Ο Μουσταφά Αλασί ανοίγει τη σιδερένια πόρτα και μας καλωσορίζει στο δασικό φυτώριο της Οργάνης, μόλις πέντε χιλιόμετρα από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Το μάτι μας χάνεται στα εκατοντάδες χιλιάδες δενδρύλλια που μεγαλώνουν «παρατεταγμένα» στο ξέφωτο του δάσους της Ροδόπης. Μπροστά από κάθε συστάδα υπάρχουν ταμπέλες που αναγράφουν την καταγωγή και παράλληλα τον προορισμό των φυτών: Γρεβενά 2022, Εύβοια 2021. Τα μικροσκοπικά πεύκα, ύψους μόλις μερικών εκατοστών, υπηρετούν μια σημαντική αποστολή: αναπτύσσονται εδώ ώστε να δώσουν νέα πνοή σε ελληνικά δάση που έχουν είτε καεί είτε αποψιλωθεί. Μπροστά μας έχουμε τμήματα των μελλοντικών δασών της Ελλάδας.
Το φυτώριο δίπλα στο χωριό της Οργάνης θεωρείται από τα πλέον σημαντικά, χάρη στο υψόμετρο των 400 μ. που δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη ψυχρόβιων κωνοφόρων, όπως η μαύρη πεύκη, η οποία συναντάται σε πολλά δάση, όπως αυτό της βόρειας Εύβοιας που κάηκε το 2021. Περπατώντας ανάμεσα στις πράσινες συστάδες αισθάνεσαι σαν να βρίσκεσαι σε ένα πευκοδάσος σε μικρογραφία. «Είναι σαν μωρά για εμάς», μας λέει ο κ. Αλασί, δείχνοντάς μας τα πευκάκια. Ο ίδιος εργάζεται εδώ τα τελευταία 25 χρόνια κι έχει κληρονομήσει τη γνώση της φροντίδας των δένδρων και την αγάπη γι’ αυτά από τον θείο του, που ήταν από τους πρώτους που εργάστηκαν στο φυτώριο και συνταξιοδοτήθηκε από αυτό. «Τα μεγαλώνουμε, όπως θα μεγαλώναμε ένα παιδί. Στην αρχή χρειάζονται κάθε εβδομάδα να τους βάζουμε λίπασμα και φάρμακα για να μην αρρωστήσουν. Τους πρώτους 6 μήνες θέλει να τα “κοιτάζεις” πολύ καλά. Μετά ξεπετάγονται», περιγράφει.
Το δασικό φυτώριο δημιουργήθηκε στην Οργάνη γύρω στο 1975 σε μια έκταση 45 στρεμμάτων και από τότε λειτουργεί αδιάλειπτα. Ο κ. Αλασί μάς πήγε στην αποθήκη όπου βρίσκεται το παλιό μηχάνημα με το οποίο μέχρι σήμερα οι εργαζόμενοι φτιάχνουν τα γλαστράκια με χώμα και σπόρους που έρχονται από τις περιοχές στις οποίες θα επιστρέψουν τα δένδρα. Ο Μουσταφά με την ομάδα των εργαζομένων αναλαμβάνουν έπειτα τη φροντίδα τους: ποτίζουν, καθαρίζουν τα αγριόχορτα που φυτρώνουν γύρω από τα δενδρύλλια και βάζουν λιπάσματα.
Από βόρεια Εύβοια μέχρι Πελοπόννησο
«Η μαύρη πεύκη προορίζεται κυρίως για αναδασώσεις δασικών υπηρεσιών, αλλά δίνουμε και σε ιδιώτες, που εφόσον έχουν κάνει μια επέμβαση σε δημόσια έκταση έχουν υποχρέωση να αναδασώσουν αντίστοιχη έκταση που θα τους υποδείξουμε εμείς», τονίζει ο Νίκος Καρανικολίδης, αναπληρωτής τμηματάρχης στο τμήμα δασικών φυτωρίων στην υπηρεσία αναδασώσεων Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης.
