Οι γονείς της Δανάης ήρθαν σε επαφή με το «φαινόμενο» λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, όταν η κόρη τους ζήτησε για δώρα «skincare». «Δηλαδή;», ζήτησαν διευκρινίσεις. Ηθελε μια κρέμα προσώπου, ένα σέρουμ και μια κρέμα για τα χείλη. Την προηγούμενη χρονιά είχε ζητήσει έναν μεγάλο λούτρινο σκύλο και επιτραπέζια παιχνίδια. Η μητέρα της παραξενεύτηκε, η ίδια δεν ασχολείται ιδιαίτερα με προϊόντα ομορφιάς, σπάνια βάφεται. Αλλά η πραγματική έκπληξη ήρθε όταν αναζήτησε στο Ιντερνετ τα συγκεκριμένα προϊόντα τα οποία της είχε υποδείξει η μικρή, αλλά η ίδια δεν είχε ξανακούσει.
Κατ’ αρχάς, ήταν πανάκριβα (μόνο η κρέμα προσώπου στη συσκευασία με τα φλούο χρώματα πωλούνταν 66 ευρώ) και σαφώς δεν απευθυνόταν σε παιδιά. Αργότερα έμαθε πως κάνουν θραύση στο TikTok. Παρότι η κόρη της δεν έχει ακόμα κινητό ή κάποιο λογαριασμό στα social media, τα είχε μάθει στο σχολείο. Στα διαλείμματα, της είπε, συζητάνε τις ρουτίνες περιποίησης που βλέπουν σε βίντεο GRWM (Get ready with me – Ετοιμάσου μαζί μου), κάποιες φορές δοκιμάζουν κρέμες στις τουαλέτες του σχολείου.
Η απάντηση της μητέρας στη χριστουγεννιάτικη λίστα της Δανάης ήταν αρνητική. Δεν θα της αγόραζαν skincare. Δεν πρόλαβε όμως να αποτρέψει το δώρο από τη νονά, ούτε από τη μια γιαγιά. Και όταν στο πάρτι γενεθλίων που έκανε η Δανάη μετά τις γιορτές όλες ανεξαιρέτως οι συμμαθήτριες έφεραν δώρα από γνωστή αλυσίδα καλλυντικών, η μητέρα της τής εξήγησε πως δεν μπορεί να τα χρησιμοποιεί. Το δέρμα της είναι τέλειο, δεν χρειάζεται παρά μόνον αντηλιακό. Η μικρή αντέδρασε αλλά τελικά αποδέχτηκε την πρόταση: Θα επέστρεφαν τα δώρα, θα κρατούσε η μητέρα το πιστωτικό και θα διέθετε το αντίστοιχο ποσό για να αγοράσει κάτι άλλο, κατάλληλο για την ηλικία της.
Ενα πρωί, η 40χρονη βρέθηκε στο κατάστημα με τα έντεκα δώρα. «Είχατε γενέθλια;», τη ρώτησαν στο ταμείο. «Οχι εγώ, η κόρη μου. Δέκα ετών», απάντησε περιμένοντας να σοκαριστούν, όπως εκείνη, για την επιλογή των δώρων. Τότε κατάλαβε πως η ιστορία της δεν είναι μοναδική. Ούτε αφορά, απ’ ό,τι φαίνεται, το συγκεκριμένο ιδιωτικό σχολείο στο οποίο φοιτά. «Είναι αδιανόητο, αλλά το βλέπουμε καθημερινά, ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια μετά την καραντίνα», της είπαν.
