειρότερες επιδόσεις στον χρόνο διάγνωσης (2,9 έτη κατά μέσον όρο), μαζί με την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Σλοβενία. Πολλά είναι και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς όταν χρειαστούν τις υπηρεσίες του εθνικού συστήματος υγείας. «Οι μονάδες λοιμώξεων που παρακολουθούν τους οροθετικούς είναι υποστελεχωμένες: υπάρχουν ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, μερικές φορές ακόμη και σε τεχνικό εξοπλισμό. Το υπουργείο Υγείας είχε εξαγγείλει πρόγραμμα προτυποποίησης (ESTIA) της περίθαλψης και επιχειρησιακή ενίσχυσή τους, το οποίο θα αναβαθμίσει τις συνθήκες λειτουργίας τους. Αναμένουμε την υλοποίησή του», λέει στην «Κ» ο Νίκος Δέδες, πρόεδρος του συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή» και της Ενωσης Ασθενών Ελλάδας. «Επιπλέον, τα άτομα που ζουν με τον ιό, συχνά αντιμετωπίζουν περιστατικά διακρίσεων ή και άρνησης παροχής υπηρεσιών εντός του συστήματος υγείας, κάτι που δείχνει πως ακόμη και σήμερα στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό πολλές φορές δεν είναι επαρκής η γνώση και η πληροφόρηση σχετικά με τον HIV και τους τρόπους μετάδοσής του».
Ντρέπονται
Πόσο ισχυρό παραμένει το στίγμα αυτής της νόσου καταδεικνύει και η ετήσια αναφορά του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων. 59% των οροθετικών δυσκολεύονται να μιλήσουν για την κατάσταση της υγείας τους. 30% δεν έχουν πει ότι είναι φορείς σε κανένα μέλος της οικογένειάς τους. 26% το έχουν μοιραστεί με ένα ή δύο μέλη της. 30% ντρέπονται για την HIV οροθετικότητά τους. Και –ίσως η πιο σοβαρή και ανησυχητική παράμετρος– το 16% αποφεύγει να αποταθεί σε κάποια δομή παροχής υπηρεσιών υγείας από φόβο ότι θα έχει διαφορετική μεταχείριση. «Παρά τη ραγδαία επιστημονική πρόοδο που έχει σημειωθεί τα τελευταία έτη, το κοινωνικό στίγμα ακόμη δεν έχει καταρριφθεί», τονίζει ο κ. Δέδες. «Ενώ η επιστήμη έχει προχωρήσει, η κοινωνία έχει μείνει πίσω…».