Οπως αναφέρει, το φυτώριο αυξάνει ή μειώνει την παραγωγή του κάθε χρόνο ανάλογα με τις ανάγκες των δασικών υπηρεσιών. Αυτή την περίοδο αναπτύσσονται στο φυτώριο 650.000 δενδρύλλια, από τα οποία περίπου το ένα τρίτο –190.000 μαύρη πεύκη– προορίζεται να μεταφυτευτεί στη βόρεια Εύβοια, η οποία πριν από δύο χρόνια είδε 500.000 στρέμματα του εκπληκτικού της δάσους να γίνονται στάχτη. «Μετά τις φωτιές στην Εύβοια αποφάσισαν ότι πρέπει να αναδασώσουν κάποια μέρη εκεί και χρειάζονται έναν συγκεκριμένο αριθμό φυτών. Μας έστειλαν τους σπόρους που μαζεύτηκαν από την Εύβοια –είναι πολύ σημαντικό ο σπόρος να προέρχεται από το μέρος που θα ξαναπάει– κι εμείς τα παραγάγαμε και τώρα περιμένουμε να ξεκινήσουν τις αναδασώσεις και να έρθουν να τα πάρουν», δηλώνει στην «Κ» η Ελένη Σιμογιάννη, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Αναδασώσεων Αν. Μακεδονίας – Θράκης. Η μαύρη πεύκη δεν μπορεί να αναγεννηθεί φυσικά και έτσι η αναδάσωση είναι μονόδρομος. Η περίπτωση της βόρειας Εύβοιας δεν είναι η πρώτη μεγάλη αναδάσωση την οποία θα «αιματοδοτήσει» το κρατικό φυτώριο της Οργάνης.
Η κ. Σιμογιάννη θυμάται την αναδάσωση στην Πελοπόννησο, μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2007, για την οποία είναι πραγματικά υπερήφανη. Το δασικό φυτώριο έστειλε για τις αναδασώσεις αυτές 2 εκατ. δενδρύλλια μαύρης πεύκης, ώστε να μεταφυτευτούν στα δάση εκεί. «Δεν υπήρχε σπόρος Πελοποννήσου και πήραμε το ρίσκο να βάλουμε σπόρο Γρεβενών, που είχε τεράστια επιτυχία». Οπως λέει, το μυστικό ήταν ότι είχαν αφήσει τα δένδρα να μεγαλώσουν δύο χρόνια στην Οργάνη κι έτσι τα φυτά είχαν «σκληρύνει» και όταν πήγαν εκεί δεν… σοκαρίστηκαν: «Είναι άλλο να πας ένα μωράκι και να το βάζεις κάπου κι άλλο έναν ενήλικα. Προσαρμόζεται ευκολότερα ο μεγάλος. Στην αρχή το φοβόμασταν λίγο, αλλά πήγαν πάρα πολύ καλά οι αναδασώσεις της Πελοποννήσου. Ολες οι αναδασώσεις μας έχουν πάει καλά».
Το φυτώριο κινδύνευσε και το ίδιο να καεί στην πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στα τέλη Αυγούστου στη Ροδόπη. Οι φλόγες πλησίασαν στα 3 χλμ.
«Ζωή 100 χρόνων εξαφανίστηκε σε 1΄»
Το καλοκαίρι αυτό, ωστόσο, οι δασολόγοι είδαν μία από τις υποδειγματικές αναδασώσεις της υπηρεσίας τους να καίγεται στις φωτιές που εκδηλώθηκαν τέλη Αυγούστου στη Ροδόπη. Ο κ. Καρανικολίδης τόνισε πως τη δεκαετία του ’80 έγιναν αναδασώσεις εκατομμυρίων στρεμμάτων στην περιοχή. «Ηταν υποβαθμισμένα τα δάση από τη βόσκηση. Οι βοσκοί, τις περιόδους που δεν είχε χόρτο για να βοσκήσουν τα ζώα τους, είχαν ένα τσεκούρι στη ζώνη και έκοβαν τα κλαδιά για να φάνε τα ζώα τα φύλλα. Δεν υπήρχαν υγιή δένδρα. Εγιναν αποψιλωτικές υλοτομίες και αναδασώσεις. Εγιναν καταπράσινα τα βουνά μας. Ενα μεγάλο μέρος όμως του δάσους αυτού κάηκε φέτος».