Ξέρουν τι θέλουν…
«Υπάρχουν κορίτσια, ακόμα και εννέα ετών, που γνωρίζουν τα πάντα για τα προϊόντα περιποίησης που είναι στη μόδα. Ξέρουν ακριβώς τι θέλουν. Μπορεί βέβαια να μην έχουν ιδέα τι περιέχουν. Ερχονται και ζητάνε προϊόντα που περιέχουν υψηλά ποσοστά σε οξέα, ρετινόλη ή υαλουρονικό που είναι ουσιαστικά για επιδερμίδες που γερνάνε», λένε στην «Κ» πωλήτριες της ίδιας αλυσίδας καταστημάτων. Παρότι δεν έχουν οδηγίες να αποθαρρύνουν κάποια αγορά, πάντα συμβουλεύουν με βάση τι είναι το σωστό για κάθε δέρμα. «Βλέπουμε παιδιά με το κινητό στο χέρι, τρελαμένα να αγοράσουν κάποιο προϊόν. Πάντα τους μιλάω, τους ρωτάω εάν έχουν μιλήσει με δερματολόγο, εάν η μητέρα τους είναι σύμφωνη με αυτή την αγορά. Τους εξηγείς, αλλά δυστυχώς δεν μας ακούν. Υπάρχουν φορές που θέλεις να τα πάρεις αγκαλιά και να τους πεις μην το βάλεις αυτό καρδούλα μου, θα σου κάνει κακό. Φρόντισε το δέρμα σου», λέει στην «Κ» η Ελλη Ταχιάτη, έμπειρη πωλήτρια, επικεφαλής του τμήματος «skincare» σε κεντρικό κατάστημα στο Σύνταγμα.
«Τους εξηγείς, αλλά δυστυχώς δεν μας ακούν. Υπάρχουν φορές που θέλεις να τα πάρεις αγκαλιά και να τους πεις μην το βάλεις αυτό καρδούλα μου, θα σου κάνει κακό. Φρόντισε το δέρμα σου».
Το περασμένο Σάββατο εμφανίστηκε σε υποκατάστημα σε εμπορικό κέντρο ένα κορίτσι συνοδευόμενο από τη μητέρα του. Εψαχνε δώρο για ένα πάρτι και πήγε στοχευμένα στη δημοφιλή μάρκα με τα φλούο χρώματα. Μια πωλήτρια έσπευσε να την εξυπηρετήσει. «Μπορώ να σου προτείνω τα σαμπουάν και τα αφρόλουτρα. Τα υπόλοιπα δεν τα συνιστώ. Ισως με έναν μικρό ενδοιασμό θα σου έδινα αυτές τις χρυσές σταγόνες. Βάζεις μια δυο στα μάγουλα και σου δίνουν λάμψη». Το κορίτσι τη διέκοψε. «Το ξέρω, είχε εξαντληθεί τα Χριστούγεννα, αλλά το δοκίμασα από μια φίλη μου και είναι φανταστικό». Πήρε τελικά μία συσκευασία για τη φίλη της και μία για την ίδια. Τα 30 ml κοστίζουν 38,95 ευρώ, το κορίτσι είχε αναφέρει στην πωλήτρια πως είναι 11 ετών.
Μόδα είναι, θα περάσει
Κάποιοι γονείς, όπως της Δανάης, που μίλησαν στην «Κ», είναι αυστηροί, άλλοι αμήχανοι στο πώς πρέπει να το χειριστούν. Μια μητέρα περιέγραψε πως η κόρη της (6η δημοτικού) είχε καλέσει φίλες της να κοιμηθούν σπίτι και με έκπληξη είδε πως ήταν συνεχώς στα κινητά τους, βλέποντας βίντεο ομορφιάς στο TikTok, ενώ στις τσάντες τους είχαν μάσκες και κρέμες τις οποίες αναμείγνυαν για να κάνουν τα λεγόμενα «smoothies». Δεν ήξερε πώς να αντιδράσει. Τις παρακάλεσε να τα βάλουν στο σώμα αλλά όχι στο πρόσωπο. «Εμείς παίζαμε ακόμα κρυφτό στην ηλικία τους», λέει γελώντας. Αλλοι γονείς συνειδητά αφήνουν τα παιδιά τους τελείως ελεύθερα: «Είναι μια μόδα και θα περάσει. Εάν τους το στερήσεις, θα το εκφράσουν πιο έντονα ή στα κρυφά. Προτιμώ να πηγαίνουμε μαζί όταν αγοράζει καλλυντικά ώστε να έχω έναν έλεγχο. Κάποια τα παίρνει, αλλά συμφωνούμε πως δεν θα τα χρησιμοποιεί», εξηγεί. Η κόρη της πρόσφατα απέκτησε χρυσή κάρτα εκπτώσεων που χορηγεί η αλυσίδα (δίνεται με αγορές άνω των 1.500 ευρώ σε διάστημα ενός έτους).