Οπως περιγράφουν οι δασολόγοι, οι ημέρες των πυρκαγιών τόσο στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης όσο και στην περιοχή της Κομοτηνής ήταν τραγικές. «Ζωή 100 χρόνων εξαφανίστηκε σε ένα λεπτό. Κάηκε η ψυχή μας. Εμείς είμαστε συνυφασμένοι με τη φύση», λέει η κ. Σιμογιάννη. Η ίδια τρόμαξε και για την περιοχή του φυτωρίου, καθώς εκείνες τις ημέρες φυσούσε δυνατά και ασταμάτητα. «Η φωτιά πέρασε 3 χιλιόμετρα από το φυτώριο».
Μεσολαβούσε βεβαίως το χωριό της Οργάνης, πολλοί κάτοικοι της οποίας εργάζονται στο φυτώριο και νιώθουν δεμένοι με αυτό. «Δεν θα το άφηναν ποτέ να καεί», παρεμβαίνει ο κ. Καρανικολίδης. Κάτοικος του χωριού, ο Μουσταφά Αλασί που πηγαίνει στο φυτώριο καθημερινά, είτε έχει καύσωνα είτε χιονιά, παρακολουθούσε κι αυτός σαστισμένος τις φωτιές που έκαψαν δασικές εκτάσεις σε όλη τη χώρα. Γνωρίζοντας τον κόπο που χρειάζεται ένα δένδρο για να μεγαλώσει, δεν πίστευε στα μάτια του την καταστροφή. «Εμείς τα ετοιμάζουμε από το μηδέν και οι άλλοι βάζουν φωτιά. Τι κρίμα».
Η αγωνία ωστόσο των δασολόγων της υπηρεσίας δεν περιορίζεται στην καλοκαιρινή περίοδο. Είναι ένα άγχος καθημερινό. «Εχουμε να κάνουμε με ζωντανούς οργανισμούς. Ακούμε ότι θα φυσήξει αέρας και εμείς σκεφτόμαστε ότι μπορεί να στεγνώσουν τα φυτά. Είχε κοπεί το ρεύμα και δεν πήγαινε η ΔΕΗ να το συνδέσει γιατί ήταν πολύ μακριά. Μόλις τους είπαμε ότι έχουμε φυτά εκεί, έτρεξαν. Θέλουν σήμερα λίπασμα, θα ρίξουμε σήμερα. Θέλουν αραίωμα, θα γίνει τη στιγμή που πρέπει», περιγράφει ο κ. Καρανικολίδης.
20 εκατ. δένδρα σε 200 περιοχές
Το επόμενο διάστημα το φυτώριο της Οργάνης θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο, καθώς έχει επιλεγεί ανάμεσα στα πρώτα που θα αναβαθμιστούν στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Αναδασώσεων, που έχει στόχο τη φύτευση 20 εκατ. δένδρων σε 200 περιοχές, που είτε έχουν καεί είτε υποβαθμιστεί. «Θα γίνουν μεγάλες αναδασώσεις και έτσι πρέπει να παράγουμε φυτά», τόνισε η κ. Σιμογιάννη. Στο φυτώριο της Οργάνης, όπως είπε συγκεκριμένα, θα κατασκευαστούν νέες αποθήκες, θα διαμορφωθεί ο χώρος για να υποδεχθεί νέες συστάδες και θα εγκατασταθούν νέα μηχανήματα και καινούργια συστήματα ποτίσματος ώστε να αυξηθούν τα φυτά που θα παράγονται εκεί. Τώρα στο φυτώριο παράγονται 650.000 δένδρα. Στο τέλος της διαδικασίας αναβάθμισης η δυναμική του φυτωρίου θα φθάσει τα δύο εκατομμύρια.