Προφανώς δεν έχουν όλες οι νεαρές πελάτισσες δυνατότητα ή χαρτζιλίκι για τόσο ακριβές αγορές. «Υπάρχουν κορίτσια που μπορούν να περάσουν και μια ώρα στο μαγαζί χαζεύοντας συσκευασίες και δοκιμάζοντας τα δείγματα. Καταλήγουν να πάρουν μια πιο οικονομική κρέμα ή μια μάσκα ομορφιάς», εξηγεί η Ελλη Ταχιάτη. «Εγώ ακόμα και στις μάσκες μιας χρήσης είμαι αυστηρή», συμπληρώνει μια άλλη συνάδελφός της που εργάζεται εδώ και ένα χρόνο σε άλλο υποκατάστημα. «Δίνω μόνο μάσκα θρέψης. Ούτε με βιταμίνες, ούτε για φωτεινότητα, ούτε για ματ. Τι πράγμα να γίνει ματ; Η αλαβάστρινη επιδερμίδα; Προσωπικά με ενοχλεί όλο αυτό που βλέπω». Η ίδια είναι 26 ετών, πήρε την πρώτη της κρέμα πριν από λίγα χρόνια. «Δηλαδή αυτά τα παιδιά τι θα κάνουν όταν φτάσουν 18; Εμφυτεύματα και μπότοξ;».
Το μάρκετινγκ
Στην Αμερική, οι δημοφιλείς μάρκες έχουν αναγκαστεί να πάρουν θέση. Τον περασμένο Δεκέμβρη, η ιδρύτρια των Drunk Elephant –ίσως η αγαπημένη μάρκα των παιδιών αυτή τη στιγμή– έκανε μια ανάρτηση για το ποια προϊόντα τους είναι ασφαλή για την προεφηβεία, προτείνοντας μάλιστα μια ρουτίνα «μόνο» με τέσσερα από αυτά (ένα καθαριστικό, ένα λάδι ενυδάτωσης, αντηλιακό, βάλσαμο για τα χείλη – συνολικής αξίας 140 ευρώ). Κάτω από την ανάρτηση υπήρχαν εκατοντάδες σχόλια γονέων. Αλλοι την ευχαριστούσαν για τις συμβουλές, άλλοι την κατηγορούσαν πως οι παιχνιδιάρικες συσκευασίες με τα φλούο χρώματα έχουν σαν αποτέλεσμα τα παιδιά να αγοράζουν και τα «ακατάλληλα» προϊόντα. Ο επικεφαλής της bubble –επίσης στη μόδα– είχε παραδεχτεί πως κατέληξαν στις συσκευασίες με τα έντονα χρώματα έπειτα από focus groups σε έφηβες, τις οποίες πλέον επίσημα χρησιμοποιούν για να διαφημίσουν τα προϊόντα τους. «Εάν είσαι 13 ετών και έχεις τη συγκατάθεση των γονιών σου μπορείς να γίνεις πρεσβευτής μας», γράφουν στην ιστοσελίδα τους. Ως αντάλλαγμα, δοκιμάζουν όλα τα προϊόντα πριν βγουν στην αγορά, έχουν δώρα, εκπτώσεις και προμήθεια όταν βοηθούν στις πωλήσεις. Η λίστα αναμονής πέρυσι το καλοκαίρι ξεπερνούσε τις 41.000 αιτήσεις.
Οι επιπτώσεις στο παιδικό δέρμα και στον ψυχισμό
Η καθηγήτρια Αλεξάνδρα Κατσαρού – Κάτσαρη, ομότιμη καθηγήτρια Δερματολογίας και μέχρι πρόσφατα επικεφαλής του Παιδοδερματολογικού Τμήματος στο νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός», εξηγεί ότι ένα παιδί χωρίς κάποιο δερματικό πρόβλημα, όταν μπαίνει στην προεφηβεία, 9 και 10 ετών, έχει μια φυσική λιπαρότητα στο δέρμα. «Σαφώς και δεν χρειάζεται καμία ενυδατική κρέμα. Μάλιστα, η χρήση ακατάλληλης κρέμας μπορεί να επισπεύσει, να επιβαρύνει ακόμη και να δημιουργήσει ακμή. Δυστυχώς, το βλέπουμε καθημερινά. Δεν υπάρχει σωστή ενημέρωση στα παιδιά, αλλά συχνά ούτε στους γονείς τους». Το μόνο που εκείνη προτείνει γι’ αυτές τις ηλικίες είναι μια καλή υγιεινή στο δέρμα. «Ενα ήπιο σαπούνι ώστε να μην ξεραίνεται το πρόσωπο και να νιώθει το παιδί ότι πρέπει να χρησιμοποιήσει κάποια κρέμα. Και το καλοκαίρι ένα καλό αντηλιακό».
Στην Αμερική, η συζήτηση δεν επικεντρώνεται μόνο στις παρενέργειες που αποδεδειγμένα έχει στο δέρμα η ακατάλληλη χρήση, αλλά στις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον ψυχισμό των κοριτσιών αυτή η εμμονή με την περιποίηση. «Αρχίζει από πολύ νωρίς να καλλιεργείται μια απίστευτη πίεση για το τέλειο δέρμα και τα κορίτσια θεωρούν πως μπορούν να το έχουν μόνο εάν ακολουθήσουν αυτές τις περίπλοκες και ακριβές ρουτίνες περιποίησης», είχε πει σε συνέντευξή της η Τζέσικα Γουάιζερ, καθηγήτρια Δερματολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Εχουν γίνει έρευνες σε κορίτσια στην εφηβεία που εμφανίζουν άγχος, κατάθλιψη και συχνά δυσμορφική διαταραχή – επικεντρώνονται στην εμφάνιση και στην εικόνα τους, παθαίνουν εμμονή με υποτιθέμενες ατέλειες. «Τεράστιο μερίδιο ευθύνης έχει αυτή η εξιδανικευμένη εικόνα που βλέπουν διαδικτυακά, η οποία βέβαια πολύ συχνά δεν είναι ρεαλιστική αλλά αποτέλεσμα φίλτρων», σχολιάζει. Η μητέρα της Δανάης πρόσφατα διαπίστωσε και αυτή την πλευρά του φαινομένου. Είχαν συμφωνήσει με την κόρη της ότι θα κρατούσε στο δωμάτιό της (αλλά δεν θα χρησιμοποιούσε) τις δύο κρέμες που της είχαν πάρει η νονά και η γιαγιά της. Ενα βράδυ, όμως, πρόσεξε πως το πρόσωπο της κόρης γυάλιζε. «Δεν είπαμε ότι δεν θα βάζεις κρέμες;» τη ρώτησε. «Εβαλα αντηλιακό που με αφήνεις και νερό. Το δέρμα μου ήταν σήμερα χάλια, τελείως θαμπό», της είπε απολογητικά. Η μητέρα της τη βοήθησε να καθαρίσει το πρόσωπό της, την αγκάλιασε και την έβαλε για ύπνο. «Το δέρμα σου είναι τέλειο», της είπε, αλλά εκείνη έμοιαζε να μην πείθεται. Εκλεισε το φως και βγαίνοντας από το δωμάτιο της ήρθε να πετάξει τις δυο κρέμες στα σκουπίδια. Καταλαβαίνει, όμως, πως μάλλον δεν είχε νόημα. Τουλάχιστον για την ώρα, η εμμονή με το «skincare» και την τέλεια εικόνα που υπόσχονται, είναι εδώ για να μείνει.